جنگ سایه‌ها؛ چه کسی نقشه آینده سوریه را ترسیم می‌کند؟
احمد الشرع که بیشتر به ابومحمد الجولانی معروف است، اخیراً سفری به پاریس داشت و گرچه مورد استقبال امانوئل ماکرون قرار گرفت اما پروتکل‌های مراسم نشان می‌داد، حداقل پاریس به تاثیرگذاری او در آینده سوریه چندان امیدوار نیست.
احمد الشرع که بیشتر به ابومحمد الجولانی معروف است، اخیراً سفری به پاریس داشت و گرچه مورد استقبال امانوئل ماکرون قرار گرفت اما پروتکل‌های مراسم نشان می‌داد، حداقل پاریس به تاثیرگذاری او در آینده سوریه چندان امیدوار نیست.
کد خبر: 712251 | ۱۴۰۴/۰۲/۱۹ ۱۱:۵۰:۰۰
سید عماد حسینی- احمد الشرع که بیشتر به ابومحمد الجولانی معروف است، اخیراً سفری به پاریس داشت و گرچه مورد استقبال امانوئل ماکرون قرار گرفت اما پروتکل‌های مراسم نشان می‌داد، حداقل پاریس به تاثیرگذاری او در آینده سوریه چندان امیدوار نیست.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱، این کشور وارد تونلی تاریک از مداخلات بین‌المللی و منطقه‌ای شد.
تصرف بخش‌های زیادی از این کشور توسط گروه داعش نمادی از تبدیل شدن سوریه به محلی برای تسویه حساب قدرت‌های بزرگ و بازیگران عمده منطقه‌ای بود، که تا به امروز نیز این شرایط ادامه دارد.
برخی از این کشورها، مانند ایران و روسیه، به دعوت دولت مستقر این کشور در آن حضور پیدا کردند اما کشورهای دیگری از آمریکا گرفته تا اسرائیل، ترکیه، قطر، عربستان سعودی نیز به شکل ناخوانده‌ای در این کشور ورود کرده و به ادامه ناامنی در این کشور تا به امروز ادامه می‌دهند.
اگرچه درگیری میان روسیه و آمریکا برجسته‌ترین عنوان این صحنه می‌تواند لقب بگیرد، اما نزاعی دیگر به آرامی در پشت پرده و روی زمین شکل گرفته است که همچنان بیشترین ضربات را به آینده سوریه وارد می‌کند.
به اعتراف بسیاری از کارشناسان، رقابت نفوذ ترکیه و اسرائیل که از همان ابتدای سال ۲۰۱۱ شدت گرفته بود، امروز و در سایه خلأ بالفعل قدرت در این کشور به نقطه اوج خود رسیده است، به نحوی که می‌توان آن را تقابل دو پروژه سلطه با دیدگاه‌های متفاوت و خطوط قرمزی تقریباً متضاد توصیف کرد.
تحلیل رسانه‌ها نشان می‌دهند که ترکیه با انگیزه‌ای دوگانه وارد صحنه سوریه شده است؛ امنیت ملی و جاه‌طلبی سیاسی، دو رکن اصلی پروژه نفوذ و سلطه آنکارا برای سرزمین سوریه است.
آنکارا در سقوط دولت اسد فرصت و ظرفیت بسیار مناسبی دید تا بتواند در سایه تغییر معادلات قدرت داخلی، نیروهایی همسو با دیدگاه خود را در دمشق به قدرت برساند.
اما همزمان، نگران شکل‌گیری یک موجودیت کردی در شمال هم بود که می‌توانست همچون گذشته وحدت ملی‌اش را تهدید یا حداقل تحت الشعاع قرار دهد.
به همین دلیل حمایت از گروه‌های مخالف را در دستور کار خود قرار داد، پایگاه‌های سیاسی و نظامی در شمال ایجاد کرد و حتی به‌صورت موقت با گروه‌های تندرو مانند «هیات تحریر الشام» همکاری علنی کرد، گرچه تحلیلگران این کشور آن را مشروط به نبود تبدیل شدن این گروه‌ها به تهدیدی مستقیم برای ترکیه اعلام کردند.
امروز، ترکیه عملاً بخش‌هایی از شمال سوریه را از طریق ابزارهای سیاسی (مانند «دولت موقت» و «دولت نجات»)، و اهرم‌های نظامی (ارتش ملی و پایگاه‌های نظارتی) و تون اقتصادی (پول، ارتباطات و زیرساخت‌ها) تحت کنترل دارد و به تدریج دامنه نفوذ و سلطه خود را به سوی مناطق مرکزی هم توسعه می‌دهد.
اما پروژه ترکیه حداقل یک رقیب جدی هم دارد.
اگر بخواهیم تحلیلی واقع‌گرایانه، بی‌طرفانه و یک خطی از راهبرد تل‌آویو در قبال شرایط سوریه ارائه کنیم، باید بگوییم که اسرائیل نه رویکرد مقاومت محور دولت بشار اسد را تاب می‌آورد و نه مایل به ظهور حکومتی تحت سلطه اسلام‌گرایانی است که امکان کنترل آنها برای بلن مدت به شدت دشوار است.
همین امر باعث شد تا مراکز تصمیم گیری در تل‌آویو راهبرد «فرسایش تدریجی» را برای سوریه پیشنهاد دهند.
در چارچوب این راهبرد، اسرائیل باید به دنبال شکل‌گیری نظامی ضعیف در سوریه باشد که توان آغاز جنگ نداشته باشد، اما ثبات مرزها را تضمین کند.
با گسترش نفوذ ایران در سوریه مقابله کرده و نقش اسرائیل از نظارت به حملات دقیق در این کشور را هم بپذیرد، امری که در روزهای اخیر هم شاهد آن بودیم و دیدیم که چگونه حملات اسرائیل تا ۵۰۰ متری کاخ ریاست جمهوری سوریه هم رسید، بدون آنکه ساختار جولانی واکنشی واقعی به آن نشان دهد.
به گفته یک تحلیلگر عرب، واکنش کشورهای عربی نسبت به حملات صورت گرفته به دمشق شدیداللحن‌تر از مواضعی است که ساختار جولانی و دولت موقتش در سوریه در این رابطه داشتند.
به گفته کارشناسان، با وجود آنکه صحنه فعالیت ترکیه از یک‌سو و اسرائیل از سوی دیگر در دو نقطه متفاوت، یکی در شمال و دیگری در جنوب سوریه است، اما گسترش پروژه نفوذ از سوی این دو باعث شده است تا تنش‌‌هایی در مناطق خاکستری و حتی تحت نفوذ طرف مقابل هم کشیده شود.
با اینکه اخیراً رسانه‌ها از بهبود روابط بین آنکارا و تل‌آویو سخن گفته و حتی از ایجاد کانال‌های ارتباط و تماس بین دو طرف برای جلوگیری از تنش سخن می‌گویند اما می‌توان تاکید کرد، سوریه همچنان نقطه تنش اعلام‌نشده‌ای میان آنکارا و تل‌آویو باقی مانده است.
به بیانی واضح‌تر امروز رقابت ترکیه و اسرائیل در سوریه یک جنگ آشکار نیست، بلکه جنگ سایه‌ها و نزاع نفوذ خاموشی است که روزبه‌روز شدت بیشتری می‌گیرد.
در این فرایند، هر طرف می‌خواهد تصمیم‌گیرنده نهایی سرنوشت «هلال شام» باشد و در حالی که دست خود را در میان ویرانه‌های سوریه وارد می‌کند تا از میان آوار به جا مانده از این جنگ پروژه‌اش را خارج و آن را پیش ببرد.
امروز مردم سوریه نه تنها علوی‌ها در منطقه ساحلی و دورزی‌ها در جنوب سوریه، بلکه تمام مردم سوریه از جمله سنی‌های این کشور در شرایطی تحت فشار و سرکوب شدیدی قرار گرفته‌اند که عاملان به وجود آمدن این شرایط در مقابل دوربین‌ها فقط در حال لبخند زدن هستند.
ابو محمد الجولانی در دیدارهای داخلی و خارجی خود سعی دارد تا چهره یک تروریست دگردیسی‌یافته را از خود نشان دهد، در حالی که آنکارا و تل‌آویو هم در برابر دوربین‌ها لبخند می‌زنند، ولی آنچه که زیر پوست این لبخند‌ها می‌تواند یافت، نبردی پنهان در ادلب، دیرالزور و حومه حلب است که با شدت در جریان است و بقیه قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای هم آن را پیگیری می‌کنند.
حال در چنین شرایطی این پرسش کلیدی باقی ماند که:
ـ چه کسی نقشه آینده سوریه را ترسیم خواهد کرد؟