مخالفت دانشگاهیان و مراکز پژوهشی با جابجا مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی

به گزارش خبرگزاری مهر، بیش از ۷۰۰ نفر از اعضای هیئت علمی و متخصصان مرتبط با تنوع زیستی از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، صنعتی اصفهان، تبریز، علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، بوعلی همدان، زنجان، رازی کرمانشاه، سمنان، محقق اردبیلی، کردستان، شهید مدنی آذربایجان، ایلام، زابل، آزاد اسلامی، پیام نور و مؤسسات تحقیقاتی مختلف سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با نامه‌ای به رئیس جمهور و معاون اول رئیس جمهور خواهان توقف انتقال مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی از وزارت جهاد کشاورزی به سازمان حفاظت محیط زیست شدند.
اخیراً موضوع جابجایی مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی از وزارت جهاد کشاورزی به سازمان حفاظت محیط زیست با پیگیری عده‌ای در کمیته‌های تخصصی دولت مطرح شده و این انتقال شکل جدی به خود گرفته است.
متخصصان امضا کننده این نامه‌ها معتقدند که به دلایل زیادی این انتقال را از نظر کارشناسی درست ندانسته و ممکن است برای منافع ملی تبعات زیادی را به دنبال داشته باشد.
علاوه بر متخصصان برخی انجمن‌های علمی و نمایندگان مجلس نیز این جابجایی را درست ندانسته‌اند.
تنوع زیستی و منابع ژنتیکی گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم‌ها به عنوان پایه و اساس زندگی بشری و امنیت غذایی مردمان در سطح جهان شناخته می‌شوند.
عدم وجود تنوع زیستی و منابع ژنتیکی، مساوی است با نابودی زندگی و بشر.
به همین دلیل شناسایی، حفاظت و بهره برداری درست از منابع دارای اهمیت حیاتی برای بشر دارد.
کنوانسیون تنوع زیستی به عنوان یکی از کنوانسیون‌های مهم و چارچوب‌دار سازمان ملل متحد است که در سال ۱۹۹۲ با هدف حفاظت از تنوع زیستی، بهره‌برداری پایدار از تنوع زیستی و منابع ژنتیکی و دسترسی و تسهیم عادلانه منافع حاصل از بهره‌برداری منابع ژنتیکی در سطح جهانی تصویب شد و در حال حاضر حدود ۱۹۸ کشور دنیا و از جمله جمهوری اسلامی ایران عضو آن هستند.
نظر به اینکه کشور ما با بیش از ۵۰ هزار گونه گیاهی و جانوری و بندپایان به عنوان یکی از ۲۵ کشور با تنوع زیستی بالا است و اهداف کنوانسیون در سطح جهانی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای حفاظت، بهره برداری پایدار و تسهیم منافع حاصل از تنوع زیستی و منابع ژنتیکی است، این کنوانسیون برای کشور ما دارای اهمیت دو چندانی است، ضمن اینکه با توجه به چارچوب جهانی تنوع زیستی که اخیراً در کنوانسیون به تصویب رسیده، کشورها باید گام‌های بزرگی برای حفاظت از تنوع زیستی بردارند.
بنابراین کشور ما نیز باید در این خصوص با مشارکت همه دستگاه‌های اجرایی و مردم، گام‌های بزرگی در جهت حفاظت و بهره برداری پایدار از تنوع زیستی و منابع ژنتیکی خود بردارد.
از سال ۱۳۷۵ که جمهوری اسلامی ایران به عضویت کنوانسیون در آمده است تا سال ۱۳۹۷، مرجعیت کشور در وزارت امور خارجه مستقر بوده است.
نظر به تخصصی بودن موضوع تنوع زیستی و شرح وظایف گسترده وزارت جهاد کشاورزی در ارتباط با تنوع زیستی بر اساس قوانین بالادستی و لزوم مشارکت فعال در نشست‌های جهانی مرتبط با موضوع، هیئت دولت در سال ۱۳۹۷ با انتقال مرجعیت کنوانسیون تنوع زیستی از وزارت امور خارجه به وزارت جهاد کشاورزی موافقت کرد و تاکنون این دبیرخانه در وزارت جهاد کشاورزی در محل سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی مستقر است.
متخصصان امضاکننده نامه معتقدند که با توجه به شرح وظایف قانونی وزارت جهاد کشاورزی که حفاظت از تنوع زیستی، منابع طبیعی و ذخایر ژنتیکی و بانک ژن در محدوده امور مربوط به زراعت، باغبانی، جنگل، مرتع، بیابان، شیلات، دام، طیور، آبزیان، زنبورداری و خوراک دام و طیور و بیماری‌ها و آفات مرتبط و آب‌های تحت حاکمیت و صلاحیت‌جمهوری اسلامی ایران اعم از آب‌های داخلی، مرزی و دریایی است، وظیفه اصلی شناسایی، حفاظت و بهره برداری پایدار از تنوع زیستی کشور در بیش از ۱۴۵ میلیون هکتار (بیش از ۸۵ درصد مساحت کشور از ۱۶۴ میلیون هکتار کل وسعت کشور، بر عهده این وزارتخانه است.
از طرف دیگر وظایف بین‌المللی تنوع زیستی کشور از جمله مرجعیت و نقطه تماس ملی در خصوص پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا و پروتکل ناگویا و همچنین دبیرخانه شورای ملی مدیریت منابع ژنتیکی کشور در وزارت جهاد کشاورزی مستقر است.
دلیل دیگر مخالفت با جابجایی، وجود زیرساخت و تخصص گسترده در بدنه وزارت جهاد کشاورزی یعنی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است که به هیچ وجه در سازمان حفاظت محیط زیست وجود ندارد.
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) وزارت جهاد کشاورزی ۲۱ مؤسسه / مرکز تحقیقاتی و پژوهشگاه ملی و ۳۴ مرکز تحقیقات و آموزش استانی (با سابقه حدود ۱۰۰ ساله) است که در آنها حدود ۱۹۰۰ نفر عضو هیئت علمی متخصص و حدود ۲۰۰۰ نفر کارشناس و محقق فعالیت دارند.
این نیروی انسانی دارای توان علمی و کارشناسی بسیار بالایی برای شناسایی و حفاظت و مطالعه جنبه‌های مختلف تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی است.
در این مؤسسات و مراکز تحقیقاتی بیش از ۵ میلیون نمونه منابع در بیش از ۵۰ باغ گیاه‌شناسی، کلکسیون، بانک ژن و هرباریوم نگهداری می‌شوند.
سازمان تات به‌روزترین نیروهای متخصص در حوزه تنوع گونه‌ای و زیر شاخه‌های فوق تخصصی آن، اعم از فیلوژنی کلادیستیک، پارسیمونی، لایکلیهود و رده‌بندی طبیعی، و در حوزه تنوع ژنتیکی و زیر شاخه‌های فوق تخصصی آن، اعم از بیواَنفورماتیک، توالی دیجیتال و زیست‌فناوری را در همه گروه‌های جانداران اعم از گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها دارا است.
دلیل دیگر مخالفت، تغییرات گسترده در چشم‌اندازها و اقدامات برنامه جهانی تنوع زیستی ذیل کنوانسیون تنوع زیستی است.
موضوع و چالش‌های اصلی در مذاکرات کنوانسیون تنوع زیستی به سمت حوزه‌های نوین از قبیل زیست شناسی مصنوعی، ژن درایو، مهندسی ژنتیک، و اطلاعات توالی‌های دیجیتال (DSI) رفته است که متخصصان و کارشناسان و زیرساخت‌های مرتبط با این حوزه‌های جدید در وزارت جهاد کشاورزی مستقر هستند و تاکنون نیز در مذاکرات بین‌المللی مرتبط نقش پررنگی را ایفا کرده‌اند.
این در حالی است که ساختار، امکانات و نیروی انسانی مرتبط سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای بر عهده گرفتن این وظایف خطیر بسیار محدود است و قابلیت اجرای این مهم را ندارد.
متخصصان امضاکننده نامه در پایان متذکر شده‌اند که با توجه به قوانین بالادستی، گستره وسیع فعالیت‌های حاکمیتی و تخصصی مرتبط با موضوع تنوع زیستی و توانایی تخصصی و زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری موجود در وزارت جهاد کشاورزی در زمینه شناسایی، حفاظت و بهره برداری پایدار تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی به ویژه امور مربوط به موضوعات جدید و با در نظر گرفتن منافع ملی و نه دستگاهی، جایگاه درست دبیرخانه مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی و پروتکل‌های مرتبط تنها در وزارت جهاد کشاورزی است که باید با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی مثل سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت کند.
بنابراین، هرگونه جابجایی دبیرخانه در تضاد منافع ملی بوده و می‌تواند تبعات زیادی برای کشور داشته باشد.