جنگل‌های زاگرس را در ۶۰ سال گذشته به سمت نابودی برده‌ایم

باشگاه خبرنگاران جوان - حمید ظهرابی امروز -سه‌شنبه سی‌ام اردیبهشت‌ماه- در نشست تخصصی کارکردها، تنوع زیستی و ارزش گذاری اقتصادی زاگرس افزود: این نشست تقریبا با روز جهانی زیستی (۱ خرداد ماه) با شعار زندگی همسو با تنوع زیستی و توسعه پایدار همزمان شده است، همچنین اخیراً مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی هم به سازمان حفاظت محیط زیست داده شد که اقدام خوشایندی است و امیدواریم بتوانیم از همکاری تمام بخش‌ها برای تهیه یک برنامه مناسب در جهت حفاظت از تنوع زیستی کشور و بهره برداری پایدار از آن بهره ببریم و همه به صورت عادلانه از منافع تنوع زیستی بهره‌مند شوند مخصوصا آنهایی که به عنوان جامعه محلی می‌شناسیم و در حاشیه زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌های طبیعی زندگی می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه موضوع زاگرس با رویکرد‌های متنوع به عنوان یکی از اولویت‌های سازمان حفاظت محیطزیست تعیین شده است گفت: برای رسیدن به یک برنامه درست در مرحله کسب نظر از اقشار مختلف هستیم، متخصصین دانشگاهی و محققان را دعوت می‌کنیم سخنانشان را می‌شنویم، چالش را با همدیگر تحلیل می‌کنیم و اگر قرار باشد که به یک برنامه مدون برسیم حتماً با مشارکت و حضور همه ذینفعان برنامه‌ریزی خواهیم کرد.
این پانل‌ها به این معنی نیست که بعد از تمام شدن آنها مثلا به ۱۰ برنامه حفاظتی خواهیم رسید.
وی ادامه داد: کشور ما در حوزه تنوع زیستی از کشور‌های بسیار مهم است، ایران به علت قرار گرفتن در محل تلاقی چندین اکوسیستم و اقلیم متنوع شرایط خاصی دارد، ایران دارای ۹ اکوسیستم از ۱۱ اکوسیستم دنیا است، ۴۱ نوع تالاب از ۴۲ نوع تالاب دنیا را دارد، این دو جمله می‌گوید که چه کشور متنوعی داریم و با چه کشوری از نظر اهمیت تنوع زیستی رو‌به‌رو هستیم.
وی گفت: ۲ نقطه داغ تنوع زیستی در کشور وجود دارد شامل هیرکانی و زاگرس - آناتولی است که با هم تلاقی پیدا می‌کنند و این یکی از خصوصیات ویژه است که ما داریم در واقع از حدود بیش از ۳۰ نقطه داغ تنوع زیستی دنیا ۲ نقطه در ایران است، برای حفاظت از تنوع زیستی کشور ۳۲۷ منطقه چهارگانه داریم که ۴۴ اثر طبیعی ملی، ۳۳ پارک ملی، ۵۵ پناهگاه حیات وحش و ۱۹۵ منطقه حفاظت شده است که حدود ۲۰ میلیون هکتار یعنی ۱۲ درصد از خاک کشور را در بر می‌گیرد، این مناطق عمدتاً به شکلی انتخاب شدند که هم در درون خودشان چند اکوسیستم را در بر بگیرند و هم در نواحی رویشی مختلف واقع شدند و پراکندگی آنها به شکلی است که تقریباً می‌شود گفت بخش بسیار قابل توجهی از اکوسیستم کشور را دربر گرفته‌اند در این مناطق طبیعتا حفاظت از تنوع زیستی در اولویت قرار دارد.
وی ادامه داد: گفته می‌شود بیش از ۸ هزار و ۶۰۰ گونه گیاهی در کشور وجود دارد، که یک سوم بومی ایران هستند گونه‌های جانوری را بیشتر می‌شناسیم درباره بی بی‌مهرگان کمتر کار کردیم و امیدوارم که مقدار توجه به آنها بیشتر شود، در کشور ۲۰۹ گونه پستاندار، ۲۳ دوزیست، ۲۷۴ خزنده، ۳۰۲ گونه ماهی و ۵۷۹ گونه پرنده وجود دارد، حدود ۹۷۰ گونه ماهی دریایی داریم این نشان می‌دهد که کشور واقعا از نظر تنوع زیستی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد.
ظهرابی گفت: مهمترین خصوصیات زاگرس درخت بلوط است، در کنار بلوط درختان بنه و زلزالک هم در رویشگاه‌های زاگرس دیده می‌شود، این منطقه به عنوان یکی از کانون‌های داغ تنوع زیستی ایرانی - آناتولی ثبت شده است، حدود ۲.۳ دهم میلیون هکتار محدوده زاگرس جزو مناطق تحت حفاظت محیط زیست است که به عنوان مناطق چهارگانه می‌شناسیم، حدود ۷۵۰ هزار هکتار هم مناطق شکار ممنوع است که به نوعی مدیریت حفاظت در آنها اعمال می‌شود، در مجموع بیش از سه میلیون هکتار از محدوده زاگرس تحت حفاظت سازمان محیط زیست است که یک میلیون هکتار یعنی ۲۰ درصد آن جنگل است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست با اشاره به اینکه حدود ۱۰ میلیون نفر در زیستگاه‌های زاگرس زندگی می‌کنند افزود: در ۵۰ سال گذشته به علت بهره برداری نادرست توده‌های جنگلی زاگرس ۴ متر کاهش یافته است.
وی با اشاره به چالش‌ها و تهدیدات مناطق زاگرسی گفت: جنگل‌های زاگرس چند مشکل اساسی دارد، تغییر اقلیم که اتفاق افتاد و رژیم بارندگی‌ها تغییر کرد از یک سو و از طرف دیگر فشاری که در مدت ۵۰ تا ۶۰ سال گذشته وارد کردیم، در واقع شیوه‌های ناپایدار بهره برداری را داشتیم، این جنگل‌ها را به سمت زوال هدایت کردیم، به عنوان مثال بهره برداری غیر اصولی در زمینه چرای دام که بسیار فراتر از ظرفیت از زاگرس بهره برداری می‌کنیم و به شکلی شده که دیگر جنگل‌های ما زادآوری خود را در بسیاری از نقاط از دست داده‌اند.
وی ادامه داد: واقعا کمتر جایی را دیدم که بشود نهال‌های مختلفی از بلوط را در سنین مختلف مشاهده کرد، غیر از چند نقطه در مناطق حفاظت شده و این نشان می‌دهد که جنگل با همین روند به سمت نابودی در حال حرکت است، طبیعتاً پیرو آن فرسایش خاک و گرد و غبار افزایش می‌یابد، مساله اینجاست که اثر همدیگر را تشدید و فشار را بیشتر می‌کنند.
ظهرابی افزود: علاوه بر اینها آفات و بیماری‌ها نیز عوامل بسیار تاثیر گذار هستند، بسیاری از متخصصین اعتقادشان بر این است که گونه‌هایی که اکنون به عنوان آفت می‌شناسیم قبلا هم در این جنگل‌ها بودند، اما طبیعت این ظرفیت و توانایی را داشت که بتواند بر آنها غلبه کند، اما فشار‌هایی که آوردیم باعث ضعف اکوسیستم شدیم و آنها را دچار تزلزل کردیم و باعث شد که این آفات و بیماری‌ها جنگل‌ها را تحت تاثیر قرار دهند.
ظهرابی افزود: مسائل اقتصادی جامعه هم بسیار اثرگذار است وقتی مردم از نظر اقتصادی تحت فشار قرار می‌گیرند اولین جایی که می‌توانند به آن دست اندازی کنند طبیعت است، لذا بهره‌برداری‌های غیر اصولی اینجا شکل می‌گیرد که در قالب مثلاً تولید ذغال از چوب‌های جنگلی زاگرس که اکنون یکی از مشکلات بسیار جدی ما است که دارد اتفاق می‌افتد، یا روی آوردن به روش‌های غیرقانونی و کشت محصولات غیرقانونی که آنهم یک سری تبعات بزرگی را به دنبال دارد، آتش سوزی‌ها و اتفاق‌هایی که در حال حاضر شاهد هستیم هم مزید بر علت هستند، در جنگل یکی از شهرستان‌ها بیش از ۵۰ تا ۶۰ مورد آتش سوزی در یک محدوده اتفاق افتاده است که جای تامل دارد، از طرفی غیر طبیعی بودن آتش سوزی و هم اینکه واقعا ما از این ناحیه آسیب پذیر هستیم، کار را به جایی رسانده که در حال از دست دادن بهترین جنگل‌ها و متراکم‌ترین جنگل‌های خود هستیم.
وی درباره راهکار‌ها گفت: راهکاری که از طرف سازمان حفاظت محیط زیست می‌توانیم به آن اشاره کنیم این است که راهی پیدا کنیم که با حضور همه ذینفعان و نقش دادن و سهم دادن به آنها، در جهت حفظ تنوع زیستی حرکت کنیم، اگر بتوانیم اصول حفاظت از تنوع زیستی را که در دنیا مرسوم است را اجرا کنیم موفق می‌شویم، حفاظت تنوع زیستی در دنیا سه پایه اصلی دارد، حفاظت کنیم، بهره برداری پایدار انجام دهیم و منافع حاصل شده را عادلانه تقسیم کنیم، اگر این سه اصل را رعایت کنیم می‌توانیم به یک حفاظت پایدار از جنگل‌های زاگرس دست یابیم لذا معتقدم که باید راهکاری پیدا کنیم که این سه محور را بتوانیم پوشش دهیم، روش‌های مدیریتی که تاکنون اجرا کردیم لااقل در حوزه حفاظت تنوع زیستی درست نبود، اینکه کسی نزدیک نشود، استفاده‌ای صورت نگیرد، موفقیت این روش متناسب با آن وقت و انرژی که گذاشتیم نبوده چرا که در این روش تلاش کردیم بخشی از ذینفعان را کنار بگذاریم و این کنار گذاشتن ذینفع در واقع اثرش را در قالب اتفاقاتی که بعضا در مناطق مختلف می‌بینیم شاهد هستیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست اظهار کرد: هرچند ایجاد مناطق حفاظت شده در سطح کشور تا حدودی در حفظ تنوع زیستی در این مناطق اثربخشی مثبت داشته، اما حرفم این است اگر می‌خواهیم حفاظت ما حفاظت پایداری باشد این نشانه‌ها دارند می‌گویند روشی که در پیش گرفتیم روش درستی نیست.
منبع: ایرنا