سرگشتگان قدرت؛ نگاهی تحلیلی به سیر تطور اصلاح‌طلبان - تسنیم

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم، «مرکز مطالعات راهبردی تسنیم» همزمان با دوم خرداد در گزارشی با عنوان «سرگشتگان قدرت» به بررسی سیر تطور جریان اصلاح‌طلبی ایران از زمان شکل‌گیری تا امروز پرداخته است.
این گزارش به واکاوی انتقادی سیر تحول جریان اصلاح‌طلبی در ایران می‌پردازد؛ جریانی که از بطن انقلاب اسلامی و جناح چپ اسلامی دهه 60 برخاست و طی دهه‌های بعد، به یکی از بازیگران اصلی و پرنوسان صحنه سیاسی کشور بدل شد.
این تحلیل به دنبال آن است که چگونگی تطور این جریان را در نسبت با اصول نظام، ساختارهای حاکمیتی و مطالبات مردمی روشن سازد.
بنا بر این گزارش مسیر تاریخی اصلاح‌طلبان که در این گزارش تشریح شده، با ظهور آن در خرداد 1376 و پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری آغاز می‌شود؛ دوره‌ای که شعارهایی چون قانون‌گرایی، جامعه مدنی و توسعه سیاسی، امیدهای فراوانی را برانگیخت.
اما دیری نپایید که چالش‌های داخلی این جریان از جمله وقایعی چون حادثه کوی دانشگاه و کنفرانس برلین و تقابل‌های ساختاری، نخستین نشانه‌های فرسایش را پدیدار ساخت.
این گزارش در ادامه بررسی خود از سیر تطور اصلاح‌طلبان به دهه 80 می‌رسد که با افول سیاسی اصلاح‌طلبان و اوج‌گیری بحران در پی انتخابات 1388 همراه بود که شکافی عمیق میان این جریان و حاکمیت ایجاد کرد و به ریزش پایگاه اجتماعی آن انجامید.
گزارش «سرگشتگان قدرت» جریان اصلاح‌طلبی را در دهه 90 اینگونه توصیف کرده است که این جریان با بازگشت مشروط به قدرت و ائتلاف با اعتدال‌گرایان و حمایت از دولت حسن روحانی بار دیگر توان خود را محک زد؛ تجربه‌ای که با ناکامی در تحقق وعده‌ها، تشدید مشکلات اقتصادی و بروز نارضایتی‌های گسترده اجتماعی در سال‌های 96 و 98 نهایتاً به سرخوردگی بیشتر و انزوای سیاسی عمیق‌تر اصلاح‌طلبان پس از سال 1400 منجر شد.
با این حال، انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری 1403 با پیروزی مسعود پزشکیان، فرصتی غیرمنتظره برای بازگشت این جریان به صحنه قدرت فراهم آورد.
«سرگشتگان قدرت» که گزارشی تحلیلی است، برای فهم تحولات مذکور چندین محور کلیدی را مورد کاوش قرار می‌دهد:
سیر تاریخی تطور این جریان از شکل‌گیری اولیه، اوج‌گیری در دهه 70، دوره رکود و چالش دهه 80 و فتنه 88، بازگشت مشروط و افول مجدد در دهه 90 و وضعیت انزوا و بحران هویت پس از 1400 تا انتخابات اخیر را به تفصیل بررسی می‌کند.
نسبت‌سنجی گفتمانی، ساختاری و اجتماعی جریان اصلاح‌طلبی را واکاوی می‌کند.
این بخش به چگونگی تعامل یا تقابل اصلاح‌طلبان با گفتمان و ایدئولوژی جمهوری اسلامی (به‌ویژه اصل ولایت فقیه)، ساختار سیاسی و نهادهای حاکمیتی (مانند شورای نگهبان) و همچنین فراز و فرود ارتباطشان با مردم و میزان توفیق در نمایندگی مطالبات اجتماعی و نیز نسبتشان با دیگر گفتمان‌ها و نیروهای سیاسی می‌پردازد.
آسیب‌شناسی جریان اصلاح‌طلبی که ضعف‌های درونی، ناکامی‌ها در تحقق اهداف و پیامدهای عملکردشان را مورد مداقه قرار می‌دهد.
مواردی چون ضعف در ارائه تئوری و ایدئولوژی منسجم و بومی، مشکلات سازمانی و بحران رهبری، فرصت‌طلبی و عمل‌گرایی افراطی، غفلت از عدالت اجتماعی و تمرکز یک‌سویه بر توسعه سیاسی، خطاهای راهبردی نظیر سیاست «فشار از پایین و چانه‌زنی در بالا»، استفاده ابزاری از پایگاه مردمی و نهاد دانشگاه و عدم پایبندی به وعده‌های انتخاباتی از جمله این آسیب‌ها هستند.
و در آخر گزارش به تحلیل شرایط پدیدآمده پس از انتخابات 1403 و چشم‌انداز آینده اصلاح‌طلبی می‌پردازد.
پیروزی مسعود پزشکیان و بازگشت به قوه مجریه، فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی را پیش روی این جریان قرار داده که موفقیت یا شکست آن در این آزمون، سرنوشت نهایی «سرگشتگان قدرت» را رقم خواهد زد؛ از امکان احیای تدریجی و بازسازی اعتماد عمومی در صورت عملکرد کارآمد و تعامل سازنده با نظام، تا احتمال تداوم انزوا و یا حتی فروپاشی کامل ساختاری در صورت تکرار ناکامی‌ها.
این تحلیل جامع می‌کوشد تصویری روشن از این مسیر پرفرازونشیب و ابعاد مختلف آن ارائه دهد.
متن کامل گزارش را اینجا مطالعه و دریافت کنید.
انتهای پیام/