اهمیت دره خرم‌آباد؛ از زیستگاه انسان‌های نئاندرتال تا هوشمند!
خرم‌آباد- «دره خرم‌آباد» گهواره تاریخ بشر از عصر نئاندرتال‌ها تا امروز، با غارهای منحصر بفرد و طبیعت بکر چشم به راه ثبت جهانی است؛ موضوعی که باستان شناسان آن را دارای اهمیت فراوانی می‌دانند.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: دره خرم‌آباد به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق باستان‌شناسی و زیست‌محیطی ایران، گواهی زنده بر تاریخ کهن سکونت بشر است؛ از حضور انسان‌های نئاندرتال تا انسان هوشمند امروزی.
این دره با غارهای پیش‌ازتاریخی منحصر به فردی همچون «قمری»، «یافته» و «کنجی»، نه‌تنها اسرار تکامل زیستی و فرهنگی انسان را در خود نهفته دارد، بلکه به دلیل ارزش‌های بی‌نظیر طبیعی و تاریخی، شایستگی ثبت در فهرست میراث جهانی را داراست.
اهمیت این منطقه فراتر از یافته‌های باستان‌شناسی است؛ تنوع زیستی کم‌نظیر، شرایط اقلیمی خاص و موقعیت استراتژیک آن، دره خرم‌آباد را به یک ذخیره‌گاه طبیعی و فرهنگی تبدیل کرده است.
از سویی، این دره حلقه اتصال تمدن‌های باستانی زاگرس و فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود و نقش کلیدی در شکل‌گیری فرهنگ‌های اولیه داشته است.
ثبت جهانی دره خرم‌آباد گامی سرنوشت‌ساز برای حفاظت
امروزه، با توجه به شواهد علمی و تاریخی انکارناپذیر، ثبت جهانی دره خرم‌آباد نه‌تنها به حفاظت بهتر این میراث بی‌بدیل کمک می‌کند، بلکه فرصتی است برای معرفی آن به عنوان یکی از کانون‌های مهم تکامل انسان در سطح جهان.
ثبت جهانی دره خرم‌آباد در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌تواند گامی سرنوشت‌ساز برای حفاظت، معرفی و بهره‌برداری مسئولانه از این میراث گرانبها باشد؛ اقدامی که نه‌تنها زمینه‌ساز حفظ ارزش‌های فرهنگی و طبیعی آن خواهد بود، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز رونق گردشگری پایدار، تقویت هویت منطقه‌ای و جلب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی نیز گردد.
در حالی اداره کل میراث فرهنگی لرستان در تلاش برای ثبت جهانی است که دستگاه‌های مختلف تلاش می‌کنند هر کدام به نوعی اهمیت ثبت این دره تاریخی را مطرح کنند.
یک باستان‌شناس: دره خرم‌آباد محل تلاقی انسان‌های «نئاندرتال» و «هوشمند»
در این راستا نشست باستان‌شناسی در دانشگاه لرستان برگزار شد که در آن دکتر حامد وحدتی‌نسب، دکترای انسان‌شناسی، باستان‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، به‌عنوان سخنران ویژه به این نکته اشاره کرد که دره خرم‌آباد از این نظر دارای اهمیت انسان‌شناسی بالاست که محل تلاقی انسان‌های «نئاندرتال» و «هوشمند»، بوده است.
اهمیت ثبت جهانی خرم‌آباد، بسیار بالاست و امیدواریم که دره خرم‌آباد، ثبت جهانی شود
وحدتی‌نسب در این نشست تخصصی علمی که شامگاه چهارشنبه، ۳۱ اردیبهشت‌ماه سال جاری در سالن شهید میربهرسی دانشگاه لرستان برگزار شد توضیح داد اهمیت ثبت جهانی خرم‌آباد، بسیار بالاست و امیدوار است که دره خرم‌آباد، ثبت جهانی شود.
وی در سخنانش، اهمیت غارهای گوناگون دره خرم‌آباد را تشریح کرد و توضیح داد اهمیت دره خرم‌آباد تا به آنجاست که هم محل زندگی انسان‌های نئاندرتال بوده است و هم محل زندگی انسان‌های هوشمند.
این باستان‌شناس برجسته کشور، در سخنانش، مراحل تکامل زیست انسان در دره خرم‌آباد را براساس یافته‌های باستان‌شناسی، تشریح کرد.
وی در بخش دیگری از سخنانش، اهمیت سکونت‌گاهی زاگرس میانی را از نظر علم دیرینه‌شناسی انسان، توضیح داد.
حاضران در نشست نیز دیدگاه‌ها و پرسش‌های خود را با دکتر وحدتی‌نسب، در میان گذاشتند.
نشست، توسط انجمن علمی دانشجویی باستان‌شناسی دانشگاه لرستان، وابسته به مدیریت برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، با همکاری بنیاد ایران‌شناسی شعبه لرستان، برگزار شد.
معاون فرهنگی موزه ملی: غار «قمری» آثار سکونتی از دوره پارینه‌سنگی دارد
بنابراین گزارش، پیش از این فریدون بیگلری معاون فرهنگی موزه ملی ایران و باستان‌شناس دراین‌رابطه به مهر گفته بود: سابقه سکونت در غارهای ایران، حداقل به ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار سال پیش بر می‌گردد.
وی با بیان اینکه تا حدود ۱۲ هزار سال پیش که عصر پارینه‌سنگی و یخ‌بندان تمام می‌شود، ما در غارهای مختلف آثار سکونت اولیه را داریم، عنوان کرد: در این دوره گونه‌های مختلفی از انسان از غارها استفاده کرده‌اند که غار «قمری» آثار سکونتی از دوره پارینه‌سنگی میانه دارد، یکی از مهم‌ترین نقاطی که ما در ایران از این لحاظ داریم لرستان و به‌خصوص دره خرم‌آباد است.
این باستان‌شناس در ادامه سخنان خود با بیان اینکه آثار سکونتی انسان‌ها را حداقل از پنج غار در این استان داریم که قبلاً کاوش شده‌اند و غار «قمری» یکی از آنها است، افزود: غار «قمری»، یک غار دست کند نیست، بلکه یک غار طبیعی است، محیط این غار سنگ‌آهکی است.
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه دالان اول غار «قمری» بیشتر از لحاظ باستان‌شناسی برای ما مهم است، چون بر اساس کاوش‌هایی که ما انجام داده‌ایم در دوره پارینه‌سنگی میانه محل سکونت انسان‌های «نئاندرتال» بوده است، گفت: انسان‌های «نئاندرتال» طبق «سال‌یابی» هایی که در ایران انجام شده، حداقل از قبل از صدهزار سال پیش در ایران زندگی می‌کرده‌اند، آثار سکونت آنها اولین‌بار در منطقه کرمانشاه در بیستون کاوش شده و در خرم‌آباد هم حداقل هفت غار و پناهگاه را داریم که کاوش باستان‌شناسی شده‌اند و اطلاعاتی که از این سکونتگاه‌های اولیه انسان‌ها داریم، بخش مهمی از آنها از کاوش‌هایی است که در لرستان به‌دست‌آمده است.
شاید به سابقه ۱۵۰ هزار سال سکونت انسان در غار «قمری» هم برسیم
وی در ادامه سخنان خود، گفت: ما در کاوش و «گاه‌نگاری نسبی» که در غار «قمری» انجام دادیم، آثار اجاقی را پیدا کردیم که باتوجه‌به سفالی که کنار آن پیدا شده، بین پنج هزار و ۵۰۰ تا شش هزار و ۵۰۰ سال پیش‌ازاین اجاق استفاده شده است.
این باستان‌شناس همچنین با اشاره به استفاده از روش «گرمالیان» کاوش در این غار تاریخی، عنوان کرد: من حدس می‌زنم که اگر ما در کاوش‌های خود در غار، پایین‌تر برویم، شاید تا ۱۰۰، ۱۴۰ و ۱۵۰ هزار سال سابقه سکونت در آن هم برسیم.
دره خرم‌آباد، نگین گمشده تاریخ تکامل بشر، از نئاندرتال‌ها تا شهرنشینی مدرن محسوب می‌شود؛ این دره افسانه‌ای با غارهای شگفت‌انگیزش، نه تنها قدیمی‌ترین نشانه‌های سکونت انسان در ایران را در خود جای داده، بلکه گواه زنده‌ای است بر پیوند ناگسستنی طبیعت و تمدن.