نقش هند در پیچیده‌تر شدن معادلات نظامی قفقاز جنوبی
به گزارش مشرق،کانال تلگرامی اندیشکده زاویه مطلبی با عنوان نقش هند در پیچیده‌تر شدن معادلات نظامی قفقاز جنوبی منتشر کرد:
هند به طور فزاینده‌ای حمایت خود را از ارمنستان افزایش می‌دهد، اقدامی که نه تنها روابط دو کشور را مستحکم‌تر می‌سازد بلکه بر توازن قدرت‌های منطقه‌ای قفقاز جنوبی تأثیر گذاشته و منجر به ایجاد تنش‌های جدیدی در این منطقه استراتژیک می‌شود.
با پایان جنگ قره‌باغ، قفقاز جنوبی به طور فزاینده‌ای در مسیر نظامی شدن پیش می‌رود.
رقابت‌های مستمر بین ارمنستان و آذربایجان، همراه با تقویت توان نظامی آن‌ها، باعث تشدید رقابت‌ها در این منطقه شده است.
در این شرایط، قدرت‌های فرامنطقه‌ای مانند هند به دنبال یافتن جای پایی در قفقاز جنوبی هستند.
هند در چارچوب راهبرد کلان خود برای تقویت جایگاه منطقه‌ای، با گسترش مناسبات دوجانبه با ارمنستان و افزایش صادرات تسلیحات به این کشور، در پی تعمیق نفوذ خود در قفقاز جنوبی برآمده و همزمان می‌کوشد موازنه‌ای در برابر نفوذ روسیه و دیگر قدرت‌های جهانی ایجاد کند.
در پنج سال گذشته، ارمنستان قراردادهایی به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار برای تأمین تسلیحات هند، از جمله موشک‌های ضدهوایی، سیستم‌های توپخانه، پهپادهای رزمی و مهمات امضا کرده است.
در مقابل، در همین مدت، فروش تسلیحات روسیه به ارمنستان تقریباً متوقف شده است.
در گذشته، روسیه به عنوان تأمین کننده اصلی تسلیحات ارمنستان و شریک راهبردی این کشور در منطقه شناخته می‌شد، با این حال، تحولات اخیر در معادلات ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی و نارضایتی ایروان از کاهش سطح تعاملات و حمایت‌های مسکو، موجب شده تا ارمنستان به سوی تنوع بخشی به شرکای دفاعی خود حرکت کند و در پی بازتعریف روابط امنیتی و نظامی با سایر بازیگران فرامنطقه‌ای برآید.
از این رو، قراردادهای تسلیحاتی با هند نه تنها تغییر در تأمین کنندگان تسلیحات را نشان می‌دهد، بلکه بازنگری در سیاست خارجی ارمنستان را نیز به همراه دارد، زیرا این کشور با دوری از روسیه به سمت ایالات متحده و اتحادیه اروپا متمایل شده است.
گزارشی که توسط شورای امور بین‌الملل روسیه تهیه شده است، بر این نکته تأکید دارد که تغییر جهت ارمنستان، چه در زمینه خرید تسلیحات و چه در زمینه تعاملات سیاسی، نگرانی‌هایی را در مسکو ایجاد کرده است.
بر پایه این گزارش، تا چند سال پیش ارمنستان نه تنها به عنوان یکی از ارکان اصلی حوزه نفوذ راهبردی روسیه در قفقاز تلقی می‌شد، بلکه به مثابه نقطه اتکای کلیدی برای حضور ژئوپلیتیکی مسکو در این منطقه نقش‌آفرینی می‌کرد.
با این حال، تحولات اخیر و تغییر در رویکردهای منطقه‌ای و بین‌المللی موجب شده است تا استمرار این نقش با تردیدهایی جدی مواجه شود و جایگاه روسیه در معادلات قفقاز جنوبی بیش از پیش متزلزل گردد.
آنچه مسلم است، اینکه ارمنستان سعی دارد روابط نزدیک‌تری با بازیگران غیرمنطقه‌ای برقرار کند و این موضوع به نوبه خود فضای مانور روسیه برای بازسازی جایگاهش در قفقاز جنوبی را محدودتر می‌کند.
حمایت هند از ارمنستان امروز فقط به فروش تسلیحات محدود نمی‌شود.
دهلی‌نو صنعت گردشگری را نیز به عنوان سلاح به کار گرفته و به هندی‌ها توصیه می‌کند از سفر به آذربایجان و ترکیه به عنوان دشمنان سرسخت ارمنستان خودداری کنند.
یکی از پلتفرم‌های محبوب سفر در هند گزارش داده است که در اوایل ماه می 2025، رزرو سفرها به آذربایجان و ترکیه ۶۰ درصد کاهش یافته و لغو سفرهای قبلاً برنامه‌ریزی شده نیز بیش از دو برابر شده است.
اگرچه سهم گردشگران هندی که در سال ۲۰۲۴ به آذربایجان سفر کردند نسبتا کم بود (۸ درصد) اما تعداد گردشگران هندی (۲۲۴ هزار نفر) نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود دو برابر افزایش یافته بود ولی باتوجه به گزارش سازمان‌های گردشگری هند، به نظر می‌رسد در سال جاری میلادی روند نزولی به خود گرفته است.
بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای افزایش علاقه هند به ارمنستان را نتیجه رقابت دیرینه آن با پاکستان می‌دانند.
برخی تحلیلگران بر این باورند که هند در راستای ملاحظات ژئوپلیتیکی خود، تلاش دارد از تقویت محور سه‌جانبه آذربایجان، پاکستان و ترکیه که می‌تواند موازنه قدرت در منطقه را به زیان منافع دهلی‌نو تغییر دهد، جلوگیری کند.
در این چارچوب، گسترش همکاری‌های دفاعی و دیپلماتیک با ارمنستان از سوی هند، به منزله ابزاری برای ایجاد توازن راهبردی و مهار نفوذ این اتحاد نوظهور در قفقاز جنوبی و فراتر از آن ارزیابی می‌شود.
علاوه بر این، هند ارمنستان را به عنوان یک شریک استراتژیک در توسعه مسیرهای تجاری جایگزین می‌بیند، مانند کریدور حمل و نقل شمال – جنوب که هند را از طریق ارمنستان و ایران به اروپا متصل می‌کند.
با توجه به محدودیت‌های قابل توجه ناشی از کنترل مسیرهای دریایی توسط چین و چالش‌های مستمر در روابط تجاری با پاکستان، این کریدور نه تنها به هند کمک می‌کند تا به اروپا دسترسی داشته باشد، بلکه در مقابل ابتکار «کمربند و جاده» چین نیز می‌تواند به عنوان یک رقیب عمل کند.
تقویت این کریدور همچنین به هند این امکان را می‌دهد که در برابر نفوذ فزاینده چین در منطقه، قدرت اقتصادی و سیاسی خود را در قفقاز جنوبی و اوراسیا افزایش دهد.
از سوی دیگر، روسیه تنها بازیگر منطقه‌ای نیست که نسبت به ورود هند به معادلات ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی ابراز نگرانی کرده است.
در این راستا، سایت دولتی «آذرمدیا» در باکو در یادداشتی مورخ ۱۹ می، هشدار داده است که قفقاز در معرض تبدیل شدن به صحنه‌ای برای نبردهای نیابتی میان قدرت‌های خارجی قرار دارد؛ موضوعی که با تشدید درگیری‌های اخیر میان هند و پاکستان، ابعاد پیچیده‌تری یافته است.
بر این اساس، افزایش تنش‌ها در شبه‌قاره هند و همزمان توسعه حضور نظامی دهلی‌نو در قفقاز جنوبی، احتمال بروز تنش‌های گسترده‌تر و حتی بروز جنگ در این منطقه حساس را به شدت افزایش می‌دهد.
در مجموع، حضور رو به گسترش هند در قفقاز جنوبی پیامدهای سیاسی و امنیتی قابل توجهی به همراه دارد که می‌تواند پیچیدگی‌های معادلات منطقه‌ای را تشدید کند.
این تحرکات احتمال افزایش تنش‌ها میان ارمنستان و آذربایجان را بالا برده و روند نظامی‌سازی در منطقه را تسریع می‌کند.
همزمان، نقش پررنگ‌تر هند ممکن است واکنش شدید روسیه و دیگر قدرت‌های جهانی را به دنبال داشته باشد و رقابت‌های ژئوپلیتیکی در قفقاز را به سطحی جدید ارتقاء دهد.
در چنین شرایطی، حفظ ثبات و امنیت منطقه‌ای نیازمند مدیریت هوشمندانه، دیپلماسی فعال و تعامل سازنده میان بازیگران سنتی و نوظهور است.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.