پیشقراولان نیروی قدس را چقدر می‌شناسید؟
در تاریخ شکلگیری واحدهای سپاه و در کاوش اسناد در رابطه با قرارگاه رمضان، برخی اسناد ۹ خرداد ۱۳۶۳ را آغاز رسمی فعالیت این قرارگاه می‌دانند.
به گزارش مشرق، نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک واحد محرمانه در سطح نیروهای پنج‌گانه سپاه در دهه هفتاد و هشتاد بود که هیچگاه از آن سخن به میان نمی‌آمد، نیرویی که نام آن نشان دهنده مامویت آن هم بود و هم هست.
هرچند که دهه ۹۰ و با شروع جریان تکفیری در سوریه و سپس عراق با تدبیر فرمانده معظم کل قوا و مقتدای نیروهای انقلاب اسلامی یعنی امام خامنه‌ای خروج از حالت محرمانگی این نیرو رقن خورد.
در حالتی که همه سخن از دلاور مردی‌های سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی می‌زدند، عملا نیروی قدس وارد مهمترین ماموریت امنیتی جهان شده بود.
در این وضعیت ایشان با اعطای درجه سرلشکری به حاج قاسم که امری بی‌سابقه بود رسما این امر را کلید زدند.
در واقع درجه فرماندهان نیروها هیچگاه فراتر از سرتیپ تمامی نرفت.
اما نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همانی نبود که دهه ۹۰ و در مقابل داعش و تروریست‌های تکفیری سوریه و عراق بروز کرد.
بلکه نیروی قدس حتی قدمتی شاید فراتر از نیروی زمینی سپاه و حتی خود دفاع مقدس دارد، می‌توان آن را همگام با اطلاعات سپاه، دفتر سیاسی و دیگر واحدهای اولیه مجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دید که البته همه این ساختارها امروز با تفاوت‌های فاحش همچون خود نیروی قدس کماکان در حال فعالیت هستند.
اما ثقل توجه این یادداشت بر می‌گردد که به نیروی قدس سپاه و واحدهای تشکیل دهنده آن.
در این خصوص می‌توان قدیمی‌ترین واحد نیروی قدس در سپاه را واحد نهضت‌های آزادی‌بخش دانست.
واحدی که البته با عملکرد اولین مسئول آن یعنی سید مهدی هاشمی معدوم بر سر زبان‌ها افتاد و عملا در ادامه کار تجزیه شد و به واحد خارجی اطلاعات سپاه ملحق شد تا پایان دفاع مقدس و تشکیل نیروی قدس فعالیت‌های آن ادامه داشت.
تیپ ابوذر متشکل از رزمندگان افعانستانی داوطلب شرکت در جنگ از مهمترین تجربیات این واحد است که البته تداوم آن با عدم همکاری دولت با ضعف روبه‌رو شد، اما همین امر امروز در قالب لشکر فاطمیون تحقق یافته.
اما واحد بعدی را می‌توان سپاه سوریه و لبنان دانست، درست پس از عملیات آزادسازی خرمشهر با نام نبرد «الی بیت‌المقدس» مردم شیعه جنوب لبنان و دیگر مردم سایر مناطق این کشور با حمله ارتش و مزدوران رژیم صهیونیستی به کشورشان مواجه شدند و اعزام نیروهای منتخب لشکر ۲۱ حمزه ارتش و تیپ ۲۷ محمد رسول الله به سوریه و تحولات بعدی مبدا تشکیل واحدی به نام سپاه لبنان شد، مبدا تشکیل مقاومت لبنان و حزب الله در اینجا زده شد.
اما مجاهدین عراقی و بخشی از اسرای عراقی پناهنده مخالف صدام که در قالب لشکر بدر سازماندهی شدند واحد بعدی خارجی سپاه بود که شکل گرفت.
مقاومت امروز عراق نتیجه این اقدام بود.
اما این همه مجموعه‌های برون مرزی سپاه نبود، در سال ۱۳۶۳ با توجه به لزوم شکلگیری واحد جدیدی در سپاه برای هماهنگی و مدیریت عملیات برون مرزی در عراق قرارگاه رمضان شکل گرفت.
در این رابطه به بررسی و نقل اسناد می‌پردازیم.
سند شماره ۴۱۲ از جلد ۳۱ روزشمار جنگ ایران و عراق در تاریخ ۹ خرداد ماه ۱۳۶۳ به همین موضوع اشاره دارد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور ایجاد هماهنگی بیشتر بین نیروهای عمل کننده در داخل عراق و اجرای عملیات‌های برون مرزی موفق‌تر ستادی به نام ستاد «قرارگاه رمضان» ایجاد و کلیه تشکیلات برون مرزی را در آن ادغام کرد.
در نشستی که امروز در قرارگاه مرکزی قدس با حضور علی شمخانی قائم مقام فرماندهی کل سپاه، مرتضی رضایی، مسئولان ستاد عراق (رمضان) در ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهان و مسئولان واحدهای اطلاعات مناطق ۷، ۴، ۳،۱، ۸، ۱۰ و ۱۱ سپاه برگزار شد، تشکیل قرارگاه رمضان به طور رسمی اعلام و در نامه‌ای از فرماندهی کل سپاه پاسداران به مناطق و یگان‌ها ابلاغ شد.
در بخشی از این نامه آمده است: «به منظور فعالیت‌های اطلاعاتی و عملیات ویژه انهدامی در مرزهای جنگ تحمیلی و کمک به اکراد و عشایر مسلمان و سایر مبارزین علیه رژیم بعثی و آموزش آنها و عملیات ایذایی روی ارتش ورشکسته عراق قرارگاه رمضان زیر نظر فرماندهی کل تشکیل می‌شود.
فرماندهی کل سپاه در نامه‌ای به مناطق و یگان‌های سپاه اعلام کرد که از این تاریخ به بعد «کلیه اقدامات در مورد عراق از طریق این ستاد انجام خواهد شد و قسمت‌های دیگری که روی این مسئله کار می‌کردند، مثل روابط بین الملل بعد از تشکیل این ستاد دیگر هیچ اقدامی انجام نخواهند داد.» در این نامه تصریح شده است: از این پس آموزش‌های تخصصی و فنی مورد نیاز قرارگاه رمضان در مرکز و آموزش‌های عمومی در مناطق انجام خواهد شد.
نیروهای این ستاد نیز متشکل از نیروهای سپاهی مشمول و افراد مورد اعتماد عراقی است که جزئیات آن بعداً ابلاغ می‌شود.
بر اساس این نامه، نیاز ستاد قرارگاه رمضان به نیروهای تدارکاتی و غیرفنی نیز از طریق تدارکات منطقه و اقلام فنی و تخصصی و بودجه آنها از طریق مرکز تأمین خواهد شد.
در همین حال، فرماندهی قرارگاه منطقه ۱۱ سپاه در نامه‌ای به علی شمخانی بر ضرورت داشتن رادیویی به زبان کردی زیر نظر قرارگاه حمزه، تأکید کرده و خواستار طرح موضوع در شورای امنیت کشور و ارائه امکانات لازم برای راه اندازی آن شد.
در بخشی از این نامه با تأکید بر جایگاه قرارگاه حمزه در برقراری امنیت در منطقه و لزوم توجه به ابعاد غیر نظامی این مسئله آمده است.
همان طور که بارها اعلام شده راه حل مسئله کردستان تنها از طریق نظامی میسر نیست.
لزوم برقراری یک رابطه تنگاتنگ و عمیق با مردم از طریق یک برنامه رادیویی به زبان کردی و فارسی.
احساس می‌شود..
لذا لازم است.
روزانه حداقل نیم ساعت برنامه با مسئولیت اجرایی قرارگاه و تحت نظارت مسئولین صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شود.
ضمیمه گزارش ۲۱۲ توضیحات مسئول واحد اطلاعات منطقه ۲ سپاه از اقدامات و هماهنگی‌های انجام گرفته درپی تشکیل قرارگاه رمضان (سند شماره ۱۸۶۴۴۲)
فرماندهان مناطق و یگان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعد از ابلاغ تشکیل قرارگاه رمضان، به فراخور مسئولیت و جایگاه خود اقدامات لازم را برای هماهنگی امور و فراهم کردن زمینه عملیاتی شدن این قرارگاه شروع کردند.
مسئول واحد اطلاعات منطقه ۳ سپاه در گزارشی ضمن تشریح اقدامات انجام گرفته، افزود: بلافاصله پس از ابلاغ تشکیل قرارگاه رمضان هر یک از مناطق هیئتی را مأمور هماهنگی کردند.
سه روز بعد از منطقه ۳ هیئتی به مقصد قرارگاه حمزه سیدالشهدا حرکت و در ارومیه ضمن تشکیل جلسات متعدد با مسئولان قرارگاه هماهنگی‌های لازم را به عمل آورد.
در این جلسات مشخص شد که خود قرارگاه حمزه در این زمینه غیر از یک رشته کارهای پراکنده در قالب‌های مختلف حرکت متشکلی نداشته و از طرفی بعضی از این حرکات و مراکز عملیاتی با اطلاعاتی با منطقه ۱۱ نبوده و خط و حد کاری آنان مستقیماً از مرکز اطلاعات با فرماندهی کل اعمال و ابلاغ می‌شده است.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است.
پس از جلسه در ارومیه عازم مریوان شدیم و در آنجا با مسئولان منطقه جلساتی را تشکیل دادیم که موضوع محوری آنها ایجاد هماهنگی میان گروه‌های مخالف صدام در منطقه بود.
استعدادهای بالقوه و بالفعل آنها بررسی شد.
همچنین در این منطقه به دنبال شناسایی محلی برای استقرار ستاد قرارگاه رمضان بودیم که در نهایت یک ساختمان پنج طبقه در پادگان شهید عبادت مریوان شناسایی و مورد توافق عمومی قرار گرفت در منطقه کوهستانی دزلی نیز از ساختمانی بازدید کردیم که هنوز تکمیل نشده بود و مقرر شد برای تکمیل آن اقدام شود.
پس از اجرای یک سلسله اقدامات پشتیبانی و انتخاب نیرو در منطقه در ۲۹ خرداد، جلسه‌ای با شرکت اعضای منتخب برای شورای قرارگاه به سرپرستی برادر محمدی جانشین فرماندهی منطقه ۳ تشکیل شد.
در روزهای بعد جلساتی با مسئولان بسیج عراق داشتیم و در آن اقدامات انجام شده تشریح و نیازها و موانع کار بیان شد.
همچنین اقدامات لازم برای فراهم آوردن اقلام و تجهیزات مورد نیاز ستاد قرارگاه رمضان ادامه یافت و مشخص شد که احتمالاً تا دو ماه آینده ساختمان مورد نظر قرارگاه کامل می‌شود.
پادگان مریوان ظرفیت پذیرایی از استعدادی در حد یک گردان اطلاعاتی و عملیاتی داشت و نیروهای آن متشکل از نیروهای ایرانی و عراقی بودند و به همین دلیل برای آن نام آیت الله شهید محمد باقر صدر انتخاب شد و در جلسه‌ای که در ۱۲ تیرماه ۱۳۶۳ تشکیل شد مقرر شد این اقدامات انجام شود.
ترسیم نقشه دقیق منطقه دزلی و ستاد مریوان توسط حفاظت فیزیکی مطالعه و بررسی آداب و سنن، زندگی و نحوه جنگ و تاکتیک‌های اکراد و گروه‌های مخالف صدام در منطقه کردنشین عراق و ایران؛ سرکشی و دیدار از مناطق و نوارهای مرزی و مشاهده شهرهای پنجوین، سید صادق، حلبچه، خرمال و دریاچه دربندیخان، اعزام ۴ نفر از برادران اطلاعات و حفاظت به پایگاه‌های برون مرزی.
در این گزارش همکاری نکردن قرارگاه حمزه سید الشهدا، بسیج عراق و اطلاعات و عملیات سپاه مریوان از جمله موانع کار برشمرده و اضافه شده است: بدون هماهنگی و همکاری آنها کارها نمی‌تواند انجام شود.
در بخشی از این گزارش در خصوص وضعیت ارتباطی آمده است: «از نظر ارتباطی به کلی فلج بودیم و در طی مدتی که در مریوان بودیم فقط یک خط تلفن داخلی داشتیم که برای گرفتن یک شماره باید مدت‌ها صبر می‌کردیم.» گزارش مزبور در نهایت پیشنهاد کرده است که قرارگاه حمزه مرکزی را برای هماهنگی میان مناطق ایجاد و توان آنها را برای شکل دادن به قرارگاه رمضان هدایت کند.
با این اوصاف پس از دفاع مقدس و با تدبیر فرمانده معظم کل قوا با تجمیع همه این ظرفیت‌ها نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد.
از مهمترین تاثیرات قرارگاه رمضان و لشکر بدر در این نیرو حضور موثر مجاهدان عراقی بعد از اشغال عراق توسط آمریکا، تشکیل گروه‌های مقاومت عراقی و سپس شکلگیری با قوت و فوری حشدالشعبی عراق بود.
در این باره باید یادی از شهید ابومهدی المهندس، شهید اسماعیل دقایقی، سردار محمدرضا نقدی، سردار مرتضی رضایی، سردار محمدباقر ذوالقدر، شهید شعبان نصیری و...
هم کرد.
گزارش از علیرضا جلالیان