ریشه حاشیه‌نشینی مشهد زمین‌های وقفی و مدیریت ناکارآمد است - تسنیم
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس با انتقاد از آمارهای غیرواقعی درباره جمعیت حاشیه نشین و اتباع خارجی در مشهد، زمین های وقفی و ناکارآمدی طرح های شهری را مهم ترین موانع سامان دهی سکونتگاه های غیررسمی دانست و خواستار ورود جدی آستان قدس به این بحران شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، احسان عظیمی‌راد، ظهر امروز در نخستین کنفرانس ملی چالش‌های حاشیه‌نشینی و فرصت‌های بازآفرینی که به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد برگزار شد، با تأکید بر اهمیت موضوع حاشیه‌نشینی اظهارداشت: این معضل سال‌هاست گریبان‌گیر شهر مشهد و بسیاری از کلان‌شهرهای کشور است و اکنون به شهرهای کوچک نیز سرایت کرده است.
باید برای این بحران، راه‌حل‌هایی جدی و فوری اندیشید.
وی با اشاره به آمارهای ارائه‌شده از سوی رئیس شورای شهر مشهد گفت:چطور ممکن است معاون وزیر از آمار واقعی اتباع در مشهد بی‌اطلاع باشد؟
امروز جمعیت مشهد به بیش از 6 میلیون نفر رسیده و آمار اتباع در حاشیه شهر نه یک‌میلیون و 200 هزار، بلکه نزدیک به یک‌میلیون و 500 هزار نفر است.
عظیمی‌راد با بیان اینکه یکی از موانع اصلی ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی، وقفی‌بودن زمین‌هاست، تصریح کرد:تا زمانی که اراضی تحت تملک آستان قدس رضوی یا اوقاف باقی بماند و این نهادها در واگذاری سند همکاری نکنند، مشکلات ادامه دارد.
عمده زمین‌های حاشیه فاقد سند رسمی‌اند و همین مسئله، گره کار است.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس ادامه داد:یکی دیگر از چالش‌ها، نبود تعریف دقیق از محدوده حاشیه‌نشینی است.
از سوی دیگر، طرح‌های تفصیلی و جامع شهری ناکارآمد بوده‌اند و دچار اصلاحات متعدد شده‌اند.
در واقع، مشهد امروز در حال فروپاشی درونی است و این نتیجه مدیریت ناکارآمد و غیرعلمی در حوزه شهرسازی است.
وی افزود:در مردادماه نامه‌ای به رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ارسال کردم و در پاسخ، دو راهکار پیشنهاد شد؛ نخست گسترش طرح تفصیلی شهری ( مانند خیابان رسالت که با وجود شهری‌بودن، فاقد خدمات است ) و دوم بازنگری طرح‌های توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی.
عظیمی‌راد با اشاره به علل مهاجرت گسترده به مشهد گفت: فقدان اشتغال و خدمات در روستاها و شهرهای کوچک عامل اصلی مهاجرت به کلان‌شهرهاست.
اتباع خارجی نیز بخشی از واقعیت اجتماعی شهر هستند که باید با نگاهی هم‌زمان فرصت‌محور و تهدیدمحور مدیریت شوند.
ایجاد سازمان ملی مهاجرت، یکی از راهکارهای پیشنهادی برای کنترل این مسئله است.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس از تصویب طرح شهرهای اقماری مشهد در وزارت کشور خبرداد و گفت: امیدواریم با اجرای این طرح، بتوانیم برای همیشه پرونده حاشیه‌نشینی در مشهد را ببندیم.
توسعه نامتوازن و شتاب‌زدگی در شهرسازی، ریشه حاشیه‌نشینی در ایران است
علی آذری نیز با تأکید بر پیچیدگی و گستردگی پدیده حاشیه‌نشینی گفت: تبیین آسیب‌های ناشی از حاشیه‌نشینی و اسکان غیرمجاز بسیار دشوار است؛ چراکه این مسائل به‌شدت ترکیبی، پیچیده و چندوجهی شده‌اند.
وی افزود: برای فهم دقیق این پدیده باید نگاه کلان‌تری داشت و از سطح مفهومی توسعه و اشتباهات گذشته در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شروع کرد؛ توسعه، فرآیندی تدریجی و نیازمند برنامه‌ریزی مستمر است، اما در حوزه شهرسازی شتاب‌زده عمل کرده‌ایم که نتیجه آن، رشد افسارگسیخته مناطق حاشیه‌نشین است.
آذری با اشاره به آمار رسمی از وجود 7 میلیون حاشیه‌نشین در کشور، تصریح کرد: برآورد من از واقعیت موجود، بیش از 16 تا 20 میلیون نفر است؛ ما نه تعریف دقیقی از حاشیه‌نشینی داریم و نه داده‌های قابل اتکایی برای برنامه‌ریزی.
نماینده مردم قوچان و فاروج در مجلس مشکل را فراتر از عدم توسعه‌یافتگی دانست و بیان کرد: ایران کشور توسعه‌نیافته‌ای نیست، اما دچار توسعه‌ای نامتوازن است همین عدم تعادل باعث شده تا نتوانیم به‌درستی ابعاد حاشیه‌نشینی را بشناسیم.
آذری با انتقاد از نبود تعریف دقیق برای حاشیه‌نشینی و نبود داده‌های معتبر، توسعه نامتوازن، شتاب‌زدگی در شهرسازی و تمرکزگرایی در پایتخت را از عوامل اصلی گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در کشور دانست.
وی با اشاره به نقش مجلس در اصلاح ساختارها گفت:در مجلس، به‌ویژه کمیسیون قضایی، در حال پیگیری تنقیح قوانین هستیم.
یکی از دلایل شکل‌گیری حاشیه‌نشینی، تمرکز تصمیم‌گیری در پایتخت بوده که امروز تلاش شده بخشی از بودجه‌ها و اختیارات به استان‌ها منتقل شود.
نماینده مردم قوچان و فاروج در مجلس خاطرنشان کرد: مدیریت حاشیه‌نشینی نیازمند بازنگری جدی در قوانین است.
دولت نیز باید در این فرآیند نقش‌آفرینی کند، چرا که فقدان چابکی در ساختار اجرایی، مانعی مهم در مقابله با گسترش حاشیه‌نشینی است.
آذری تأکید کرد: حاشیه‌نشینی تنها یک آسیب اجتماعی نیست، بلکه پدیده‌ای چندبعدی است که باید با نگاهی سیستماتیک و تلفیقی از تئوری، پژوهش و عمل به سراغ آن رفت.
این همایش‌ها می‌توانند نقطه اتصال میان دانش و تصمیم‌سازی باشند.
مشهد با جمعیتی فراتر از آمار رسمی اداره می‌شود
مهدی ناصحی، رئیس شورای اسلامی شهر مشهد نیز با تأکید بر نقش دانشگاه‌ها در حل چالش‌های شهری، از لزوم برنامه‌ریزی برای جمعیتی بالغ بر 6 میلیون نفر در این کلان‌شهر خبرداد و گفت: اختلاف آمار رسمی و جمعیت واقعی باعث فشار مضاعف بر مدیریت شهری شده و نیاز به بازتعریف ظرفیت‌های خدماتی مشهد را دوچندان کرده است.
وی با بیان اینکه موضوع حاشیه‌نشینی به یکی از محورهای کلان در سیاست‌گذاری‌های دانشگاهی تبدیل شده است، اظهار کرد:بدون مشارکت فعال دانشگاه‌ها، امکان حل مسائل پیچیده و چندوجهی شهرها وجود ندارد.
ناصحی با اشاره به ضرورت دسترسی به آمار دقیق برای برنامه‌ریزی شهری تصریح کرد: آمار رسمی جمعیت مشهد براساس سرشماری سال 1395 حدود سه میلیون و 500 هزار نفر اعلام شده، اما با اعمال نرخ رشد طبیعی جمعیت تا سال 1404، این عدد به چهار میلیون و 200 هزار نفر خواهد رسید.
وی افزود: علاوه بر این، بیش از 400 هزار تبعه خارجی مجاز و تعداد نامعلومی از اتباع غیرمجاز در مشهد سکونت دارند.
از سوی دیگر، روزانه حدود 200 هزار زائر به مشهد وارد می‌شوند و 150 هزار نفر از ساکنان شهرهای اطراف برای اشتغال به مشهد رفت‌وآمد دارند.
با احتساب این جمعیت شناور، باید برای حدود 6 میلیون نفر در مشهد برنامه‌ریزی کنیم.
رئیس شورای شهر مشهد تأکید کرد: این واقعیت را زمانی درمی‌یابیم که مدیریت شهری باید روزانه 2 هزار تن زباله جمع‌آوری کند و برای جمعیتی بسیار بیشتر از آمار رسمی خدمات شهری ارائه دهد.
در حالی که درآمد شهرداری از شهروندان رسمی تأمین می‌شود، هزینه‌ها برای کل جمعیت ساکن و شناور شهر صرف می‌شود.
وی با اشاره به ساختار جمعیتی مشهد گفت:موزاییک جمعیتی مشهد پیچیده است؛ از جمله وجود افراد فاقد هویت که در آمار رسمی جایی ندارند اما از خدمات شهری استفاده می‌کنند.
با این حال، مدیریت شهری موظف به خدمت‌رسانی به همه است.
ناصحی در ادامه با تأکید بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های مدیریت حریم شهر افزود:یکی از راهکارهای کاهش ساخت‌وساز غیرمجاز، تعریف کاربری‌های مشخص در حریم متصل به شهر است.
این رویکرد می‌تواند تهدید را به فرصت تبدیل کند.
وی همچنین از توسعه حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی شورای شهر نام برد و گفت:هزینه اجرای هر کیلومتر مترو به بیش از 5 هزار میلیارد تومان رسیده، اما با تلاش شوراهای پیشین، پروژه قطار شهری همچنان در اولویت قرار دارد.
فاز نخست خط 3 مترو آماده بهره‌برداری است و از جمعه آینده، مسافرگیری آن آغاز خواهد شد.
رئیس شورای شهر مشهد افزود: این خط ریلی نخستین مسیر قطار شهری است که زائران و مجاوران را مستقیماً به حرم مطهر رضوی می‌رساند و گامی مهم در توسعه حمل‌ونقل عمومی مشهد به‌شمار می‌رود.
هزار پروژه علمی در حوزه حاشیه‌نشینی کلید خورد
محسن مرادی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خراسان رضوی، با اشاره به رشد چشمگیر جمعیت دانشجویی و تحول ساختاری دانشگاه، اعلام کرد که واحد مشهد در چارچوب سند تحول و تعالی دانشگاه، اجرای برنامه ملی مقابله با حاشیه‌نشینی را بر عهده گرفته و تاکنون بیش از هزار موضوع پژوهشی و ده‌ها رساله دکتری در این زمینه تعریف شده است.
وی با اشاره به رونمایی از برنامه تحولی دانشگاه در مهرماه 1400 گفت: این برنامه در قالب سند تحول و تعالی دانشگاه، با تمرکز بر پایش محیطی و پاسخ به نیازهای جامعه تدوین شد.
اکنون در چهارمین سال اجرای این سند قرار داریم و بسیاری از دستاوردهای آن در حوزه‌های مختلف فرهنگی، آموزشی و پژوهشی قابل مشاهده است.
مرادی افزود: در حوزه آموزش نیز با هدف بهبود کیفیت، ساختار دانشی دانشگاه به‌طور بنیادین دگرگون شده و برنامه‌های علمی دانشگاه بر اساس نیازهای جامعه بازطراحی شده است.
تاکنون بیش از 50 برنامه علمی در چارچوب سند تحول تدوین شده که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، موضوع حاشیه‌نشینی است که اجرای آن بر عهده واحد مشهد گذاشته شده است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی خراسان رضوی ادامه داد: بیش از هزار موضوع پژوهشی تعریف شده و نزدیک به 50 رساله دکتری به‌طور خاص به موضوع حاشیه‌نشینی می‌پردازد.
همچنین در حوزه بهره‌وری منابع انسانی در واحدهای بزرگ‌مقیاس، بیش از 100 پژوهش در مقطع دکتری در حال انجام است.
صنایع گاز نیز به عنوان یکی دیگر از محورهای پژوهشی در مشهد مورد توجه قرار گرفته است.
انتهای پیام/282
