گام بلند مجلس برای ارتقای هوش مصنوعی در کشور/ ایران در مسیر قرارگیری میان کشورهای برتر دنیا

به گزارش مشرق، نمایندگان در نشست علنی امروز (یک‌شنبه، ۲۸ اردیبهشت ماه) مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی کلیات طرح ملی هوش مصنوعی با ۱۸۷ رای موافق ۳۳ رأی مخالف و یک رأی ممتنع از مجموع ۲۲۷ نماینده حاضر در صحن علنی با کلیات طرح مذکور موافق کردند.
زهرا سعیدی سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در تشریح گزارش کمیسیون متبوع خود در خصوص تدوین طرح ملی هوش مصنوعی تاکید کرد، این طرح با هدف توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی، تقویت زیرساخت‌ها و پاسخ به مطالبات راهبردی مقام معظم رهبری تدوین شده است.
سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفت: این طرح که به‌عنوان طرح اصلی به کمیسیون صنایع مجلس ارجاع شده بود که در چندین جلسه تخصصی با حضور مسئولان دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً در جلسه مورخ ۳۱ فروردین ۱۴۰۴ با اصلاح عنوان و متن، به تصویب کمیسیون رسید.
اکنون گزارش آن در اجرای ماده ۱۴۳ آیین‌نامه داخلی مجلس، تقدیم صحن علنی می‌شود.
سعیدی با اشاره به اهمیت و ضرورت ورود جدی به حوزه هوش مصنوعی افزود: هوش مصنوعی موضوعی نیست که بگوییم خوب است یا بد؛ این فناوری یک واقعیت غیرقابل انکار است که باید آن را بپذیریم، ساختار آن را تعریف کنیم، اهداف را مشخص نماییم و خلأها را شناسایی کنیم.
مزیت بزرگ جمهوری اسلامی ایران در جهان، سرمایه انسانی آن است و اگر این ظرفیت در مسیر توسعه هوش مصنوعی به‌درستی تعریف و هدایت نشود، قطعاً دچار خسارت خواهیم شد.
وی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری در دیدارهای مختلف از جمله بیانات مورخ ۲۶ آبان ۱۴۰۰ و جلسه نخست با دولت چهاردهم، خاطرنشان کرد: مطابق بند (ج) ماده ۶۵ قانون برنامه هفتم توسعه، بر تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی زیر نظر رئیس‌جمهور، توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی قابل اعتماد، تأمین زیرساخت‌های دانشی، اخلاقی، اجتماعی و حقوقی و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه تأکید شده است.
این موارد، ستون‌های اصلی این طرح ملی را شکل می‌دهند.
در پایان، سعیدی عنوان کرد: فیلم کوتاهی از بیانات مقام معظم رهبری درباره اهمیت و ضرورت پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی که توسط تیم فنی مجلس آماده شده که در صحن به نمایش گذاشته می‌شود.
براساس این گزارش در ادامه بررسی کلیات طرح ملی هوش مصنوعی کاظم دلخوش، نماینده دولت، در مخالفت با این طرح گفت: این طرح دارای بار مالی است و طبق اصول قانون اساسی، دولت مسئول تدوین چنین برنامه‌هایی است.
وی افزود: لایحه‌ای در این زمینه از سوی وزارت ارتباطات آماده شده و در حال بررسی در کمیسیون‌های دولت است.
دلخوش ضمن تاکید بر لایحه‌محوری، عنوان کرد: اجرای طرح بدون نظر دولت می‌تواند با اصول ۵۷، ۶۰ و ۷۴ قانون اساسی مغایرت داشته باشد و احتمال رد آن توسط شورای نگهبان بالاست.
دولت تا دو هفته آینده لایحه را به مجلس ارائه می‌کند.
همچنین در ادامه زهرا سعیدی در پاسخ به اظهارات کاظم دلخوش، نماینده دولت، درباره مخالفت با طرح ملی هوش مصنوعی گفت: مجلس بیش از همه به اصل تفکیک قوا پایبند است.
ما نمایندگان با شناخت از مسئولیت خود و پس از ساعت‌ها کار کارشناسی و همراهی دستگاه‌های مختلف، این طرح را تدوین کرده‌ایم.
اگر در جایی تعلل دولت را ببینیم، مجلس ناچار به ورود خواهد شد.
وی ادامه داد: همان‌گونه که رئیس مجلس از ابتدا بر دشوار بودن این مسیر تأکید داشت، ما به‌جای توقف، پیشنهاد کردیم طرح به کمیسیون تخصصی برود تا نظرات دولت و همه دستگاه‌ها نیز لحاظ شود.
امروز وقت آن است که برای موضوع مهمی مانند هوش مصنوعی تصمیم جدی بگیریم.
این فناوری می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌ها در حوزه‌هایی نظیر ازدواج و مهارت‌های فردی کمک کند.
سعیدی با رد ایراد اصل ۷۵ قانون اساسی گفت: طرح در چارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده و مغایرت قانونی ندارد.
اگر دولت در اجرای برنامه هفتم توسعه تأخیر داشته باشد، مجلس به وظیفه نظارتی خود عمل خواهد کرد.
وی خطاب به نمایندگان خواستار رأی مثبت به طرح شد و تأکید کرد: ما با دولت تقابلی نداریم؛ دولت و مجلس در کنار هم مکمل مردم هستند.
سلمان اسحاقی در تذکری شفاهی گفت: بند «ج» ماده ۶۵ قانون برنامه پنج‌ساله هفتم صراحت دارد که دولت مکلف است نسبت به توسعه ملی هوش مصنوعی در کشور اقدام کند.
این قانون از تاریخ ۴ تیر ۱۴۰۳ ابلاغ شده و مطابق آن، دولت موظف بوده ظرف شش ماه اقدامات لازم را انجام دهد و گزارش ارائه دهد.
وی افزود: از نماینده دولت می‌پرسم در این مدت چه اقداماتی انجام شده؟
نه‌تنها زیرساخت‌های لازم فراهم نشده بلکه تاکنون گزارشی نیز به مجلس داده نشده است.
بنابراین ورود مجلس به موضوع هوش مصنوعی، واکنشی به تعلل و سکوت دولت در برابر یک تکلیف قانونی است.
سلمان اسحاقی در نطق خود با اشاره به اظهارات اخیر وزیر راه، اظهار داشت که صحبت‌های مختصر خانم صادق در مورد محور راه‌آهن بیرجند – قائن – یونسی – گناباد باعث یأس و ناراحتی مردم منطقه شده است.
وی افزود: خانم وزیر از مردم به‌دلیل این اختصار و ایجاد دلخوری عذرخواهی کرده و تأکید داشته‌اند که این محور از اهمیت و اولویت برخوردار است.
اسحاقی در ادامه از محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، به‌دلیل پیگیری جدی موضوع راه‌آهن شرق و جنوب شرق کشور تقدیر کرد و گفت: کار بزرگی انجام شد؛ موافقت رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه با تخصیص ۱۰ هزار میلیارد تومان برای این پروژه، گام مهمی در راستای تحقق حقوق مردم منطقه است.
وی در عین حال هشدار داد که این موافقت‌ها تنها در صورتی می‌تواند موثر واقع شود که به تخصیص به‌موقع اعتبارات منتهی شود.
او گفت: اگر این منابع به‌موقع تخصیص نیابد، کارگاه‌ها تعطیل خواهند شد و پروژه متوقف می‌شود.
اسحاقی از قالیباف خواست حداقل ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار به فوریت تخصیص داده شود تا روند اجرایی پروژه متوقف نشود.
جواد نیک بین به عنوان موافق کلیات طرح نظام جامع هوش مصنوعی سخن می گفت، اظهار داشت: مخالفان این طرح هیچ کدام در مخالفت خود طرح سخنی نداشته اند و صرفا موضوعاتی نظیر ناترازی و مسائل انرژی را دلیل مخالفت خود با این طرح اعلام می کردند.
وی افزود: دولت بر اساس قانون برنامه موظف به ارائه لایحه طی ۶ ماه درباره هوش مصنوعی بود اما تاکنون هیچ اقدامی در این حوزه نشده است و مجلس در این مسیر گام برداشته است.
ما نباید در مورد هوش مصنوعی نظیر طرح های مرتبط با توزیع نان با آزمون و خطا پیش رویم بلکه به یک سازمان عریض و طویل اما دقیق و عمیق برای هوش مصنوعی نیازمندیم.
نماینده مردم بردسکن، خلیل آباد و کاشمر در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: برخی از کشورهای منطقه سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری در حوزه هوش مصنوعی انجام دادند و اگر بخواهیم همگام با دنیا پیش برویم باید به موضوع هوش مصنوعی بپردازیم.
حسنی کیا یکی دیگر از موافقان کلیات طرح هوش مصنوعی نیز با اشاره به مزایای هوش مصنوعی در جهان امروز، گفت: هوش مصنوعی ظرفیت بزرگی در اختیار ما می گذارد و بسیاری از مخاطرات موجود را مدیریت می کند و امکان بهره گیری از ظرفیت های انسانی و تجمیع امکانات موجود را ایجاد می کند.
وی افزود: طرح مذکور در راستای مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی و موافقت شورای نگهبان است و بار مالی آن مشکلی از منظر شورای نگهبان ندارد و باید توجه کنیم اگر از هوش مصنوعی بهره مند شویم بسیاری از ظرفیت های امروز جامعه نظیر ناترازی برطرف می شود و با استفاده از هوش مصنوعی می توانیم مدیریت کنیم که کدام نیروگاه چه زمانی از مدار خارج شود و چه زمانی مورد بهره برداری قرار گیرد.
وی تاکید کرد: از سال ۱۴۰۰ رهبری معظم بر موضوع هوش مصنوعی تاکید داشتند اما دولت ها توجهی به این مسئله نکردند و این موضوع نشان می دهد اراده ای برای موضوع هوش مصنوعی در دولت ها وجود ندارد و این با وجود این است که ظرفیت های بزرگی در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد.
سید مرتضی محمودی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی هم در موافقت با کلیات طرح ملی هوش مصنوعی، گفت: هوش مصنوعی در همه ابعاد زندگی تاثیرگذار است و این طرح موضوعات مختلفی را در نظر گرفته است و به عنوان یک قانون جامع تدوین شده است.
وی افزود: کشورهای منطقه سرمایه گذاری زیادی در زمینه هوش مصنوعی انجام داده اند و بسیاری از کشورهای دنیا برای هوش مصنوعی برنامه ریزی قوی و فوری در نظر گرفته اند.
نماینده مردم تهران در مجلس تاکید کرد: ما نیروی انسانی نخبه و توانمند در این حوزه داریم و نباید اجازه دهیم این فرصت از بین برود و با بی توجهی نسبت به هوش مصنوعی غفلت شود لذا این مسئله یک اولویت مهم برای ما است.
الزام دولت به ارائه لایحه توسعه هوش مصنوعی بهتر از طرحی با بار مالی سنگین است
احمد بیگدلی نماینده مردم خدابتده در مجلس در مخالفت با کلیات طرح ملی هوش مصنوعی، با اشاره به اصل ۷۵ قانون اساسی و تاکیدات رهبر انقلاب درباره پرهیز از طرح‌هایی با بار مالی، خواستار عدم ادامه بررسی این طرح و الزام دولت به ارائه لایحه در این زمینه شد.
بیگدلی خطاب به رئیس مجلس، گفت: هیچ‌کس نمی‌تواند منکر ضرورت هوش مصنوعی در جهان امروز شود و تردیدی نیست که این فناوری یکی از نیازهای مهم جامعه ماست اما مخالفت بنده به دلیل ملاحظات قانونی و اجرایی است و طبق اصل ۷۵ قانون اساسی، طرح‌هایی که بار مالی دارند در صورت عدم موافقت دولت قابل بررسی نیستند.
وی افزود: طبق ماده ۱۲ این طرح، سازمان برنامه و بودجه مکلف شده است که مبلغ ۱۰ هزار میلیارد تومان به صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی اختصاص دهد و سؤال اینجاست که این مبلغ قرار است از کدام منبع تأمین شود و اگر دولت فردا این بار مالی را نپذیرد، مجلس با اتلاف وقت مواجه خواهد شد.
این نماینده مجلس با اشاره به ضرورت اولویت‌بندی مسائل کشور تأکید کرد: در شرایطی که مردم با بحران‌هایی مانند قطعی برق روبرو هستند مجلس باید از وقت خود برای بررسی این مسائل حیاتی استفاده کند و ما پیش از این نیز در حوزه آسیب‌های اجتماعی نهادها و سازمان‌های متعددی ایجاد کردیم اما به نتایج مطلوب نرسیدیم حالا اگر قرار است در حوزه هوش مصنوعی هم به همان مسیر برویم، باید با تدبیر بیشتری عمل کنیم.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس یادآور شد: پیشنهاد بنده این است که به‌جای ارائه طرح، دولت را موظف کنیم تا لایحه‌ای جامع و دارای پشتوانه مالی مشخص برای توسعه هوش مصنوعی ارائه دهد تا مجلس بتواند با اتکا به قانون و با تضمین منابع مالی، به بررسی آن بپردازد.
بیگدلی خطاب به دکتر محمدباقر قالیباف گفت: از رئیس مجلس می‌خواهم با دقت و حضور ذهن بیشتری به این موضوع ورود کنند، چرا که این طرح با شرایط فعلی کشور قابل بررسی نیست.
طرح توسعه هوش مصنوعی باید از مسیر لایحه دولت پیگیری شود / تذکر جدی درباره ناترازی انرژی و گرانی سیمان
علی بابایی کارنامی، نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس، در مخالفت با کلیات طرح مذکور، با استناد به تأکیدات رهبر انقلاب و اصول قانون اساسی، خواستار تمرکز بر ارائه لایحه از سوی دولت در این خصوص شد.
وی یادآور شد: اهمیت هوش مصنوعی بر هیچ‌کس پوشیده نیست و این مسئله در فرمایشات رهبری نیز به‌عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی کشور مطرح شده و ایشان تأکید کرده‌اند که اگر امروز را جدی نگیریم فردا دیر خواهد بود اما نکته مهم این است که رهبری در ذیل برنامه هفتم توسعه، اولویت قانون‌گذاری را ارائه لوایح از سوی دولت دانسته‌اند.
بابایی کارنامی با بیان اینکه طرح‌های مجلس ممکن است به‌دلیل نبود نگاه کارشناسی دقیق با اشکالاتی مواجه شوند، افزود: بهتر است به‌جای بررسی چنین طرح‌هایی که بار مالی و ابعاد نهادی پیچیده دارند، دولت محترم لایحه‌ای جامع و قابل اجرا ارائه دهد؛ در طرح فعلی، شوراها و ساختارهای موازی متعددی پیشنهاد شده که با اختیارات شورای عالی فضای مجازی تداخل دارد و ممکن است نه‌تنها موجب تسهیل امور نشود، بلکه روند سیاست‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی را دچار اختلال کند.
وی تأکید کرد: استقلال و قدرت فناوری کشور مهم است، اما نمی‌توان با ایجاد ساختارهای زائد و بدون هماهنگی با اسناد بالادستی به این هدف رسید و به همین دلیل از نمایندگان محترم خواهش می‌کنم به کلیات این طرح رأی ندهند تا موضوع از مسیر کارشناسی دولت پیگیری شود.
رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به افزایش شدید قیمت سیمان در کشور گفت: متأسفانه ناترازی انرژی باعث شده قیمت برق بهانه‌ای برای افزایش سه‌برابری قیمت سیمان شود و این موضوع نه‌تنها بر بازار مصالح ساختمانی بلکه بر هزینه تمام‌شده مسکن نیز اثرگذار بوده است؛ مردم امروز در حال تحمل هم‌زمان ناترازی انرژی و گرانی افسارگسیخته سیمان هستند.
وی با انتقاد از عملکرد وزارتخانه‌های صمت و نیرو، گفت: از تیم اقتصادی دولت می‌خواهم به این موضوع به‌طور جدی ورود کنند و ما در حوزه انتخابیه شاهد اعتراض‌های جدی مردم بودیم و به نمایندگی از آن‌ها، به دو وزیر مربوطه تذکر می‌دهم که برای حل این مشکل اقدام عاجل انجام دهند.
طرح هوش مصنوعی با قانون برنامه هفتم تعارض دارد / دولت باید لایحه دهد
مهرداد لاهوتی، نماینده مردم لنگرود در مجلس دوازدهم نیز در مخالفت با کلیات طرح ملی هوش مصنوعی، با اشاره به تأکیدات قانون برنامه هفتم توسعه و لزوم پرهیز از ایجاد ساختارهای جدید، خواستار ارائه لایحه از سوی دولت برای ساماندهی حوزه هوش مصنوعی شد.
وی افزود: امروز کسی تردیدی ندارد که هوش مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین در زندگی بشر رسوخ کرده و برنامه‌ریزی برای آن یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است اما سؤال اینجاست که چرا به دولت که خود این ضرورت را پذیرفته، اجازه نمی‌دهیم در قالب لایحه‌ای جامع این موضوع را ساماندهی کند؟
لاهوتی افزود: در حالی‌که طبق مواد ۱۰۵ و ۱۰۶ قانون برنامه هفتم توسعه، دولت موظف است ساختار خود را تا پایان اجرای این برنامه ۱۵ درصد کوچک‌سازی کند این طرح با ایجاد یک ساختار جدید، دقیقاً در جهت عکس این سیاست حرکت می‌کند در صورتی‌ که دولت می‌توانست با استفاده از ساختار موجود، مدیریت حوزه هوش مصنوعی را برعهده بگیرد.
وی با اشاره به بار مالی بالای این طرح گفت: در بخشی از طرح، مبلغ ده هزار میلیارد تومان از سوی سازمان برنامه و بودجه برای تأمین منابع در نظر گرفته شده در حالی‌که چنین رقمی باید با تشخیص و پیشنهاد دولت، آن هم از طریق لایحه، مطرح شود حتی اگر ضرورت این کار بالاتر هم باشد ۲۰ هزار یا حتی ۱۰۰ هزار میلیارد تومان مسیر آن باید از دولت عبور کند.
لاهوتی هشدار داد: این‌گونه تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه، به دلیل نداشتن پشتوانه اجرایی مناسب، ممکن است به سرنوشت بسیاری از قوانین دیگر دچار شود که صرفاً روی کاغذ باقی مانده‌اند.
نماینده مردم لنگرود در مجلس دوازدهم ادامه داد: قانون برنامه ششم توسعه (سال ۱۳۹۹) نیز تصریح کرده بود که ساختار و راهبری این حوزه برعهده معاونت علمی ریاست جمهوری است اما در طرح جدید، این نقش مغفول مانده و به‌جای تقویت همان مسیر قانونی، سازوکار موازی طراحی شده است.
وی پایان تأکید کرد: اینکه برخی دوستان می‌گویند مخالفان طرح استدلال جدی ندارند سخن درستی نیست و ما معتقدیم که برای مواجهه اصولی با این فناوری، باید بر بستر قانون و بر پایه ساختارهای موجود کشور حرکت کنیم.
به همین دلیل با کلیات این طرح مخالفم.