نقش «مسکن» در جوانی جمعیت

به گزارش مشرق، دکتر فرشید رضایی با بیان اینکه نمی‌شود هم دنبال جوانی جمعیت بود هم مسیر اشتباه را رفت، اظهار کرد: امروز، جوانی جمعیت آینده و نگرانی‌های اجتماعی سلامتی ناشی از سالمند شدن جمعیت کشورها یک نگرانی بسیار مهم برای سیاستگذاران و مردم قلمداد می‌شود.
این خطر در کشور ما احساس شده اما شواهد موجود نشان نمی‌دهد که مسیر درستی در حوزه سیاست مسکن و شهرسازی طی دهه‌های گذشته اتخاذ شده باشد.
نقش مَسکن در جوانی جمعیت
وی با طرح این سوال که «آیا آپارتمان‌سازی‌های انبوه با قصد و نیت دسترسی به مسکن ارزان‌تر به پیری تدریجی جمعیت منجر می‌شود یا دنیا را از تله جمعیتی نجات می‌دهد؟» گفت: برای پاسخ به این پرسش می‌بایست شواهد علمی و مطالعات دو دهه اخیر را بررسی کنیم و آنگاه با موضوعاتی مواجهه می‌شویم که هشداری برای تداوم سیاست و شیوه مسکن‌سازی انبوه و حاشیه‌نشینی شهرهای بزرگ است.
پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد زندگی در آپارتمان‌های کوچک و فشرده نه تنها بر کیفیت زندگی، بلکه بر الگوهای خانوادگی مانند تأخیر در ازدواج زنان و کاهش نرخ باروری تأثیر جدی دارد.
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: اگرچه زندگی در شهرها، شانس تحصیلات عالی را برای دختران افزایش می‌دهد و امکان یافتن برخی مشاغل اداری را بیشتر می‌کند، اما شواهد علمی نشان می‌دهند که اگر این سبک زندگی و اشتغال در شهر با آپارتمان‌نشینی به ویژه در متراژهای پایین همراه شود، نه تنها میل به ازدواج در زنان پایین می‌آید بلکه تصمیم برای فرزندآوری نیز سال‌ها به تاخیر می‌افتد.
دلایل متعددی برای این آسیب وجود دارد که قیمت مسکن و شرایط زندگی در آن اثرگذار است؛ مانند تمایل برای ادامه زندگی نزد والدین.
وی در ادامه صحبت‌هایش درباره به تاخیر افتادن زمان تولد اولین فرزند نیز توضیح داد: زوج‌هایی که برای خرید خانه تصمیم گرفته‌اند، احتمال بیشتری دارد که تولد اولین فرزند خود را به تاخیر اندازند و این موضوع در شهرهای بزرگ که نرخ مَسکن بیشتر است با تاخیر طولانی‌تری همراه می‌شود.
به طور مثال، هنگامی که قیمت مسکن در هلند گران شد، ابتدا، فرزندآوری به‌طور موقت بالاتر رفت؛ چرا که احساس می‌کردند سرمایه خانواده بالاتر رفته است اما این گرانی در گذر زمان با افت نرخ باروری و کاهش زاد و ولد روبرو شد.
بحران مسکن یکی از علل مهم سالمندی جمعیت است؛ اما راه حل آن انبوه‌سازی آپارتمان‌های ارزان قیمت نیست، زیرا این سیاست ممکن است در طول زمان آسیب جدی به سلامت کشور وارد کند.
مواجهه برخی کشورهای با پدیده «ابرسالمندی»
رضایی با بیان اینکه بسیاری از کشورها مطالعات مختلفی برای افزایش نرخ باروری و بهبود کیفیت زندگی انجام داده‌اند، گفت: کشورهایی مانند آمریکا، هلند، کره‌جنوبی، چین و بسیاری کشورهای اروپایی و اقیانوسیه در زمینه مطالعات در حوزه افزایش نرخ باروری و بهبود کیفیت زندگی مردم تجربیاتی دارند.
کره‌جنوبی که وضعیتی اسف‌بار در زمینه سالمندشدن و فرهنگ عدم ازدواج یا دیر ازدواج کردن را تجربه می‌کند و به اصطلاح گرفتار پدیده «ابرسالمندی» "Super-aging" شده و به طور جدی در حال مطالعه برای کشف «راه نجات» است.
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: نتایج مطالعات بیانگر این است که متراژ پایین محل سکونت، تمایل به داشتن فرزندان دوم و بعدی را کمتر می‌کند.
نتایج یک محاسبه در کشور چین بیانگر این است که شهرنشینی سریع و آپارتمان‌نشینی سبب می‌شود حدود ۳۰۰ میلیون نفر کمتر طی ۲۰ سال آینده در چین به دنیا بیاید.
بازهم تاکید می‌کنم زندگی در آپارتمان‌های یک خوابه و دو خوابه، به ویژه در برج ها و آپارتمان های پرجمعیت، با کاهش نرخ باروری همراه است.
وی درباره دلایل و مولفه‌های کاهش جمعیت در شرق آسیا اظهار کرد: ترکیب سه‌گانه «تداوم زندگی با والدین»، «تراکم بالای شهرها» و «متراژ پایین محل سکونت» با کاهش نرخ فرزندآوری همراه شده است.
نتایج مطالعات بیانگر این است که گرانی مسکن از دلایل به تاخیر افتادن ازدواج دختران محسوب می‌شود که موضوعی مهم است.
همچنین مسکن ارزان آپارتمانی با متراژهای کوچک نیز با کاهش تمایل برای فرزندآوری همراه است؛ بنابراین سیاستگذار می‌بایست به هر دو موضوع «گرانی مسکن و به تاخیر افتادن ازدواج دختران» و «مسکن آپارتمانی متراژ کوچک نیز با کاهش تمایل برای فرزندآوری» به طور همزمان بیاندیشد.
رضایی توضیح داد: اگر کشور می خواهد به موضوع جوانی جمعیت بپردازد، می‌بایست در فرهنگ آپارتمان‌سازی انبوه، آپارتمان‌نشینی، مسکن ارزان و کوچک به طور جدی تجدید نظر کند؛ چرا که نمی‌شود چنین مولفه‌هایی داشته باشیم و نرخ فرزندآوری نیز بیشتر شود.
سال‌ها پیش، ترویج آپارتمان‌نشینی به عنوان راهی برای کاهش تعداد فرزند با شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در پیش گرفته شد و امروز اسیر همان سیاست نادرست شده‌ایم.
لزوم توجه به استانداردهای فضای زندگی در الگوی ساخت مسکن
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: شهرهایی که نسل آینده با نشاط و جوان می‌خواهند، می‌بایست به ساخت منزل ویلایی (تک خانواری) دارای حیاط بازگردند.
من بر این باور هستم خیرین در ارتباط با صرف هزینه برای ساختن بیمارستان‌های بیشتر تجدید نظر کنند؛ چرا که این احتمال وجود دارد که برای به چرخش در آوردن چرخ بیمارستان‌ها در «آینده سالمند و کم جوان» با کمبود پزشک روبرو باشیم.
بهتر است خیرین در ساخت منازل ویلایی برای نجات کشور از کمند سالمندی وارد گود شوند؛ چرا که بازنگری در الگوی مسکن و توجه به استانداردهای فضای زندگی، نه تنها کیفیت زیست شهری بلکه ثبات جمعیتی کشور و در نهایت سلامت همه جانبه را تضمین می‌کند.
ترویج محصولات دخانی در تناقض با سیاست‌های جمعیتی
وی با بیان اینکه البته سیاست‌ آپارتمان‌سازی انبوه تنها موضوع در تناقض با سیاست جوانی جمعیت نیست، اظهار کرد: سیاست ترویج دخانیات در کشور که از طرف هر فرد یا مافیایی که هدایت‌ می‌شود، مسیری برعکس جریان جمعیت جوان و با نشاط است.
ورود انواع دخانیات بدون دود با رنگ و لعاب و تبلیغات گسترده در سطح شهر و مراکز فروش و «سکوت نسبی» نهادهای حاکمیتی در برابر این هجوم فرهنگی آشکار، جوانان و نسل آینده ما را در خطر بزرگی قرار داده است.
تاثیر مصرف دخانیات بر باروری و جمعیت
رضایی با بیان اینکه دخانیات با آسیب‌های فراوانی همراه است، تصریح کرد: بدون تردید، آسیب به سلامت اجتماعی در مقام اول و آسیب‌های سلامت جسمی و روانی ناشی از مصرف دخانیات گریبان تمام ما را خواهد گرفت.
آسیب دخانیات به باروری زنان و مردان نیز اظهرمن‌الشمس است.
چگونه ممکن است کشوری مدعی سیاست‌گذاری منسجم در جوانی جمعیت باشد اما تبلیغ دخانیات و تسهیل دسترسی و استفاده از قلیان و سیگار در آن کشور از پیدا کردن و استفاده از بسیاری خدمات سلامت‌زای شهری راحت‌تر باشد؟
مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت درباره تبلیغ محصولات دخانی گفت: «سکوت در برابر پخش فیلم‌های مبلغ این مواد اعتیادآور» و «تبلیغ رنگارنگ سیگارهای الکترونیکی» و خساست در سرمایه گذاری برای آموزش جامعه نمی تواند با سیاست جوانی جمعیت همسو باشد.
اگر هر چه سریع‌تر اقدامی ملی انجام نشود، شاید سلامت آینده کشور آسیب بیشتری ببیند و نشاط جامعه و سلامت اجتماعی فدای سودجویی عده‌ای شود که امروز خود را بر آینده جمعی ترجیح می‌دهند.