حوزه های علمیه نماد مقاومت و قطب تحول فکری جهان اسلام

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها، سکینه اسمی: حوزه‌های علمیه با نزدیک نیم قرن فعالیت به‌عنوان مرکز اصلی علوم اسلامی و تربیت عالمان دینی در جهان اسلام با محوریت آموزه‌های اهل بیت (ع) و نگاه به نیازهای جامعه معاصر، تحولات شگرفی را در ساختار اجتماعی ایران و حتی فراتر از مرزهای آن رقم زده‌اند.
حوزه‌های علمیه به خصوص حوزه علمیه قم امروز به پایگاه قطب جدید فکری دنیا و انقلاب اسلامی و اندیشه ناب آن به یک قطب فکری دنیا تبدیل شده که اندیشمندان فراوانی آن را باور دارند و همراهی می‌کنند.
حوزه‌های علمیه در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، علمی، فکری و معرفتی و آموزه‌های اخلاقی، دریچه تازه‌ای بر روی دنیا گشوده که حوزه قم به عنوان مرکزیت این تفکر و جریان، نقش آفرینی اساسی در این عرصه‌ها داشته‌اند.
امام خمینی (ره)، از برجسته‌ترین عالمان حوزه، آموزه‌های اسلامی را به ابزاری برای بازتعریف عدالت اجتماعی و مقاومت در برابر استبداد تبدیل کرد.
بیانیه‌های انقلابی ایشان از قم، تأثیری بی‌نظیر بر جنبش‌های اجتماعی داشت.
انقلاب اسلامی ایران نقطه اوج تعامل حوزه علمیه قم با جامعه بود.
این مرکز، نه‌تنها نقش هدایت‌کننده‌ای در جنبش‌های مردمی داشت، بلکه پس از پیروزی انقلاب، به بازیگر اصلی در تشکیل نظام جمهوری اسلامی تبدیل شد.
علمای حوزه، به‌ویژه امام خمینی (ره)، ایدئولوژی انقلاب را بر پایه آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام و نیازهای معاصر پایه‌ریزی کردند.
در این راستا خبرگزاری مهر در استان آذربایجان غربی گفت و گویی در خصوص نقش حوزه‌های علمیه در توسعه تمدن نوین اسلامی با صفدر محمدی مدیر حوزه‌های علمیه آذربایجان غربی انجام داده است که در ذیل می‌خوانید؛
مهر: نقش محوری حوزه‌های علمیه در شکل‌گیری انقلاب اسلامی چه بود و چگونه توانستند به‌عنوان نهاد مرکزی دینداری، تحولات اجتماعی را هدایت کنند؟
محمدی: حوزه‌های علمیه با شبکه‌های مذهبی (مساجد، منابر) و رهبری علما، بسیج مردمی و هدایت ایدئولوژیک انقلاب را ممکن ساختند، امروز حوزه‌های علمیه در کشور نقش مهمی در بسیج مردمی در عرصه‌های مختلف بر عهده دارد.
پیروزی انقلاب اسلامی از طریق مردم و با هدایت‌های داهیانه امام راحل که بر خواسته از بطن حوزه علمیه بود به ثمر نشست.
کسانی که نقش اساسی را دراین‌بین ایفا کردند جامعه روحانیت تشیع بود که توانستند در میان مردم با تبیین دیدگاه‌های دینی و ارزش‌های اسلامی علیه ظلم طاغوت ایستادگی کنند.
هرروز که از عمر با برکت انقلاب اسلامی می‌گذرد مسئولیت و وظیفه حوزه‌های انقلابی چند برابر می‌شود چراکه دشمن با حربه‌های مختلف در قالب لباس دوست سعی در براندازی نظام اسلامی دارد لذا با انتقال فرهنگ اسلامی و پیشبرد آرمان‌های انقلاب برای جوانان و نوجوانان ایران اسلامی می‌توانیم از گزند دشمن در امان بمانیم.
خط‌شکنان جنگ نرم مردم و حوزه‌های علمیه هستند و در این میان مسئولیت حوزه‌های علمیه سنگین‌تر است، بحمدالله امروزه حوزه علمیه زنده و پویاتر از همیشه به وظایف خود در قبال رهبر انقلاب، مردم و ارزش‌های دینی پایبند و در حال حرکت است.
مهر: چگونه شخصیت‌هایی مانند امام خمینی (ره)، شهید بهشتی و شهید مطهری توانستند به عنوان پرورش یافتگان حوزه علمیه با تکیه بر فقه سیاسی، گفتمان انقلاب اسلامی را در جامعه ترویج دهند؟
محمدی: شخصیت‌هایی مانند امام خمینی با ترکیب فقه سنتی و مسائل سیاسی (مثل ولایت فقیه)، گفتمان انقلابی را پایه گذاری کردند و آن را از طریق آموزش و مبارزه عملی ترویج دادند.
به نگاهی به تاریخ فعالیت‌های این نهادهای دینی شخصیت‌هایی چون بنیانگذار انقلاب اسلامی، شهید بهشتی، شهید مطهری و نیز مقام معظم رهبری به عنوان پرورش یافتگان حوزه از طریق پایه گذاری، آموزش و برنامه‌های خاص مبارزات علمی در این راه امروز گفتمان جدیدی از انقلاب اسلامی را در جامعه ترویج داده و می‌دهند.
مهر: امروز نقش و جایگاه حوزه علمیه قم در کشور و جهان اسلام را چطور ارزیابی می‌کنید؟
محمدی: حوزه‌های علمیه به خصوص حوزه علمیه قم به عنوان قطب فکری شیعه، در صدور فتواهای اثرگذار از جمله فتوای تأثیر گذار مرحوم رضای شیرازی و نیز فتواهای بعد از انقلاب اسلامی توسط مراجع تقلید، آموزش طلاب بین المللی و نقش مشورتی در سیاست‌های داخلی و تقریب مذاهب اسلامی فعال است.
مهر: تولید محتوای دینی و سیاسی توسط حوزه‌های علمیه، مانند بیانیه‌ها و کتاب‌ها، چه تأثیری در افزایش آگاهی عمومی و جلب حمایت مردم از انقلاب داشت؟
محمدی: از زمان فعالیت حوزه‌های علمیه به خصوص حوزه علمیه قم با تولید محتوای دینی و سیاسی همانند بیانیه‌ها، کتاب‌ها مانند آثار امام راحل در قالب صحیفه نور، آثار و کتاب‌های ارزشمند شهید مطهری، آثار و سخنرانی‌های آیت الله بهشتی، آیت الله مصباح، مقام معظم رهبری و سخنرانی‌ها در طول دوران انقلاب اسلامی و نیز بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی آگاهی و انگیزه مبارزه را افزایش دادند و مشروعیت رژیم پهلوی را زیر سوال بردند و امروز نیز ثمرات این گفتمان انقلاب اسلامی را در عرصه‌های مختلف همچنان با نقش آفرینی حوزه‌های علمیه می‌توان مشاهده کرد.
مهر: چگونه حوزه‌های علمیه در مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی پیشگام بودند و تحمل سختی‌هایی مانند زندان و تبعید چه تأثیری بر مشروعیت آنها در نزد مردم داشت؟
محمدی: حضور علما در اعتراضات، تحمل زندان و تبعید توسط علمای تراز اول مانند امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری به همراه، اعتماد مردم را جلب و حوزه‌ها را به نماد مقاومت تبدیل کرد و امروز با نگاه.
به مکتب مقاومت در کشورهای جهان اسلام به خصوص فلسطین و غزه به راحتی می‌توان الگو برداری از این مقاومت انقلاب اسلامی را دید و مردم کشور در طول انقلاب اسلامی با پیروی از این مکتب امروز به پیشران مقاومت در دنیا تبدیل شده‌اند.
مهر: پس از پیروزی انقلاب، حوزه‌های علمیه چگونه در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور، از جمله تدوین قوانین اسلامی و تعیین راهبردهای اقتصادی و سیاسی، مشارکت کردند؟
محمدی: مشارکت حوزه‌های علمیه در تدوین قانون اساسی، نظارت بر تطابق قوانین با شرع (شورای نگهبان)، و مشاوره در سیاست‌های کلان نقش محوری ایفا کردند.
امروز حوزه تمدنی و پاسخگو و کنشگر، روح بسیاری از صدها طرح کوچک و بزرگی است که مدیریت حوزه در این سال‌ها دنبال کرده است.
این مسئله را بر اساس همان بحث بنیادین عرض می‌کنیم که این راهبرد کلان در بسیاری از برنامه‌ها و اسناد حوزه وجود دارد.
مهر: نقش حوزه‌های علمیه در تربیت کادرهای متعهد و متخصص برای اداره کشور پس از انقلاب چه بود و این کادرها چگونه به استمرار اهداف انقلاب کمک کردند؟
محمدی: پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی همواره حوزه‌ها با ایجاد نهادهایی مانند «جامعه مدرسین» و جهاد سازندگی، نیروهای مذهبی را برای مدیریت کشور تربیت کردند، نمود عینی این نقش آفرینی در طول دوران هشت سال دفاع مقدس، اداره مملکت در مبارزه با استکبار جهانی را به خوبی می‌توان مشاهد کرد.
انقلاب اسلامی به برکت حوزه علمیه شکل گرفت و همانطور که انقلاب در حال گسترش است حوزه نیز در حال رشد و توسعه است و شاهد نقش آفرینی حوزه‌های علمیه در سطح کلان کشوری و استان هستیم.
در بعد آموزشی حوزه‌های علمیه با توجه به رسالت پاسخگویی به نیازهای جامعه، امروز به صورت منطقی و مستدل شاهد تقویت آموزش و پژوهش به خصوص علوم انسانی اسلامی در سطح حوزه‌ها هستیم.
مهر: ارتباط بین حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها چگونه به تربیت نسلی انقلابی و مؤمن از دانشجویان و اساتید منجر شد؟
محمدی: حوزه‌های علمیه به خصوص حوزه علمیه قم با تأسیس نهادهایی مانند «نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها»، همکاری برای تلفیق علم و دین و مقابله با اندیشه‌های سکولار تقویت کرد.
اگر ارتباط بین این دو حوزه تقویت شود هم در بحث دینی و هم در بحث علمی و صنعت جامعه اسلامی پیشرفت خواهد کرد.
اگر حوزه و دانشگاه با هم تعامل نداشته باشند و هر کدام در حوزه خاص خود کار کنند جامعه در همه بخش‌ها اعم از اجتماعی، فرهنگی، علمی، با مشکلات مختلفی مواجه خواهد شد که قابل جبران هم نیستند.
ایجاد وحدت بین حوزه و دانشگاه در جامعه اسلامی ضروری است، باید مسئولان به اشتراکات میان حوزه و دانشگاه اهمیت بدهند تا این اشتراکات باعث وحدت در کشور شود.
مهر: با توجه به چالش‌های نوظهور داخلی و جهانی، حوزه‌های علمیه امروز چه اقداماتی باید انجام دهند تا همچنان نقش محوری خود را در تحولات اجتماعی و فرهنگی حفظ کنند؟
محمدی: امروز یکی از رسالت‌های مهم حوزه‌های علمیه پاسخ به شبهات فکری، استفاده از رسانه‌های دیجیتال، هوش مصنوعی، تقویت گفتمان عدالت و اخلاق، و تعامل با چالش‌های جهانی مانند حقوق بشر اسلامی است.
از جمله وظایف مهم حوزه‌ها، پشتیبانی فکری و تبلیغی از نظام اسلامی است که شامل تبیین گفتمان امام (ره) و رهبر معظم انقلاب و روشن‌سازی مبانی انقلاب می‌شود.
همچنین حوزه‌ها باید نقش فعالی در نقد و نظارت بر عملکرد مسئولان داشته باشند و در صورت نیاز مسئولیت‌های اجرایی را نیز بر عهده گیرند.
مهر: چگونه حوزه‌های علمیه می‌توانند در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی، به‌عنوان هدفی بلندمدت، گام‌های مؤثری بردارند؟
محمدی: در این زمینه حوزه‌ها باید با تولید علم دینی، تقویت وحدت اسلامی، ارائه الگوی حکمرانی اسلامی، و گسترش مؤسسات بین المللی گام بردارند.
تمدن اسلامی بدون حوزه‌های پویا محقق نمی‌شود.
روحانیت همیشه پیشقراول تحولات بزرگ بوده و امروز نیز باید با مدیریت جهادی و انقلابی، زمینه‌ساز ظهور امام عصر (عج) شود.
امروز با هجمه‌های زیادی از سوی استکبار جهانی با هدف شبهه افکنی در خصوص دین مبین اسلام مواجه هستیم در این میان حوزه‌های علمیه با ترویج گفتمان انقلاب اسلامی، تمدن نوین اسلامی و امت واحده می‌توانند این توطئه‌ها را خنثی کنند.