اهمیت رفع نیاز حاجیان در مناسک حج

به‌گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کمک به دیگران و رفع نیازهای انسان‌ها، در تمام ادیان الهی و نظام‌های اخلاقی به‌عنوان یکی از والاترین ارزش‌ها شناخته شده است.
در فرهنگ اسلامی، این امر نه‌تنها به‌عنوان یک رفتار پسندیده، بلکه به‌عنوان وظیفه‌ای الهی و اخلاقی شمرده می‌شود که انسان را به مقام قرب الهی می‌رساند.
توجه به حاجات دیگران، فراتر از یک کار اجتماعی یا انسانی، جلوه‌ای از عشق و رحمت الهی در زندگی انسان‌هاست.
این رفتار، روحیه همدلی و همکاری را تقویت کرده و جامعه‌ای مبتنی بر اخلاق، آرامش و اعتماد به وجود می‌آورد.
چنان‌که در روایات اسلامی نیز آمده است، رفع اندوه و حاجت یک مؤمن نزد خداوند از عبادات بزرگ شمرده شده و ثواب فراوانی دارد.
خدمت به خلق، پلی میان انسان و خداست که انسان را از خودمحوری به دیگرخواهی سوق می‌دهد.
خدمت‌رسانی، نه‌تنها باعث حل مشکلات مادی افراد می‌شود، بلکه به لحاظ معنوی، قلب و روح انسان را پالایش می‌‌دهد و او را در مسیر تهذیب نفس قرار می‌دهد.
وقتی انسان نیازمندی را برطرف می‌کند، احساس ارزشمند بودن و هدفمند بودن را تجربه می‌کند و انگیزه بیشتری برای سازندگی در خود و جامعه پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، کمک به دیگران خود عاملی برای کاهش فاصله‌های طبقاتی، ایجاد صلح اجتماعی و تقویت روحیه برادری میان انسان‌هاست.
چنین رفتاری، جامعه‌ای سرشار از محبت و وحدت به وجود می‌آورد که زمینه‌ساز رشد و تعالی فردی و جمعی خواهد شد.
سخنان معصومین علیهم‌السلام نیز همواره بر اهمیت خدمت‌رسانی به خلق و تلاش در جهت رفع نیازهای مؤمنان تأکید دارد.
رسول خدا صلی‌الله علیه و آله خدمت به مردم را معادل ایمان و توحید، و ضرر به مردم را معادل شرک شمرده، می‌فرماید: «خَصلَتان لَیسَ فَوْقَهُما مِنَ البِرِّ شَیءٌ الایمانُ بِاللهِ والنَّفعُ لِعبادِ الله و خَصلَتان لَیسَ فَوقَهُما مِنَ الشَّرِّ شیءٌ الشِّرکُ باللهِ والضَّرُّ لِعبادِ الله»؛ یعنی دو خصلت است که در ارزش هیچ چیز به پای آن دو نمی رسد: خداباوری و خدمت رسانی به بندگان خدا و دو خصلت است که در زشتی و بدی هیچ چیز به پای آن دو نمی رسد: شرک و ضرررسانی به بندگان خدا.
همچنین بر اساس فرمایش امام صادق علیه‌السلام، برطرف نکردن نیاز برادر مؤمن، مساوی با خیانت به او معرفی شده است.
ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که می‌فرمود: «هرکس از یاران ما که یکی از برادرانش برای حاجتی از او کمک بجوید، ولی او با تمام توان، نهایت تلاش و توان خود را به کار نگیرد، به طور یقین به خدا و رسولش و نیز مؤمنان خیانت کرده است.» (الکافی، ج ٢، ص٣6٢)
در مناسک حج، خدمت‌رسانی به حجاج جلوه‌ای دیگر از عشق به خدا و انسانیت پیدا می‌کند.
این عبادت عظیم که محور آن توحید و بندگی خالصانه است، بستر مناسبی برای تقویت روحیه ایثار، همکاری و برادری میان مسلمانان از سراسر جهان فراهم می‌آورد.
خدمت‌رسانی به حجاج، خواه در قالب تأمین نیازهای مادی مانند آب، غذا، یا کمک به رفع خستگی و خواه در قالب ارائه حمایت‌های معنوی و عاطفی، جلوه‌ای از تجلی اخلاق نبوی و انسانی است که در این اجتماع عظیم به نمایش درمی‌آید.
چنین خدماتی، علاوه بر رفع نیازهای زائران، موجب تقویت روحیه همکاری و تلاش برای برقراری نظم و آرامش در این رویداد باشکوه می‌شود و یادآور این حقیقت است که عبادت و بندگی خداوند، جدای از خدمت به خلق او نیست.
از این رو، خدمت‌رسانی در حج نه تنها یک وظیفه بلکه تجلی زیبای عبودیت و رشد معنوی فرد و جامعه است.
امیرالمومنین علیه‌السلام ضمن توصیه‌هایی به قثم بن العباس کارگزارشان در مکه فرمود:‌
أَمَّا بَعْدُ، فَأَقِمْ لِلنَّاسِ الْحَجَّ "وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ" ...
وَ لَا تَحْجُبَنَّ ذَا حَاجَةٍ عَنْ لِقَائِكَ بِهَا، فَإِنَّهَا إِنْ ذِیدَتْ عَنْ أَبْوَابِكَ فِی أَوَّلِ وِرْدِهَا لَمْ تُحْمَدْ فِیمَا بَعْدُ عَلَى قَضَائِهَا؛ مراسم حج (و زیارت خانه خدا را به نحو احسن) براى مردم برپا دار.
ایام الله و روزهاى الهى را به آنها یادآور شو … افرادى را که به تو حاجت دارند از ملاقات با خویش محروم نکن، چرا که اگر آنها در ابتدا از در خانه‌ات رانده شوند بعداً براى حل مشکلاتشان تو را نخواهند ستود و درباره اموالى که نزد تو از مال الله جمع شده دقت کن و آن را به مصرف عیالمندان و گرسنگانى که نزد تو هستند برسان آن گونه که دقیقاً به دست فقرا و نیامندان برسد و مازاد آن را نزد ما بفرست تا میان نیازمندانى که در اینجا هستند تقسیم کنیم.
سخنان امیرالمؤمنین علیه‌السلام خطاب به قثم بن عباس، کارگزار ایشان در مکه، بیانگر مسئولیت خطیر خدمت‌رسانی به مردم و اهمیت مدیریت امور حج و زائران خانه خدا است.
ایشان در این توصیه‌ها بر دو اصل اساسی تأکید دارند: نخست برگزاری مراسم حج به بهترین نحو ممکن و یادآوری ایام‌الله به مردم، که نشان‌دهنده ضرورت ایجاد زمینه‌های معنوی برای رشد قلبی و تقویت ارتباط مردم با خداوند است.
هدف از این توصیه، آن است که حج علاوه بر پیکره‌ی مناسک عبادی، فرصتی برای تزکیه نفس، یادآوری عظمت الهی و احیای ارزش‌های دینی باشد.
اصل دوم تأکید بر برخورد کریمانه و پاسخ‌گویی به حاجات مردم است.
امام علیه‌السلام با هشدار نسبت به محروم کردن افراد از ملاقات با مسئول، جایگاه اخلاقی و اجتماعی پذیرشِ مردم را مورد توجه قرار می‌دهند.
ایشان بیان می‌کنند که اگر مردم از ابتدا با سردی یا رد درخواست‌هایشان مواجه شوند، اعتمادشان به مدیران و نمایندگان حکومت از بین می‌رود و این ضربه‌ای به اخلاق اجتماعی و کارآمدی مدیریتی است.
این توصیه، معنای واقعی خدمت‌گذاری را آشکار می‌کند؛ خدمتی که نه تنها مادی، بلکه روحی و روانی است و نشان‌دهنده کرامت انسانی و اولویت پاسخ به نیازهای مردم در مسیر عبودیت و مدیریت الهی می‌باشد.
چنین برخوردی، پایه‌ای برای تحکیم ارتباط مردم با حکومت و شکوفایی ارزش‌های اخلاقی در جامعه است.
این سخنان امیرالمؤمنین علیه‌السلام با اینکه خطابش به کارگزاران حج است، پیامی عمیق به سایر حجاج نیز دارد که در تعاملات خود با دیگر زائران دقت نظر داشته باشند و روحیه خدمت‌گذاری را فراموش نکنند.
در فضای حج، که نمادی از وحدت امت اسلامی و تمرین بندگی خالصانه است، برآوردن نیاز دیگران و برخورد کریمانه با آنان، جلوه‌ای از اخلاق اسلامی و ادای وظیفه انسانی است.
هر حاجی می‌تواند با رفتارهای ایثارگرانه و کمک به هم‌نوعان، شکوه معنوی این مراسم را دوچندان کرده و خود را به ارزش‌های والای الهی نزدیک‌تر کند.
انتهای‌پیام/