وقتی زنان بر تخت پاد‌شاهی می‌نشینند/ روایتی زیبا از ورف‌چال - تسنیم
ورف چال کهن آئینی از مردان اسکی و نیاکی بخش لاریجان آمل به رسم ادای دین و قول چند صد ساله به سیدحسن ولی در منطقه اسک وش در حالی برگزار کردند که یک روز را زنان آب اسک به قدرت نمایی می پردازند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از آمل، هیاهوی و سروصدا در کوچه پس کوچه بافت زیبا و قدیمی منطقه ییلاقی آب اسک را پس از طلوع خورشید در دومین جمعه از ماه اردیبهشت بهار می‌شنوید، هیاهویی که خبر از برگزاری یک آیین و سنتی را در بین اهالی این منطقه خوش آب‌وهوای کوهستانی از بخش لاریجان شهرستان آمل می‌دهد.
کودکان، نونهالان و نوجوانانی که باید در این روز تعطیلی خواب سنگین باشند، در صف جلوی جمعیتی را می‌بینید که دخترانش به پسران می‌گویند: شما هم باید بروید؛ میدان‌گاه مملو از جمعیت مرد و زن، خرد و کلان، پیر و جوان که همه منتظر بانی آغاز کننده مراسم؛ چه مراسم؟
"ورف چال" یا "برف چال"؛ آئینی که به گفته اهالی آب اسک 600 سال را گذرانده و نسل به نسل امروزه آن‌ها برپاکننده آن شدند.
کهن آئینی که مردان اسکی و نیاکی در منطقه‌ای به‌نام "اسک وحش" راهی می‌شوند تا به جمع‌آوری گوله‌های برف و یخ بپردازند و با حمل بر دوش و دو دستانشان به گودالی در همان حوالی بیاندازند.
چرا؟
برای ذخیره آبی برای دامداران و کشاورزان اهالی آب اسک، نیاک، رینه و سایر مناطق.
جمعیت مشتاق و آماده در میدان گاه با نوای چاوشی خوان و ذکر صلوات و حمد و ثنا حرکت شان را شروع می‌کنند تا کم کم از روستا خارج شوند؛ البته نه همه بلکه فقط مردان و آن پسران نوجوان و جوانی که دختران گفته بودند: زود باشید بروید؛ هر یک از این مردان سبد آذوقه، بقچه، بیل، کلنگ، تیشه، فرغون، طناب، داس به دست از پل فلزی آب اسک به سمت جاده هراز و پلور عبور و کامل از محل خارج و دور می‌شوند و اسک می‌شود کامل در دست زنان منطقه تا یک روز با برپایی سنت زن شاهی به قدرت‌نمایی در بین زنان بپردازند.
یکی شاه، دیگری وزیر، دو سرباز و گماشته و آخری هم ناظر در میان جمعیتی از زنان از صبح تا نزدیک غروب خورشید به حکمرانی می‌پردازند و نظارت کامل بر منطقه در دست می‌گیرند؛ حکمرانی که با مراسم کهن ورف چال به همان 600 سال قدمت گرفته است اگرچه با گذشت از این آیین بسیاری از مراسمات آن دچار تغییرات زیادی شده اما ار اصل خود دور نشده و تاکنون اجازه به ورود یک نفر مرد را در این روز بع داخل روستا ندادند و اگر مردی را ببینند طبق قوانین برخورد و محاکمه و در مکانی حبس داده تا غروب که مردان از آیین ورف چال بازگردند و وساطت کنند و این فرد را با تعهد آزاد کنند.
یا رفتن زنان به‌همراه شاه و وزیرش به منزل خانواده‌های دارای دختران تازه عقد کرده ضمن تبریک و آرزوی خوشبختی، ساز و آواز و شادی راه می‌اندازند و خانواده‌ها هم با انواع شیرینی‌های خانگی و شربت گیلاس و آلبالو به پذیرایی مهمانان می‌پردازند.
اما مردان راهی شده به اسک وش پس از پیمودن مسافت یک کیلومتری و رسیدن منطقه موردنظر پس از چاووشی خوانی مدیحه سرایان و مداحان آستین همت را بالا می‌زنند و به سمت منطقه برفی حرکت می‌کنند تا گوله‌های برف را بر دستان، بغل، دوش یا شانه‌هایشان گرفته و به سوی گودالی رفته تا در آن نقطه بیاندازند.
چه خوشحالند پس از انداختن گوله برفی در داخل گودال با مسرت و خرسندی برمی‌گردد تا بار دیگر گوله برفی در دست بگیرد و به این نقطه بیاورد انگار که او فقط می‌خواهد آن همه برف را به این گودال یا جاه بریزد.
اما حکایتی جالبی است که چنین جمعیتی با وجود گذشت ابن همه سال همجنان در این ماه از فصل بهار در چنین منطقه‌ای از دل رشته‌کوه البرز و زیر دامنه‌های قله دماوند حاضر می‌شوند تا چاه به آن حفر شده را از برف پر کنند تا ذخیره آبی برای گوسفندان و رشد گیاهان زراعی و دارویی شوند.
حکایتی از اهالی آب اسک و نیاک که سرچشمه آن به روایت شیرینی برمی‌گردد آن‌هم به 600 سال پیش وقتی اهالی این دو منطقه در همین اسک وش معروف امروز، جمع شده بودند تا چاهی را حفر و آبی را با گرفتن از برف و یخ ذخیره برای دام‌هایشان در فصل تابستان کنند اما هر چه آن مردان روزگار آب اسک با بیل و کلنگ کندند موفق نشدند تا مرد رهگذری از آن منطقه می‌گذرد وقتی آن‌ها را می‌بیند و می‌پرسد به کمکشان می‌آید و با عصای خود نقطه‌ای را نشان می‌دهد و می‌گوید که همان جا را بکنند و همان جا برایشان چاهی می‌شود برای ذخیره آب.
ان مرد زاهد و مومن با نام سیدحسن ولی اما قبل کمک به آن‌ها و نشان دادن مکان با عصایش قولی از آن مردان گرفت که هر سال وقتی برای ذخیره‌سازی آب به این منطقه می‌آیید خود به تنهایی بیایید و زنی همراهتان نباشد و این شد که سال‌های سال با شروع این فصل و در این ماه و آیین ورف چال مردان بدون زنان راهی این منطقه می‌شوند و به برپایی آن می‌پردازند.
تلاش برای ثبت جهانی کردن ورف چال
طوبی اصانلو کارشناس مردم‌شناسی میراث فرهنگی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به این‌که در مازندران آیین‌های بسیاری وجود دارد که میراث‌فرهنگی به‌منظور حفظ آن‌ها به‌دنبال ثبت آن‌ها است، اظهار داشت: برای ماندگاری این آیین‌ها نیاز هست پرونده‌ای از نمونه آثار این آیین‌ها تشکیل و بررسی‌های لازم انجام شود تا پس از آن در لیست فهرست قرار بگیرد.
وی افزود: آئین کهن ورف‌چال با قدمت چندین ساله نیز پس از تشکیل پرونده و بررسی آثار در فهرست آثار ملی میراث معنوی کشور قرار گرفته است.
کارشناس مردم‌شناسی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران اظهار با اشاره به این‌که با توجه به جایگاه معنوی که این سنت در بین اهالی دو منطقه اسک و نیاک وجود دارد با تلاش کارشناسان میراث ثبت آن دستور کار قرار گرفت، گفت: برپایی آئین زن شاهی که همزمان با ورف چال در منطقه آب اسک انجام می‌شود و دارای قدمت دیرینه هست، در فهرست این آثار ثبت شده است.
اصانلو ادامه داد: میراث مازندران به دنبال ثبت این آئین نیز در فهرست آثار جهانی است تا به دنیا معرفی شود.
ثبت هر یک از این آئین‌ها در فهرست آثار ملی و جهانی باعث معرفی قدمت استان مازندران به سایر کشورها می‌شود تا سالانه در زمان برگزاری این برنامه‌ها حضور گردشگران خارجی را پذیرا باشیم.
امسال در نوزدهم اردیبهشت 1404 آیین باشکوه ورف چال با حضور اهالی دو منطقه آب اسک و نیاک و مسئولان شهرستانی در منطقه اسک وش برگزار شد که مطابق سال‌های گذشته گردشگران و مسافران زیادی از نقاط مختلف مازندران و سایر استان‌ها حضور رساندند و در این کهن آیین شرکت کردند اگرچه طی سال‌های اخیر با تغییر اقلیمی و کاهش بارش برف در فصل زمستان در این سنت دیرینه اهالی منطقه با کمبود برف مواجه هستند.
کهن آئینی که نام آن را با مراسم زن شاهی در فهرست ملی میراث معنوی کشور می‌بینیم و این یادگار باارزشی از نیاکان و بزرگان گذشته این دیار محسوب می‌شوند که باید حتما حفظ شود.
انتهای پیام/
