صد سال تأثیرگذاری؛بررسی نقش تاریخی حوزه علمیه قم در انقلاب و تمدن‌سازی
ورامین- مدیر حوزه علمیه امام صادق(ع) در آستانه ۱۰۰ سالگی حوزه علمیه قم، نقش تاریخی حوزه های علمیه در انقلاب اسلامی و تمدن‌سازی را تشریح کرد.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: به مناسبت یکصدمین سالگرد باز تأسیس حوزه علمیه قم، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام سیدمهدی محمودی، مدیر حوزه علمیه امام صادق (ع) ورامین، انجام شد تا نقش تاریخی و معاصر حوزه‌های علمیه در انقلاب اسلامی و تحولات اجتماعی ایران بررسی شود.
* نقش محوری حوزه‌های علمیه در شکل‌گیری انقلاب اسلامی چه بود و چگونه تحولات اجتماعی را هدایت کردند؟
حوزه‌های علمیه، به‌ویژه حوزه قم، قلب تپنده دینداری و فرهنگ اسلامی در ایران است، این نهادها با تربیت عالمانی آگاه به مسائل اجتماعی، بستر فکری انقلاب را فراهم کردند.
مساجد و حسینیه‌ها به‌عنوان پایگاه‌های تبلیغی حوزه، محل تجمع مردم و ترویج آرمان‌های انقلابی شدند.
حوزه با تبیین مفاهیمی مانند عدالت و استقلال، توانست اقشار مختلف را حول محور دین بسیج کند و به موتور محرکه تحولات اجتماعی تبدیل شود.
* چگونه شخصیت‌هایی مانند امام خمینی، شهید بهشتی و شهید مطهری گفتمان انقلاب را ترویج دادند؟
این بزرگان، پرورش‌یافتگان حوزه قم، با تکیه بر فقه پویا و درک عمیق از نیازهای زمان، گفتمان انقلاب را شکل دادند.
امام خمینی (ره) با نظریه ولایت فقیه، بنیان فقه سیاسی را متحول کرد، شهید بهشتی با سازمان‌دهی تشکل‌های انقلابی و شهید مطهری با آثار فکری خود، مفاهیم دینی را به زبان روز جامعه ارائه کردند.
آنها نشان دادند که فقه می‌تواند پاسخگوی مسائل مدرن باشد و این امر به جلب حمایت گسترده مردم منجر شد.
* جایگاه کنونی حوزه علمیه قم در ایران و جهان اسلام چیست؟
حوزه قم همچنان مرجعیت علمی و معنوی جهان اسلام را حفظ کرده است.
این حوزه با تربیت هزاران طلبه از کشورهای مختلف، شبکه‌ای جهانی از عالمان دینی ایجاد کرده.
در ایران، حوزه قم در سیاست‌گذاری‌های کلان و تولید فکر دینی نقش کلیدی دارد.
با این حال، برای حفظ این جایگاه، باید به چالش‌های نوظهور مانند فناوری و جهانی‌سازی پاسخ‌های خلاقانه‌ای ارائه دهد.
* تولید محتوای دینی و سیاسی توسط حوزه چه تأثیری در جلب حمایت مردم از انقلاب داشت؟
حوزه‌های علمیه با انتشار بیانیه‌ها، کتاب‌ها و جزوه‌های انقلابی، نقش مهمی در آگاهی‌بخشی داشتند.
آثار علمایی مانند امام خمینی و شهید مطهری، با تبیین مفاهیم دینی و نقد رژیم پهلوی، ذهنیت جامعه را تغییر داد.
این محتواها، از مساجد تا دانشگاه‌ها، به ابزاری برای بسیج مردم تبدیل شدند و حمایت اقشار مختلف را به دنبال داشتند.
* حوزه‌ها چگونه در مبارزات علیه رژیم پهلوی پیشگام بودند و تحمل سختی‌ها چه تأثیری بر مشروعیت آنها داشت؟
روحانیون در خط مقدم مبارزه بودند؛ بسیاری زندانی، تبعید یا شهید شدند.
این فداکاری‌ها، آنها را به نماد مقاومت تبدیل کرد.
مردم وقتی دیدند عالمان دینی حاضرند جان خود را فدا کنند، اعتماد بیشتری به آنها پیدا کردند.
این مشروعیت، به پیروزی انقلاب کمک کرد و حوزه را به نهادی مورد احترام در نزد توده‌ها بدل ساخت.
* حوزه‌ها پس از انقلاب چگونه در سیاست‌گذاری‌های کلان مشارکت کردند؟
پس از انقلاب، فقها و فضلای حوزوی در تدوین قانون اساسی و قوانین اسلامی نقش محوری داشتند.
آنها با تکیه بر فقه، سیاست‌های اقتصادی، فرهنگی و خارجی را جهت‌دهی کردند.
حضور عالمان در شورای نگهبان و دیگر نهادها، تضمین‌کننده انطباق قوانین با شرع بود.
این مشارکت، به شکل‌گیری نظامی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی کمک کرد.
*نقش حوزه در تربیت کادرهای متعهد برای اداره کشور چه بود؟
پاسخ: حوزه‌ها با تأسیس مراکز آموزشی تخصصی، کادرهایی در حوزه‌های فقه، حقوق، اقتصاد و سیاست تربیت کردند.
این افراد در نهادهای انقلابی و دولتی به کار گرفته شدند و به استمرار اهداف انقلاب کمک کردند.
ارتباط مستمر حوزه با جامعه، این کادرها را به نیروهایی متعهد و کارآمد تبدیل کرد.
* ارتباط حوزه و دانشگاه چگونه به تربیت نسلی انقلابی منجر شد؟
حوزه و دانشگاه از طریق گفت‌وگوهای علمی و فعالیت‌های مشترک، نسلی از اساتید و دانشجویان مؤمن و انقلابی پرورش دادند.
برنامه‌های مشترک مانند کرسی‌های نظریه‌پردازی و حضور روحانیون در دانشگاه‌ها، این هم‌افزایی را تقویت کرد.
نتیجه، تربیت نخبگانی بود که هم به علوم دینی و هم به نیازهای مدرن جامعه آگاه بودند.
* حوزه‌ها برای حفظ نقش محوری خود در برابر چالش‌های نوظهور چه باید کنند؟
حوزه‌ها باید با تحولات جهانی مانند هوش مصنوعی و رسانه‌های نوین همگام شوند.
تقویت پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، تربیت طلاب مسلط به زبان‌های خارجی و گسترش حضور در فضای مجازی از ضرورت‌هاست.
همچنین، حوزه باید با پاسخ‌های فقهی به مسائل روز، مرجعیت خود را حفظ کند.
* حوزه‌ها چگونه می‌توانند به تحقق تمدن نوین اسلامی کمک کنند؟
تمدن نوین اسلامی نیازمند تولید فکر، تربیت نیروی انسانی و گسترش گفتمان جهانی است.
حوزه‌ها باید با تقویت دیپلماسی علمی و فرهنگی، الگوی تمدنی اسلام را به جهان معرفی کنند.
تأسیس مراکز پژوهشی بین‌المللی و ترویج مفاهیم عدالت و معنویت، گام‌های مؤثری در این مسیر خواهد بود.
حجت‌الاسلام محمودی در پایان تأکید کرد که حوزه‌های علمیه، به‌ویژه حوزه قم، با تکیه بر میراث غنی خود و انطباق با نیازهای زمان، می‌توانند همچنان پیشران تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران و جهان اسلام باشند.