امیر شیخ: تأسیس دانشکده‌های جدید در ارتش
معاون تربیت و آموزش ارتش با اشاره به اهمیت آموزش‌های راهبردی در سطح آجا و ارزیابی جنگ‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش، گفت: جنگ روسیه و اوکراین یک کارگاه آموزشی بزرگ است.
به گزارش مشرق، نظام آموزشی و تربیتی ارتش جمهوری اسلامی ایران تفاوت بنیادینی با سیستم آموزشی متداول در کشور دارد و در فرآیند آموزش‌های ارتش، با برگزاری آزمون‌ها به «سنجش و ارزشیابی» افراد پرداخته می‌شود.
ارزشیابی آموزشی در ارتش جمهوری اسلامی ایران، در چارچوب نظام جامع تربیت و آموزش نیروهای مسلح صورت می‌گیرد و متناسب با مأموریت‌ها و تهدیدات پیش‌ِرو طراحی شده است.
در این نظام، محتوای آموزشی به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود تا پاسخگوی نیازهای تربیت نیروی انسانی شایسته و متعهد باشد.
در همین راستا گفت‌وگویی تفصیلی را با امیر سرتیپ «علیرضا شیخ» معاون تربیت و آموزش ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
آینده نظام آموزشی و فناوری‌های دفاعی ارتش ایران در دهه پیش رو چگونه خواهد بود؟
آیا در این زمینه ابلاغیه یا دستورالعملی برای دانشگاه‌های آجا وجود دارد؟
مقوله تربیت و آموزش در نیروهای مسلح کاملاً متفاوت از سایر دستگاه‌هاست و نظام آموزشی ما متمایز از دستگاه‌های دیگر است؛ علتش هم این است که نظام تربیت و آموزش در نیروهای مسلح باید پاسخگوی محیط‌های رقابتی و تهدید آینده باشد.
با توجه به این مطلب، ارتش جمهوری اسلامی بایستی نظام آموزشی خود را متناسب با تغییرات محیط و فناوری‌ها به‌روز کند تا بتوانند پاسخگوی تهدیدات محیط آینده باشد.
از این جهت، حوزه ما یک حوزه علمی و دانشی است و دانش متناسب با فناوری‌های روز را با توجه به ابزارها، تجهیزات و تسلیحات، بایستی در داخل سیستم بیاوریم و فهم محیط پیچیده امروز را در قالب مسائل مدیریتی و فرماندهی به جامعه هدف منتقل کنیم.
از این بابت، نظام آموزشی ارتش جمهوری اسلامی ایران مشخصاً در حوزه هم‌پایی با تغییرات و پاسخ‌گو بودن به محیط سیال آینده، کارهایی اساسی را در قالب سیاست‌های مصوب بر عهده دارد که مهم‌ترینِ آن، موضوع هم‌پایی با تهدیدات و در بعضی از عرصه‌ها کشف عرصه‌های جدیدی است که نیازهای فرماندهی صحنه را تأمین کند.
اینکه فرماندهی صحنه جنگ آینده باید چگونه باشد، جزو قسمت‌هایی است که یافته ما از محیط پیرامونی است؛ لذا به همین منظور سامانه تربیت و آموزش در ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان دیده‌بان حوزه دفاع و امنیت، عرصه‌های تهدید و درگیری را در لحظه رصد می‌کند و آخرین یافته‌ها، تغییرات و مقابله‌ها را به‌عنوان یک کارگاه آموزشی تحلیل و به‌عنوان یافته‌های جدید در مراکز آموزشی به نسل جوان منتقل می‌کند.
وجود ۵ هزار و ۴۲۵ تخصص در ارتش
با توجه به کارگروه‌هایی که در مراکز آموزشی تخصصی مشغول رصد و پایش هستند، یافته‌های رصد در هر تخصص مستقیماً درآموزش وارد می‌شود.
ما پنج هزار و ۴۲۵ تخصص در ارتش داریم و تخصص‌ها در مراکز آموزشی خاص خود ارائه می‌شوند؛ لذا ما به گروه‌های آموزشی مأموریت دادیم که در محیط فعلی یا محیط آینده از کارگاه‌های آموزشی بزرگ همچون جنگ اوکراین و روسیه بهره بگیرند و تحلیل جدید ارائه دهند؛ همچنین عرصه‌هایی مثل درگیری‌های رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین و حتی تغییرات امنیتی مثل آن چیزی که در سوریه اتفاق افتاد، برای ما کارگاه‌های بزرگی هستند.
ما از این کارگاه‌ها استفاده و آن‌ها را تحلیل می‌کنیم، نقاط قوت و ضعف تخصص‌ها را با توجه به حوزه‌های فناوری در جهت به‌کارگیری آن‌ها در حوزه مربوطه احصا و آن‌ها را به عنوان اولویت‌های خودمان به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تخصصی ابلاغ می‌کنیم.
آیا آموزش‌های فعلی ارتش ایران پاسخگوی تهدیدهای نوین (مانند جنگ‌های نامتقارن، سایبری و...) است؟
هم‌پایی با تغییرات و هم‌گامی با تحولات حوزه‌های دفاع و از همه مهم‌تر هم‌گامی با فناوری‌هایی که در عرصه دفاع به کار گرفته می‌شود در قالب محصول، در عرصه‌های مختلف دفاعی قدرت‌آفرین است و یکی از وظایف حوزه تربیت و آموزش این است که بتواند نیروی انسانی را قابل و قادر کند که از این دانش بهره بگیرد؛ تلاش ما هم بر این بوده که بتوانیم به این سمت حرکت کنیم؛ البته کاستی‌ها و عقب‌ماندگی‌هایی هم در حوزه‌های فناوری در کشورهای مختلف وجود دارد.
ما با عقلانیت، منطق و درک پیچیدگی‌های صحنه نبرد توانستیم آنچه را که در حد توان‌مان بوده و حتی بیش از آن را تهیه کنیم تا بتوانیم هم‌پایی را ایجاد کنیم.
در عرصه‌های مختلف فناوری و سایر حوزه‌ها، ارتش این کار را انجام می‌دهد و در نظام آموزشی به سرعت در حال رصد تحولات و تزریق امکانات متناسب زیرساختی و تقویت علوم پایه برای درک بهتر فناوری‌ها هستیم.
تغییراتی هم که در نظام آموزشی مخصوصاً در لایه‌های پایین دانشگاهی در حال انجام‌شان هستیم، ناظر بر نیازمندی‌های عرصه آینده بوده و در حال ایجاد رشته و گرایش‌های پایه در دانشگاه‌های افسری هستیم.
تأسیس دانشکده‌های جدید در ارتش
ما سازمان پیشرویی هستیم و دانشکده‌هایی با رشته‌های جدیدی از جمله پهپاد، جنگال و فناوری‌های نوین را تأسیس کردیم.
دانشجویان در این رشته‌ها تحصیل می‌کنند و توانمندی‌هایشان در قالب آموخته‌هایشان داخل یگان‌های عملیاتی به کار گرفته می‌شود و پاسخگوی نیاز و مأموریت‌های ما هستند.
دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا برای رشد و توسعه پنج ساله خود چه برنامه‌هایی دارد و چه میزان کتب و آموزش‌های نظامی در دانشگاه‌های جنگ به‌روز شده است؟
دانشگاه جنگ مرکز تربیت فرمانده و افسر ستاد و خواستگاه فرماندهان آینده نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران است؛ لذا این فرماندهان باید آماده فردایی شوند که با این حوزه‌های مختلف فناوری مواجه خواهند شد.
رویکرد دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش کاملاً تحولی و دانشی است و با آینده‌نگری صورت‌گرفته در حوزه فناوری‌های جدید، رشته‌ها، سرفصل‌ها و کتب مخصوصاً تولید محتوا و متون دچار تحول اساسی شدند.
با توجه اینکه این ظرفیت در ارتش جمهوری اسلامی ایران و در دانشگاه فرماندهی و ستاد وجود دارد که با کشورهای دیگر در ارتباط است و با کشورهای هم‌پیمان و هم‌سو دانشجو تبادل می‌کند، تجربیات دانشجویان خارجی برای ما مهم است و به خاطر اینکه بعضی از این دانشجویان، کشورهایشان با کشورهای اروپایی در ارتباط هستند، از آخرین وضعیت ناتو هم آگاه هستیم.
ما آخرین تحولات و یافته‌های حوزه ناتو و آخرین یافته‌های کشورهای همسوی خودمان را پیگیری می‌کنیم که با معادل‌سازی و یا مقابل‌سازی در حال ایجاد تغییر در مفاد آموزشی هستیم.
تغییرا ایجادشده در دافوس پیشرفت‌های خاصی را نسبت به دیگر کشورها برای ما ایجاد کرده است.
در ملاقات‌هایی که با نمایندگان کشورهای دیگر داشتیم، آنان به این مسئله اذعان کردند که دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران از لحاظ آموزش، فناوری‌ها و تکنولوژی آموزشی و مخصوصاً در بخش «بازی جنگ» نسبت به دانشگاه‌های مشابه، بالاتر است و تمایل دارند که دانشجوی بیشتری را به این دانشگاه اعزام کنند.
ما امسال به خاطر درخواست کشورها پذیرای حجم قابل ملاحظه و دو برابر ظرفیت دانشجوی خارجی در دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش بودیم و آن‌ها را پذیرش کردیم و به صورت رایگان هم به آن‌ها آموزش می‌دهیم؛ همچنین ما تبادل اساتید و دوره‌های تربیت مربی و استاد و مشارکت‌های خیلی خوبی با کشورها داریم و این خود، رفتار دیپلماسی آموزش است.
آموزش‌های تخصصی (هوایی، دریایی، زمینی) در ارتش چگونه طراحی و اجرا می‌شوند؟
امروزه پنج هزار و ۴۲۵ تخصص از زیرسطح تا فضا در حوزه‌های هوایی، دریایی، پدافند و زمینی در ترکیبی از پیش طراحی‌شده در ارتش مدیریت می‌شود و طراحی تخصص‌ها بسیار مهم است که در قالب نظامات آموزشی و ساختارمند انجام می‌شود.
مهم‌تر از همه این‌ها پیداکردن حلقه اتصال این تخصص‌ها به یکدیگر و هم‌افزا و زنجیرشدن آن‌ها در صحنه عملیات است.
آن چیزی که در صحنه عملیات به‌عنوان تاکتیک از آن یاد می‌شود و داشته‌های هوایی، دریایی، زمینی و پدافند را با یکدیگر ترکیب می‌کند، «آموزش» است، که محصول حلقه‌های اتصال بین تخصص‌هاست.
خوشبختانه بر اساس نظام تربیت و آموزش، فرآیند طراحی آموزش از قبل آماده شده است و طبق یک برنامه مشخصی در اتصال به یکدیگر و به‌صورت هم‌افزا و هم‌گرا و طبق روند و فرانمای از پیش تدبیر شده‌ای صحنه کلاس را به صحنه عملیات وصل می‌کند، لینک‌های ارتباطی کاملاً در جای خود قرار می‌گیرند و هر پازلی در داخل شبکه خود قرار می‌گیرد.
شبکه یکپارچه عملیات موفق، شبکه‌ای است که پازل‌ها کاملاً جفت شوند و این مربوط به نوع و طراحی آموزش است که بتوانیم تخصص‌ها را با یکدیگر در یک پازل منسجم و با شکل و اندازه‌ی مشخصی کنار هم قرار دهیم تا بتوانیم در روز حادثه، سد دفاعی غیرقابل نفوذی را ایجاد کنیم و هیچ حفره‌ای نداشته باشد.
ارتش در پاسخ به نیاز فردا پیشرو است
ارتش با توجه به نوع سیستم و نظام آموزشی در پاسخ به نیاز فردا پیشرو است و مدل طرح‌ریزی ما بر اساس مدل «آی اس تی»، یکی از پیشروترین نظام‌های طراحی آموزش است که بر اساس آن، پیش‌تدبیری در آموزش را انجام می‌دهیم و توانستیم به رضایت نسبی عملیات از آموزش برسیم؛ چرا که آموزش باید پشت سر عملیات و برای پاسخگویی به نیازهای آن باشد.
خدا را شاکریم که پاسخگویی مناسبی را داشتیم و با به‌روزرسانی آموزش‌ها سعی می‌کنیم که متناسب با تهدیدات، قابلیت و توانمندی خلق کنیم.
دروس عقیدتی-سیاسی چه سهمی در برنامه‌های آموزشی افسران و درجه‌داران ارتش دارند و در زمینه تربیت و آموزش معنوی دانش‌پذیران دانشگاه‌های ارتش چه برنامه‌هایی دارید؟
دانشگاه یک مقطع از سیکل تربیتی افسران است که با توجه به گوناگونی جمعیتی ارتش، عقیدتی سیاسی به‌عنوان یک شاکله هم‌گرا و هم‌افزا با نظام تربیت، بخش‌های تربیتی دینی را برای تمامی گروه‌ها اجرا می‌کند.
نظامی‌گری دارای چهار رکن «دانش، بینش، منش و نگرش» است؛ اگر بخواهیم این ارکان را در ظرف وجودی بخش مختلف مسئول و درگیر با نظام آموزش تقسیم کنیم می‌بینیم که عقیدتی سهم بالایی دارد؛ چرا که باید بینش و نگرش دهد.
روش را در محیط کاری از سبک فرماندهی فرا می‌گیریم.
منش را از تعامل با محیط یاد می‌گیرم، اما بخشی که بایستی به شخص بینش و جهان‌بینی دهد و بتواند نگرش درستی به پدیده‌ها و دریچه درستی به جهان حوزه دفاع باز کند، حوزه‌های اعتقادی است که بتواند شخص را تربیت کند؛ لذا عقیدتی سیاسی ما بخش مهمی از کار تربیت دینی را بر عهده دارد و در فرایند کار تربیت نظامی، مکملی است که در حوزه‌های نظام آموزشی فعالیت هم‌گرا داریم و به‌عنوان حوزه متولی مسائل تربیت دینی همراه و مکمل ما هستند و این در زنجیره به هم تنیده‌ای در نظام آموزشی به گونه‌ای طراحی شده است که کسی متوجه نیست که این آموزش از نوع حفاظت، عقیدتی یا از نوع نظامی است، بلکه یک شبکه از آموزش‌ها با هم کار می‌کند و خروجی آن، هویتی به نام افسر، درجه‌دار یا سرباز است.
در زنجیره به هم پیوسته در نظام آموزشی سطح، وزن و اندازه، حوزه فعالیت هر شخص و ریشه برنامه‌ها سرفصل‌هاست.
در یک شبکه بزرگ هر کس در زمان و مکان خود در دوره مشخصی آموزش‌هایش طبق هدف رفتاری تعیین‌شده اجرا می‌شود.
وجود عقلانیت و منطق در نظام آموزشی ارتش
آیا امسال دستاورد جدیدی در حوزه تربیت و آموزش داریم و نمایشگاهی در حوزه تربیت و آموزش برگزار می‌شود؟
نمایشگاه سال گذشته تربیت و آموزش با عنوان «از نیروی انسانی تا سرمایه انسانی» نام‌گذاری شده بود.
عقلانیت و منطقی در نظام آموزشی ارتش جمهوری اسلامی ایران وجود دارد که مربوط به فرایندهای طراحی و عقلانیت در طراحی آموزش است.
تلاش داشتیم که در این نمایشگاه، این عقلانیت و منطق را نشان دهیم که چگونه یک عنصر و نیروی انسانی صفر از لحاظ حوزه دفاع، وارد چرخه آموزش می‌شود و در آخر، یک طراح صحنه عملیات و عنصر رزمنده قابل که یک کشور می‌تواند به آن اعتماد کند از چرخه نظام تربیتی خارج می‌شود.
هنر ما این است که بتوانیم از همین انسانی که در این سطح در این جامعه در داخل خانواده و آموزش و پرورش رشد یافته است، یک رزمنده درست کنیم که به مبانی اعتقادی پای‌بند و به اصول سربازی خود معتقد و از دانش لازم برای حفاظت و مراقبت از کشور برخوردار باشد.
این کاری کیمیاگری است که در وجود این شخص باید ایجاد شود تا به درجه‌ای از اعتقاد برسد که جان خود را برای حفظ ارزش‌ها و اعتقاداتش فدا کند.
در دنیای امروز و این تغییرات نسلی که انجام شده است، این جوان‌هایی که الان در جامعه هستند، برای ما فرصتند و ما از دل همین‌ها ظرفیت‌های مورد نیاز خود را تأمین می‌کنیم؛ اما واقعیت این اقدام کیمیاگری بزرگی در حوزه تربیت است که دانشی نرم در حوزه فرماندهی و تربیت که در ارتش جمهوری اسلامی ایران نهادینه شده است.
آیا دستگاه‌ها و ارگان مختلف از طرح تربیت و آموزش با عنوان «از نیروی انسانی تا سرمایه انسانی» الگوبرداری می‌کنند؟
بله؛ ما با همه دستگاه‌ها در نیروهای مسلح در تعامل هستیم و با افتخار عرض می‌کنم که درصد قابل توجهی از عزیزان در فراجا را آموزش می‌دهیم، با دانشجویان دافوس در تعامل هستیم و داشته‌های‌مان را در اختیار یکدیگر قرار می‌دهیم.
این حلقه به هم پیوسته و پازل بزرگ، وقتی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، موجب توانمندی دیگری می‌شوند و این هم‌افزایی را در حوزه قدرت داریم.
این نکته را باید به یاد داشته باشیم که «ارتش‌ها آن‌گونه می‌جنگند که آموزش دیده‌اند».