یادداشت| آینده‌ای خاکستری با تداوم افت زاد و ولد - تسنیم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، در حالی‌که نرخ رشد جمعیت جهانی در دهه 1960 حدود 2.1 درصد بود، این نرخ در سال 2024 به 0.9 درصد رسیده است و هم‌زمان، در ایران نیز روند رشد جمعیت طی سال‌های اخیر به‌شدت کند شده است؛ به‌طوری‌که بر اساس داده‌های رسمی، نرخ رشد جمعیت کشور در سال 1403 حدود 0.7 درصد برآورد شده؛ کاهشی معنادار در مقایسه با سال‌های اوج جمعیت‌زایی دهه 60 که نرخ رشد بیش از 3.9 درصد را تجربه کرده بود.
نرخ باروری زیر سطح جانشینی؛ زنگ خطر پیری جمعیت
نرخ باروری کل ایران، اکنون به حدود 1.6 فرزند به ازای هر زن رسیده و پایین‌تر از سطح جانشینی (2.1 فرزند) قرار دارد و این کاهش سریع، در نوع خود در تاریخ کشور بی‌سابقه توصیف شده است که طبق اعلام محمدجواد محمودی، رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور، ایران در طول چهار دهه از نرخ باروری 6.5 به سطح بحرانی کنونی رسیده و این روند کاهش همچنان ادامه دارد.
آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد تعداد موالید در کشور از حدود 1.57 میلیون تولد در سال 1394 به 1.05 میلیون تولد در سال 1402 رسیده که کاهش بیش از 510 هزار تولد را تنها در هشت سال به همراه داشته است.
همچنین مقایسه موالید سال 1402 با سال پیش از آن، کاهش 1.6 درصدی را نشان می‌دهد.
پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال 2050، حدود 30 درصد جمعیت کشور را سالمندان بالای 60 سال تشکیل خواهند داد.
این درحالیست که صالح قاسمی، مدیر قرارگاه قانون جوانی جمعیت ایران، اعلام کرده که نرخ رشد جمعیت ایران تا سال 1415 به صفر خواهد رسید و از سال 1420 روند کاهشی آن آغاز می‌شود؛ به‌گونه‌ای که جمعیت ایران هیچ‌گاه از 93 میلیون نفر فراتر نخواهد رفت.
وضعیت استان‌ها؛ تفاوت‌های نگران‌کننده منطقه‌ای
بررسی آخرین داده‌های آماری منتشر شده از سوی وزارت بهداشت در سال 1403، از اختلافات معنادار نرخ باروری در مناطق مختلف کشور حکایت دارد.
طبق این گزارش، 15 استان از جمله خراسان جنوبی، هرمزگان، خوزستان، یزد، گلستان، کرمان، خراسان شمالی، قم، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، قزوین، سمنان و اصفهان با افزایش نرخ باروری مواجه بوده‌اند و در مقابل، 13 استان شامل سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، تهران، مرکزی، مازندران، البرز و گیلان، کاهش باروری نسبت به سال گذشته را تجربه کرده‌اند.
از سوی دیگر، سه استان زنجان، همدان و فارس توانسته‌اند در دو سال اخیر نرخ باروری خود را تثبیت کنند و روند پایداری را در این شاخص حیاتی رقم بزنند.
در این میان، استان سیستان و بلوچستان با نرخ باروری 3.21 فرزند به ازای هر زن، بالاترین سطح باروری را در کشور دارد و این در حالیست که بخش زیادی از استان‌های کشور، نرخ باروری کمتر از 2 را تجربه می‌کنند؛ موضوعی که نشانگر چالشی جدی در بازتولید جمعیت و ساختار سنی آتی کشور است.
نگاهی به وضعیت جمعیتی استان مرکزی در سالی که گذشت
بر پایه گزارش رسمی اداره کل ثبت احوال استان مرکزی، در سال 1403 مجموعاً 10832 ولادت در این استان به ثبت رسیده که از این تعداد، 10365 مورد تولد تک‌ زایی و 467 مورد چندقلوزایی بوده است و بیشترین موارد چندقلوزایی نیز در دو شهرستان اراک و ساوه گزارش شده است.
نرخ فوت نیز در استان مرکزی، 5.5 فوت به ازای هر هزار نفر جمعیت اعلام شده که پایین‌تر از میانگین کشوری 6.6 فوت است؛ این امر بیانگر وضعیت نسبتاً مطلوب‌تری در شاخص مرگ‌ومیر در مقایسه با میانگین ملی است.
همچنین، جمعیت کل استان مرکزی در سال 1403 بالغ بر یک میلیون و 478 هزار نفر برآورد شده است که در بررسی نسبت جمعیت سالمند، شهرستان تفرش با 21.4 درصد سالمند، پیرترین شهرستان استان محسوب می‌شود، در حالی‌که ساوه با سهم 1.82 درصدی از سالمندان، جوان‌ترین شهرستان استان لقب گرفته است و این تفاوت‌های درون‌استانی، همچون اختلافات منطقه‌ای در سطح ملی، اهمیت رویکردهای هدفمند و مبتنی بر اقتضائات بومی را در سیاست‌گذاری‌های جمعیتی دوچندان می‌کند.
برنامه‌ریزی راهبردی، شرط لازم حفظ تعادل جمعیتی
علی‌رغم تصویب و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، همچنان موانع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سد راه تصمیم‌گیری جوانان برای فرزندآوری هستند.
گرانی مسکن، اشتغال ناپایدار، هزینه‌های بالای فرزندپروری و سبک زندگی نوین از جمله دلایلی هستند که خانواده‌ها را به سمت تک‌ فرزندی یا بی‌فرزندی سوق داده‌اند.
ضمن اینکه، صیانت از جوانی جمعیت، به عنوان سرمایه‌ای راهبردی برای توسعه ملی، نیازمند عزم ملی و اجرای دقیق سیاست‌های حمایتی است و ایجاد بسترهای مناسب برای ازدواج، درمان ناباروری، حمایت از مادران شاغل، ارتقای امنیت روانی و اجتماعی و تقویت امید جمعی، از جمله راهکارهای ضروری برای خروج از وضعیت هشدارآمیز کنونی به شمار می‌رود.
به گزارش تسنیم، روز ملی جمعیت، نه صرفاً یادآور تاریخی در تقویم، بلکه زنگ بیدارباشی برای همه‌ نهادهای کشور است؛ فرصتی برای هم‌افزایی سیاست‌گذاران، رسانه‌ها، نخبگان و خانواده‌ها در مسیر احیای پویایی جمعیتی.
اگر امروز برای آینده جمعیتی کشور برنامه‌ریزی نشود، فردا با هیچ بسته حمایتی قابل بازگشت نخواهد بود.
این درحالیست که آینده ایران، در گرو تصمیم‌های امروز ماست؛ تصمیم‌هایی برای نسلی که باید فردای این سرزمین را بسازند.
انتهای پیام/711/