معارف قرآنی الگوی صحیح مصرف را برای انسان ترسیم کرده است

خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها؛ با ورود به فصل گرما بحران ناترازی انرژی در کشور تشدید شده و تمهیدات دم دستی همچون تعطیلی پنج‌شنبه‌ها و کاهش ساعات کاری ادارات در دستور کار قرار گرفته است.
بحران ناترازی برق در این روزها به یکی از چالش‌های حیاتی و زیرساختی در کشور تبدیل شده و پیامدهای مستقیم بر اقتصاد، محیط زیست و رفاه اجتماعی داشته است.
این بحران یک مسئله چندوجهی است که وجه مهم آن به الگوی مصرف ناصحیح بسیاری از ما در زندگی روزمره مربوط می‌شود زیرا توجهی به صرفه‌جویی و مصرف صحیح نداریم، این در حالیست که دین مبین اسلام، آموزه‌های جدی و روشنگرانه در مورد اخلاق در مصرف و الگوهای صحیح مصرف دارد.
این آموزه‌های نورانی قطعاً نیاز به فرهنگ‌سازی و جاری و ساری شدن در فرهنگ عمومی جامعه دارد، امری که به نظر می‌رسد مورد غفلت واقع شده است.
در گفتگویی که در پی می‌خوانید، الگوی اسلامی مصرف در گفتگو با یک مدرس حوزه علمیه در چهارمحال و بختیاری بررسی‌شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعباس مولوی در گفتگو با خبرنگار مهر با پرداختن به الگوی اسلام در مصرف با اشاره به اینکه بر طبق آموزه‌های دینی انسان برای تأمین نیازهای اولیه خود مانند خوراک و پوشاک و مسکن باید تلاش و کوشش کند، اظهار کرد: در روایتی از پیامبر (ص) در میزان الحکمه، کار کردن برای کسب روزی همپای جهاد در راه خدا دانسته شده و کار و تلاش برای تأمین نیازها بر طبق منظومه فکری معصومین (ع) بسیار ارزشمند است.
این مدرس حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه جهاد به معنی تلاش بی‌اندازه است، ادامه داد: جهاد یعنی آنکه انسان در میدان نبرد آنچنان تلاشی کند که حتی جان خود را نیز از دست بدهد و تلاش برای کسب معاش خود و خانواده نیز همپای این عمل ارزشمند و الهی بوده و مورد سفارش اسلام است.
اسلام نگاه ذوجهتین به زندگی دارد
مولوی با تأکید بر اینکه مؤمن حقیقی نگاه ذوجهتین دارد، گفت: مؤمن هم ساحت دنیا و هم ساحت آخرت را مدنظر قرار می‌دهد و مؤمن واقعی از نگاه قرآن و دین مبین اسلام هم دغدغه دنیا و هم آخرت دارد.
در این‌باره آیات و روایات فراوانی وارد شده و این در حالیست که مکاتب دیگر نگاهی صرفاً دنیوی یا صرفاً اخروی دارند و اسلام آمد تا این نگاه ذوجهتین را در حیات بشر ساری و جاری سازد.
این مدرس حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری بیان کرد: البته توجه به ساحت دنیا به این معنا نیست که باعث شود توجه ما نسبت به خدا و خویشتن عالی خودمان کمرنگ شود بلکه بر طبق آموزه‌های قرآنی، انسان اگر خدا را فراموش کند خدا هم او را فراموش خواهد کرد لذا دنیاخواهی نباید انسان را از خودشناسی، خداخواهی و معادباوری باز دارد.
مولوی با طرح این پرسش که آیا اسلام الگویی برای تأمین مایحتاج زندگی دنیایی در ضمن توجه و دقت نسبت به خدا و معاد دارد، تصریح کرد: معارف قرآنی و روایی یک مدل خاص مصرف را برای ما ترسیم کردند.
در آیه ۳۱ سوره اعراف «وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا» خداوند متعال الگوی مصرف را بیان می‌کند که انسان باید هم نیازهای دنیایی خود را تأمین کند، هم نگاه به آخرت داشته باشد و فراتر آنکه، دنیاخواهی او موجب غفلت از آخرت نشود.
این مدرس حوزه علمیه در ادامه به مفهوم‌یابی «اسراف» پرداخت و اظهار کرد: مثال ساده برای روشن شدن مفهوم این است که انسان لباس میهمانی را در منزل بپوشد، یعنی اسراف به معنی مصرف هر چیزی در غیر از مکان خودش است.
مفهوم‌یابی اسراف و تبذیر
مولوی ادامه داد: در امتداد واژه اسراف واژه «تبذیر» است که در آیه ۲۷ سوره مبارکه اسرا «إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ» مذمت شده است.
وی ادامه داد: تبذیر به معنی ریخت و پاش و ولخرجی است یعنی آنکه انسان چیزی را که به آن نیازی ندارد و از آن استفاده نمی‌کند، تهیه کند مثلاً در حالی که لباس مناسبی دارد و کفاف زندگی او را می‌دهد، باز لباس بخرد.
مولوی به «قاعده کفاف» در اسلام برای مقابله با اسراف‌کاری اشاره و تصریح کرد: بزرگان در این خصوص فراوان صحبت کردند و قائلند که انسان باید به حد متوسط از امکانات زندگی راضی باشد و کسی که به این قاعده پاییند شود از آفت‌هایی چون اسراف و تبذیر و تجمل‌گرایی مصون می‌ماند.
قواعد کفاف و زهد در اسلام
وی با ذکر اینکه اسلام برای مقابله با اسراف و ولخرجی قاعده مهم دیگری با عنوان «زهد» را مطرح کرده است، افزود: این مفهوم را پیامبر اسلام (ص) در حدیث «المؤمنُ قلیلُ المؤونةِ وَ کثیر المَعونةِ» مورد تأکید قرار دادند؛ شهید مطهری بر طبق روایات تعریف زیبایی از این واژه دارد و قائل است که زهد به معنی مصرف کمتر و بازدهی بیشتر است.
باید از این آموزه‌ها الگوبرداری کنیم و سبک زندگی اسلامی داشته باشیم، درست و به‌هنگام مصرف کنیم و بازدهی را بالا ببریم.
مولوی با بیان اینکه بخشی از مشکلات کشور در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و … ریشه در سبک غلط زندگی دارد، توضیح داد: متأسفانه کشور ما در زمینه اسراف در بسیاری از موارد از نان و حامل‌های انرژی گرفته تا لوازم آرایشی و… رتبه یک تا ۱۰ دنیا را دارد و یک کشور پرمصرف محسوب می‌شود.
وی با ذکر اینکه ما با مصرف منطقی و عقلانی می‌توانیم از موهبت‌های الهی و منابع کشور بهترین استفاده را داشته باشیم و برای آیندگان باقی بگذاریم، ادامه داد: در خبرها آمده بود که یک ماینر برابر ۱۰ خانوار برق مصرف می‌کند و این در حالیست که طبق گفته وزیر نیرو، در سال گذشته بیش از ۲۲۰ هزار دستگاه ماینر کشف شده است.
مولوی افزود: این خودخواهی است که برخی افراد برای سود و درآمد خود تا این حجم مصرف را به کشور تحمیل کنند و ناترازی برق به مردم تحمیل شود و مشکلات عدیده را به وجود آورد.
چرخ بسیاری از صنایع و تولیدات به برق وابسته است و اگر این ناترازی‌ها جبران نشود بسیاری از مردم برای تأمین نیازهای اولیه خود دچار مشکل می‌شوند و کار و زندگی‌ها مختل می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه ما در کشور مشکل منابع نداریم بلکه باید الگوهای مصرف را اصلاح کنیم، بیان کرد: بسیاری از جوانان ما برای ازدواج مشکل مسکن دارند و بسیاری از مردم مستأجر هستند حال آنکه انبوه خانه‌های خالی در کشور وجود دارد که از آنها استفاده نمی‌شود.
این الگوهای غلط مصرف در کشور نیاز به اصلاح دارد.
پیاده‌سازی الگوی اسلامی در جامعه
مولوی با یادآوری اینکه سبک زندگی اسلامی و دینداری صرفاً به ادعا نیست بلکه باید الگوهای اسلامی را در جامعه پیاده کنیم، افزود: زیبنده جامعه اسلامی نیست که اشخاصی چندین خانه مسکونی بدون استفاده داشته باشند در حالی که جوانان و زوج‌های جوان و بسیاری از خانواده‌ها با مشکل مسکن دست و پنجه نرم کنند.
وی اظهار کرد: افراد جامعه همچون حلقه‌های یک زنجیر متصل و در پیوند با هم هستند و اگر حتی یک نفر در شهر و روستا سبک زندگی غلط داشته باشد بر دیگران تأثیر مستقیم خواهد داشت.
مولوی به نگهداری حیوانات در خانه که برگرفته از سبک غلط غربی است اشاره کرد و گفت: این کارها حاصل دوری و فراموشی سبک زندگی اسلامی است که جامعه ما را یک جامعه مصرف‌زده تبدیل کرده که خطر بزرگی برای فرهنگ به شمار می‌رود.
وی با ذکر اینکه الگوهای مصرف را باید از آیات و روایات بگیریم، توضیح داد: زندگی مبتنی بر قناعت، قاعده‌های زهد و کفاف، دوری از اسراف و تبذیر را همه بلدند اما عمل نمی‌کنند.
این مدرس حوزه علمیه با نقل فرازی زیبا از آیه ۱۳۶ سوره نساء که خدا فرمود «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا»، تصریح کرد: گاه ما تعلیمات را می‌دانیم اما ایمان و باور و اعتقاد قلبی نداریم، خیلی‌ها بر قبح و زشتی اسراف آگاهند اما چون باور قلبی ندارند، اسراف‌کاری می‌کنند و لذا جامعه اسلامی که باید قانع و پربازده باشد، تجمل‌گرا و مصرف‌زده می‌شود.
چرایی غفلت از الگوی اسلامی مصرف
مولوی با تأکید بر اینکه منابع هر چقدر هم که فراوان باشد اما محدود است، افزود: ما حق نداریم با این توجیه که «من پولش را می‌دهم» هرطوری که دلمان خواست مصرف کنیم و بدون صرفه‌جویی به اسراف روی بیاوریم.
وی با اشاره به اینکه آموزه اسلامی و انسانی قناعت را همه بلدند اما در ساحت عمل دچار مشکلیم، اظهار کرد: جامعه ما فرهیخته و نسبت به این آموزه‌ها به قدر کافی آگاه است اما به علت گسترش روحیه تجمل‌گرایی این آموزه‌ها عملیاتی نمی‌شوند.
مدرس حوزه علمیه چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: امروز دشمن برای مسلمانان برنامه‌ریزی دارد و ما پیوسته در حال جنگ اقتصادی، فرهنگی و شناختی و … با دشمن هستیم و رسانه‌های آن در حال تضعیف سبک زندگی اسلامی و ضریب دادن به سبک زندگی غربی مبتنی بر تجمل‌گرایی و مصرف‌زدگی هستند لذا در سایه غفلت از الگوهای اسلامی دور شدیم.