دومینوی بحران در صنعت برق؛ از نیروگاه‌های بی‌آب تا شبکه بی‌نفس!
وزارت نیرو ۶ دلیل بروز ناترازی برق در بهار را از کاهش ۳ هزار مگاواتی تولید نیروگاه‌های آبی تا جهش ۱۱ هزار مگاواتی تقاضای مصرف اعلام کرد.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نیرو، اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در حالی آغاز شد که صنعت برق کشور برخلاف انتظار، خیلی زود با ناترازی میان تولید و مصرف مواجه شد، پدیده‌ای که به‌طور معمول در ماه‌های گرم‌تر تابستان انتظار آن می‌رفت.
این ناترازی، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل پیچیده و هم‌زمان است که به رغم تلاش‌های گسترده وزارت نیرو در جهت افزایش ظرفیت تولید، تأمین پایدار برق را در آغاز فصل گرم با چالش جدی روبرو کرد.
صنعت برق پس از عبور از چالش‌های زمستانی خود برنامه‌ای منسجم شامل ۱۴ مگاپروژه را برای مدیریت بار مصرف برق در تابستان اجرایی کرد.
این پروژه‌ها طیف گسترده‌ای از اقدامات از جمله توسعه ظرفیت تولید برق در بخش‌های حرارتی، تجدیدپذیر، تولید پراکنده و واردات برق تا اجرای طرح‌های بهینه‌سازی و مدیریت مصرف را شامل می‌شود.
با وجود این افزایش شدید و پیش‌بینی‌نشده مصرف در اردیبهشت امسال باعث شد که ناترازی برق به صورت زودهنگام ظاهر شود.
این واقعیت در حالی است که میزان تولید برق کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته در اردیبهشت ماه حدود ۶۲۰۰ مگاوات افزایش یافته است.
همچنین وزارت نیرو علاوه بر تمرکز بر افزایش تولید، اقدامات گسترده‌ای نیز برای مدیریت مصرف به اجرا گذاشت.
از جمله این اقدامات می‌توان به تدوین و اجرای ۳۶ بسته مدیریت مصرف، نصب شش میلیون کنتور هوشمند برای مشترکان پرمصرف، نظارت جدی بر مصرف ادارات و اطلاع‌رسانی عمومی اشاره کرد.
با این حال، پیچیدگی شرایط مانع از اثربخشی کامل این اقدامات در کوتاه‌مدت شد.
بر اساس ارزیابی‌های انجام‌شده می‌توان ۶ عامل اصلی را به‌عنوان دلایل اصلی بروز ناترازی زودهنگام برق در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ معرفی کرد که در ادامه به اختصار مورد اشاره قرار می‌گیرند.
۱.
کاهش ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی تا ۳ هزار مگاوات
نیروگاه‌های برق‌آبی کشور به طور معمول حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ مگاوات ظرفیت تولید دارند.
با این حال در سال جاری به دلیل کاهش ۴۰ درصدی ذخایر سدها، تنها بخشی از این ظرفیت قابل بهره‌برداری بود.
همچنین، ضرورت حفظ ذخیره آب سدها برای تأمین برق در ماه‌های گرم‌تر موجب شد اردیبهشت ماه حدود ۳ هزار مگاوات از ظرفیت برق‌آبی‌ها در مدار نباشد.
توضیح اینکه ذخیره مفید در نیروگاه‌های برقابی کل کشور از ۹۸۳۷ میلیون متر مکعب در سال گذشته به ۵۷۸۳ میلیون متر مکعب رسیده است که نشان از کاهش ۴۱ درصدی ذخایر آبی و کاهش ۵۶ درصدی تولید برقابی‌ها دارد.
۲.
افزایش غیرمنتظره دما و شروع زودهنگام فصل گرما
بنابر آمارهای رسمی و جهانی که مورد تأیید سازمان هواشناسی کشور نیز قرار دارد در سال جاری دمای بیشینه کشور در بسیاری از استان‌های کشور همانند کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، سمنان، خراسان شمالی، خوزستان، اصفهان و تهران نسبت به میانگین بلند مدت از ۶ درجه سانتی گراد فراتر رفت و در دیگر استان‌های کشور نیز به جز کردستان، گیلان و اردبیل متوسط بیشینه دما فراتر از ۴ درجه ثبت شد.
آمار و ارقامی که نشان می‌دهد در اردیبهشت ماه سال جاری میانگین دمای هوا نسبت به میانگین بلند مدت ۵.۵ درجه افزایش داشته و همین موضوع در تشدید ناترازی نقش مؤثری ایفا کرده است
۳.
تأخیر در تعمیرات اساسی نیروگاه‌های حرارتی
به دلیل نیاز به تأمین برق زمستانی سال گذشته با توجه به شرایط به وجود آمده، بخش قابل توجهی از واحدهای سیکل ترکیبی نیروگاه‌های حرارتی به دلیل اینکه ناگزیر به صورت پیوسته در فصل سرد مشغول به فعالیت بودند، نتوانستند در بازه زمانی معمول تعمیرات دوره‌ای خود را انجام دهند.
این امر موجب شد دوره تعمیرات اساسی نیروگاه‌های سیکل ترکیبی در اردیبهشت ماه ادامه پیدا کند، موضوع مهمی که در کاهش ظرفیت تولید برق کشور در اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته موثر است.
۴.
افزایش جهشی تقاضای مصرف برق
طبق اعلام رسمی تقاضای مصرف برق در اردیبهشت‌ماه سال جاری به بیش از ۵۷ هزار مگاوات رسید که نسبت به اوج مصرف سال گذشته در همین بازه زمانی حدود ۱۱ هزار مگاوات بیشتر است.
این رشد غیرمنتظره تقاضا که عمدتاً ناشی از افزایش دما و استفاده گسترده از کولرها است، شکاف بین تولید و مصرف را در فصل بهار عمیق‌تر کرد.
۵.
خروج موقت نیروگاه اتمی بوشهر از مدار تولید
نیروگاه اتمی بوشهر با ظرفیت تولید هزار مگاوات برق، به‌طور موقت از مدار خارج شده تا تعمیرات دوره‌ای خود را انجام دهد.
این تعمیرات طبق برنامه‌ریزی‌ها تا اواخر خرداد ادامه دارد.
غیبت این نیروگاه در شبکه برق سراسری در شرایطی که کشور با اوج تقاضا روبرو شده، سهم مؤثری در افزایش ناترازی ایفا کرده اس
۶.
زمان‌بر بودن حل ناترازی برق به‌عنوان یک معضل ساختاری
به مسائل مطرح شده باید ریشه‌دار بودن مسئله ناترازی برق را نیز اضافه کرد.
این مشکل صرفاً محصول شرایط خاص امسال نیست، بلکه به ضعف‌های ساختاری به ویژه در اقتصاد صنعت برق بازمی‌گردد.
از جمله این مشکلات می‌توان به قیمت‌گذاری پایین برق، عدم جذابیت سرمایه‌گذاری در تولید و زیرساخت، ضرورت نوسازی و توسعه شبکه برق و نیاز به منابع مالی برای توسعه را اشاره کرد که از سویی نیازمند زمان کافی و مهم‌تر از آن نیازمند تزریق سرمایه کافی به صنعت برق است، واقعیت بسیار مهمی که نشان می‌دهد، حتی تلاش‌های گسترده برای افزایش تولید و مدیریت مصرف در کوتاه‌مدت، قادر به رفع کامل ناترازی نیست و حل این معضل نیازمند اقدامات بلندمدت و سرمایه‌گذاری‌های گسترده است.
بنا بر این گزارش گرچه وزارت نیرو با طراحی و اجرای برنامه‌های وسیع، تلاش کرد تا با بحران ناترازی برق در فصل گرم سال جاری مقابله کند، اما پیچیدگی شرایط جوی و محدودیت‌های فنی و ساختارهای موجود موجب شد این تلاش‌ها به‌طور کامل به نتیجه نرسد.
در واقع ناترازی برق در بهار ۱۴۰۴ هشداری جدی درباره ضرورت اصلاحات بنیادین در ساختار تولید، توزیع و مصرف انرژی در کشور است؛ اصلاحاتی که بدون آن‌ها، پایداری برق در تابستان‌های پیش‌رو با ریسک بیشتری مواجه خواهد شد.