سوم خرداد ۱۳۶۱؛ تاریخی که از نو نوشته شد

باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمدحسین نیک‌خوی متین - تاریخ سخن می‌گوید و هیچ‌گاه نمی‌توان آن را از یاد برد.
یک دهه، دو دهه و یا بیشتر از دو دهه از اتفاقات مهم و حیاتی کشور گذشته باشد، آن تاریخ و روز خاص هیچ‌گاه برای مردم فراموش نمی‌شود.
مردمی که سال‌ها با گوشت و پوست خود و شکلی عمیق آن را تجربه کردند و خون دادند، جوان دادند و از همه داشته‌های خود برای کشورشان گذشتند.
این هزینه‌ها تنها یک دلیل موجه دارد و آن دلیل هم حفظ خاک کشور است؛ خاک ایران بزرگ.
خاکی که بیش از چهار دهه پیش تحت تجاوز حکومت بعث عراق قرار گرفت و جنگی ۸ ساله را به کشورمان تحمیل کرد؛ جنگی نابرابر.
ایرانی که به تازگی با نهال نوپای جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو شده بود، پس از سقوط رژیم شاه، روز‌های پر تنشی را در داخل می‌گذراند و با بلوک شرق و غرب و به نوعی تمام جهان در حال نبرد بود.
نبردی که سلاح اصلی‌اش جوانان و باور و اعتقادی به نام جمهوری اسلامی ایران و نماد اصلی آن دفاع از خاک بود.
جنگ ۸ ساله ایران و رژیم بعث عراق روز‌های تلخ و شیرین زیادی را برای ایران اسلامی رقم زد، اما سوم خرداد ۱۳۶۱ روزی متفاوت در تاریخ ایران است.
روزی که خرمشهر آزاد شد؛ خرمشهری که نمادی از مقاومت مردمی بود که جنگیدند و دشمن‌شان را از خاک‌شان بیرون کردند.
خرمشهر مهم‌ترین شهری بود که عراق توانست در ماه‌های ابتدایی جنگ به تصرف خود در آورد.
خرمشهر در آن زمان اهمیتی اقتصادی و ژئوپلیتیک برای ایران داشت.
بندر، گمرک و اتصال به راه‌آهن سراسری کشور، این شهر را از نظر اقتصادی حائز اهمیت فراوان کرده بود.
از طرف دیگر، عراق که با سودای تاریخی تسلط بر اروندرود، پا به میدان جنگ با ایران گذاشته بود، در صورت تسلط بر خرمشهر، گام بزرگی در راستای دست‌یابی به این هدف برمی‌داشت و دسترسی خود به آب‌های آزاد را گسترش می‌داد.
تصرف خرمشهر برای عراق مقدمه‌ای برای پیشروی به سوی آبادان و اهواز و تصرف شهر‌های دیگر بود.
مرز شلمچه در نزدیکی خرمشهر، دروازه ورود به بندر بصره در عراق به شمار می‌رود؛ بندری که برای عراق اهمیتی حیاتی دارد و تصرف خرمشهر در جنگ می‌توانست لایه‌ای دفاعی در برابر بصره ایجاد کند.
به همین خاطر عراق بیشترین پدافند خود را در میان مناطق اشغال شده حول خرمشهر ایجاد کرده بود.
تصرف و اشغال خرمشهر به‌دست نیرو‌های بعثی ۵۷۸ روز به طول انجامید.
پس از ناکامی نیرو‌های ایرانی در آزادسازی مناطق اشغالی، سلسله عملیات‌هایی در سطحی وسیع‌تر طراحی شد و به اجرا درآمد.
آخرین و مهمترین این عملیات‌ها، عملیات بیت المقدس بود.
عملیاتی که در منطقه‌ای به وسعت ۶۰۰۰ کیلومتر مربع در تاریخ ۱۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۱ آغاز گردید و طی ۲۵ روز در چهار مرحله به طول انجامید:
مرحله اول این عملیات در ۳۰ دقیقه بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ و با حمله نیرو‌هایی از قرارگاه‌های فتح، کربلا، قدس و تیپ‌های ۲۵ کربلا، بیت المقدس و ثارالله، به مواضع عراقی آغاز شد.
تیپ‌های بیت المقدس و ثارالله موفق شدند که با وجود فشار سنگین، از مواضع تحت تصرف عراقی‌ها عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه «کرخه کور» را به عنوان سرپل، تصرف کنند.
در محور قرارگاه فتح، نیرو‌ها ضمن عبور از رودخانه کارون خود را به جاده اهواز-خرمشهر رساندند و به ایجاد استحکامات پرداختند و در محور قرارگاه نصر، یگان‌ها به دلیل تأخیر در حرکت نیرو‌ها و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز-خرمشهر موفق به تصرف اهداف مورد نظر و الحاق با قرارگاه فتح نشدند.
دومین مرحله از عملیات در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز و تصمیم گرفته شد که قرارگاه‌های «فتح» و «نصر» از جاده اهواز-خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه «قدس» نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد.
نیرو‌های قرارگاه «فتح» در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند و یگان‌های قرارگاه «نصر» نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشار‌های سنگین، به مرز رسیده و به قرارگاه «فتح» ملحق شدند.
در پی این عملیات، برخی از نیرو‌های عراقی مجبور به عقب‌نشینی شده و تعدادی از آنها به اسارت گرفته شدند و بدین ترتیب جاده اهواز-خرمشهر و نیز مناطقی نظیر جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.
سومین مرحله در آخرین ساعات روز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۱ با نیرو‌هایی متشکل از چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش، آغاز شد و به دلیل هوشیاری نیرو‌های عراقی و تمرکز بر خطوط پدافندی‌اش، نیرو‌های ایرانی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند.
تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید، به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگان‌ها داده شود و مقرر شد دو تیپ المهدی (عج) و امام سجاد (ع) از قرارگاه «فجر» نیز در حرکت بعدی استفاده شود.
مرحله چهارم عملیات با هدف محاصره و آزادسازی خرمشهر در ساعت ۲۲:۲۵ دقیقه مورخ ۱ خردادماه ۱۳۶۱ آغاز شد.
[۳۳]یگان‌های قرارگاه «فتح» پس از درگیری و پیشروی موفق شدند که با روشن شدن هوا در پلیس‌راه خرمشهر، نیروی‌های بعثی را منهدم کنند و نیرو‌های قرارگاه «فجر» با عملیات خود توانستند «پل نو» را تصرف کنند و به سمت «شط‌العرب» پیشروی کنند.
نیرو‌های قرارگاه «نصر» نیز در امتداد مرز پیشروی کرده و با پاکسازی و انهدام نیرو‌های بعثی به سمت جنوب حرکت کردند و بدین ترتیب شهر خرمشهر به‌طور کامل به محاصره نیرو‌های ایرانی درآمد.
اگرچه نیرو‌های عراقی همچنان مقاومت می‌کردند؛ اما در روز ۲ خردادماه حلقه محاصره خرمشهر تنگ‌تر شد و بخشی از نیرو‌های عراقی به اسارت درآمدند و در نهایت در ساعت ۱۴ روز ۳ خردادماه ۱۳۶۱ شهر خرمشهر به‌طور کامل آزاد و پرچم جمهوری اسلامی ایران بر فراز مسجد جامع این شهر به اهتزاز درآمد.
آزدسازی خرمشهر نمادی از مقاومت مردمانی بود که با دست خالی و با اتکا به خدا، هدایت امام خمینی (ره) و جوانان خود موفق شدند خاک کشور خود را آزاد کنند و معادله جنگ نابرابر مقابل رژیم بعث عراق را تغییر دهند.
آزادسازی خرمشهر آن قدر مهم بود که اهمیت آن پس از ۴۳ سال که از آن می‌گذرد کمتر که نشده هیچ، شاید ارزش بیشتری هم پیدا کرده است.
در انتها، این گزارش را با بخشی از پیام امام خمینی (ره) پس از آزادسازی خرمشهر به پایان می‌رسانیم.
پیام امام خمینی (ره) در پی آزادی خرمشهر به رزمندگان، فرماندهان و ملت ایران بدین شرح است:
«با تشکر از تلگرافاتى که در فتح خرمشهر به اینجانب شده است.
سپاس بى حد بر خداوند قادر که کشور اسلامى و رزمندگان متعهد و فداکار آن را موردعنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما کرد.
اینجانب با یقین به آنکه «مَا النَّصْرُ إلّا مِنْ عِندِ اللَّهِ» از فرزندان اسلام و قواى سلحشور مسلح، که دست قدرت حق از آستین آنان بیرون آمد و کشور بقیة اللّه الاعظم (ارواحنا لمقدمه الفداء) را از چنگ گرگان آدم‌خوار که آلت‌هایی در دست ابرقدرتان خصوصاً امریکاى جهان‌خوارند بیرون آورد و نداى «الله‌اکبر» را در خرمشهر عزیز طنین انداز کرد و پرچم پرافتخار «لا اله الا الله» را بر فراز آن شهرِ خرّم، که با دست پلید خیانت‌کاران قرن به خون کشیده شده و «خونین‌شهر» نام گرفت، [بیفراشت]تشکر مى کنم؛ و آنان فوق تشکر امثال من هستند.
آنان به‌یقین مورد تقدیر ناجى بشریت و برپاکننده عدل الهى در سراسر گیتىـ روحى لتراب مقدمه الفداءـ مى باشند.
آنان به آرم «ما رَمَیْتَ إذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّه رَمى» مفتخرند.
مبارک باد و هزاران بار مبارک باد بر شما عزیزان و نور چشمان اسلام این فتح و نصر عظیم که با توفیق الهى و ضایعات کم و غنائم بى پایان و هزاران اسیر گمراه و مقتولین و آسیب‌دیدگان بدبخت که با فریب و فشار صدام تکریتى، این ابر جنایتکار دهر، به تباهى کشیده شده‌اند، سرافرازانه براى اسلام و میهن عزیز افتخار ابدى به هدیه آوردید و مبارک باد بر فرماندهان قدرتمند که فرماندهان چنین فداکارانى هستند که ستاره درخشنده پیروزی‌های آنان بر تارک تاریخ تا نفخ صور نورافشانى خواهد کرد و مبارک باد بر ملت عظیم‌الشأن ایران این‌چنین فرزندان سلحشور و جان‌برکفی که نام آنان و کشورشان را جاویدان کردند و مبارک باد بر اسلام بزرگ این متابعانى که در دو جبهه جنگ با دشمن باطنى و دشمنان ظاهرى پیروزمندانه و سرافراز امتحان خویش را دادند و براى اسلام سرافرازى آفریدند.»