نبرد پهپاد‌ها؛ آغاز عصر جدیدی از درگیری در جنوب آسیا

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - به گزارش دیپلمات، بحران اخیر میان هند و پاکستان، نخستین تبادل رسمی پهپادی میان دو کشور را رقم زد؛ بحرانی که از شب هفدهم اردیبهشت با اجرای «عملیات سندور» توسط ارتش هند آغاز شد و با پاسخ متقابل پاکستان در قالب «عملیات بنیان‌المرصوص» ادامه یافت.
تبادل ضربات پهپادی میان دو طرف، طی ۷۲ ساعت آینده ادامه داشت و نهایتاً با اعلام آتش‌بس پایان یافت.
در جریان این تنش، استفاده گسترده از پهپادها، به‌ویژه از سوی دهلی‌نو، توجه‌ها را به خود جلب کرد.
ارتش هند پهپادهای کم‌هزینه و مرگبار از نوع Harop، Harpy، Nagastra-1، Warmate R، Warmate 3 و ASL را طی سه موج از تاریخ ۱۷ تا ۲۰ اردیبهشت به فضای هوایی پاکستان فرستاد.
در پاسخ، ارتش پاکستان نیز در بامداد ۲۰ اردیبهشت اقدام به پرتاب پهپادهایی به سوی اهداف در داخل خاک هند کرد.
این نخستین بار بود که دو نیروی نظامی همزمان از پهپادهای انتحاری برای هدف قرار دادن اهداف نظامی بهره بردند؛ رویدادی که موجب ایجاد وحشت میان شهروندان هر دو کشور شد.
در نخستین ساعات عملیات سندور، یک پهپاد هندی موفق شد هدفی را در داخل خاک پاکستان مورد اصابت قرار دهد.
این حمله آغازگر موجی از حملات پهپادی هند بود که هدف آن، ارزیابی واکنش سامانه‌های پدافند هوایی پاکستان و شناسایی محل رادارهای هشدار زودهنگام و سامانه‌های موشکی سطح‌به‌هوا اعلام شد.
به گزارش دیپلمات، این پهپادها بخشی از مأموریت SEAD هند بودند که با هدف فلج‌سازی گره‌های پدافندی دشمن طراحی شده‌اند.
برای انجام این مأموریت، ارتش هند در گام نخست ۳۰ پهپاد انتحاری Harop ساخت اسرائیل را به کار گرفت که ارتش پاکستان موفق شد ۲۹ فروند از آن‌ها را منهدم کند.
این پهپادها مناطقی از ایالت پنجاب و سند را هدف قرار دادند و به گفته منابع پاکستانی، تنها خسارات جزئی به تجهیزات وارد شده و چهار سرباز نیز مجروح شدند.
ارتش پاکستان برای خنثی‌سازی این حملات، از رادارهای جعلی برای فریب پهپادهای هندی استفاده کرد.
به گزارش دیپلمات، پهپادهای هندی به حسگرهایی مجهز بودند که می‌توانستند محل دقیق انتشار امواج راداری را تشخیص داده و به مراکز فرماندهی گزارش دهند.
ارتش پاکستان برای جلوگیری از افشای موقعیت سامانه‌های دفاعی خود، از شلیک موشک از سایت‌های اصلی پدافندی خودداری کرد و به‌جای آن، از روش‌های مقابله نرم و سخت برای رهگیری پهپادها بهره برد.
هرچند هنوز مشخص نیست چه سامانه‌هایی برای اختلال در سامانه‌های هندی به کار رفته، گمانه‌زنی‌ها از احتمال استفاده از سامانه GIDS Spyder حکایت دارد.
در یکی از موارد، یک پهپاد Warmate ارتش هند در نزدیکی لاهور با سامانه‌های جنگ الکترونیک پاکستان رهگیری و سرنگون شد.
در زمینه مقابله سخت نیز ارتش پاکستان از توپ ضد هوایی دوقلوی Oerlikon 35mm هدایت‌شونده با رادار Skyguard برای سرنگونی پهپادهای هندی استفاده کرد.
تصاویر منتشرشده در فضای عمومی نشان‌دهنده استفاده از این توپ‌ها توسط نیروهای پدافند هوایی پاکستان برای هدف قرار دادن پهپادهای کندپرواز هندی است.
در موج دوم حملات، که به گفته سخنگوی ارتش پاکستان از شب ۱۸ اردیبهشت آغاز شد، ۴۸ پهپاد دیگر از سوی هند به پرواز درآمد.
رویکرد عملیاتی در این مرحله مشابه موج نخست بود.
اما در موج سوم، هند تاکتیک خود را تغییر داد و علاوه بر مأموریت‌های SEAD، زیرساخت‌های حیاتی دیگری را نیز هدف قرار داد.
در بامداد ۲۰ اردیبهشت، پهپادهای هجومی به همراه موشک به پایگاه‌های هوایی پاکستان در شورکوت، مرید و نورخان حمله کردند.
بقایای یکی از پهپادها در منطقه گلبرگ گرین سقوط کرد و یک غیرنظامی را زخمی کرد.
به گزارش دیپلمات، پاکستان در پاسخ، در بامداد همان روز یک موج حمله پهپادی به اهدافی در خاک هند انجام داد.
پهپادهای Yiha-III و Songar ساخت ترکیه اهدافی همچون فرودگاه‌ها، انبارهای مهمات و پادگان‌های نظامی را هدف گرفتند.
اگرچه ارتش پاکستان تنها یک موج حمله اجرا کرد، مقام‌های هندی مدعی شدند که پهپادهای پاکستانی حتی پیش از شروع رسمی عملیات بنیان‌المرصوص، وارد حریم هوایی هند شده بودند.
مقام‌های هند مدعی شدند که پاکستان با حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ پهپاد، ۳۶ هدف نظامی را هدف قرار داده است؛ ادعایی که تاکنون هیچ مدرک معتبری برای آن ارائه نشده است.
همچنین سخنگوی نیروهای امنیت مرزی هند در ایالت راجستان ادعا کرد که ۴۱۳ پهپاد پاکستانی در این ایالت منهدم شده‌اند؛ رقمی که به شدت مورد تردید قرار گرفته، به‌ویژه با توجه به ادعاهای نادرست دیگر از جمله انهدام جنگنده‌های F-16 و JF-17 پاکستان.
هند و پاکستان استراتژی‌های متفاوتی برای استفاده از پهپادها اتخاذ کردند.
در حالی که هند تمرکز خود را بر مأموریت‌های ضدپدافند گذاشت، پاکستان اهداف میدانی و زیرساختی مانند انبارهای مهمات و پایگاه‌های هوایی را مورد حمله قرار داد.
علاوه بر این، پهپادها برای شناسایی سامانه‌های استتار شده دشمن و نیز ایجاد فشار روانی بر جمعیت غیرنظامی مورد استفاده قرار گرفتند.
صدای ممتد پهپادهای کندپرواز، فضای رعب و وحشت را در شهرها حاکم کرد.
به گزارش دیپلمات، استفاده از پهپادها از ۱۷ تا ۲۰ اردیبهشت تنها نقطه آغاز یک روند تازه در راهبردهای نظامی دو کشور است.
با توجه به ویژگی‌های خاص پهپادها – از جمله هزینه پایین، توانایی استفاده انبوه، قابلیت رهگیری آسان‌تر، و خطر کمتر در مقایسه با موشک – احتمال استفاده مداوم از آن‌ها در تنش‌های آینده بسیار بالا ارزیابی می‌شود.
در صورت ادامه وضعیت موجود، احتمال عبور پهپادهای هندی از مرز بین‌المللی با پاکستان نیز افزایش می‌یابد.
اگر چنین شود، پاسخ پاکستان نیز در چارچوب راهبرد «تلافی همراه با افزون‌خواهی» خواهد بود؛ مسیری که ممکن است به عادی‌سازی رویت پهپادها در آسمان دو کشور منجر شود.
تنها راه پیشگیری از تبدیل این بحران به بحرانی دائمی، توافق‌های دوجانبه برای ایجاد سازوکارهای اعتمادساز است.
یکی از این اقدامات می‌تواند منع پرواز پهپاد در شعاع پنج کیلومتری از خط مرزی دو کشور باشد.
اما با توجه به اظهارات اخیر نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، که تهدیدهایی مستقیم علیه غیرنظامیان پاکستانی مطرح کرده، تحقق چنین توافقی در آینده نزدیک بسیار بعید به نظر می‌رسد.