فرسایش خاک کاهش ظرفیت ذخیره آب در مخازن زیرزمینی را در پی دارد
تبریز- رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفت: فرسایش خاک به عنوان یکی از مهمترین موانع دستیابی به کشاورزی پایدار و توسعه منابع طبیعی است.
به گزارش خبرگزاری مهر، احمد بایبوردی عصر دوشنبه میزان فرسایش خاک را در کشورمان ۶ برابر حد مجاز دانست و اظهار کرد: حد مجاز فرسایش خاک در دنیا بر اساس تنوع کاربری‌ها حدود ۲.۴ تن در هکتار در سال است در صورتی که این عدد در کشور ما به صورت متوسط به ۱۶ تن در هکتار در سال می‌رسد و این یعنی میزان فرسایش خاک در کشور بیش از ۶ برابر حد مجاز است.
وی بر لزوم اجرای شخم حفاظتی در کنترل فرسایش خاک تاکید کرد و گفت: کشت بدون شخم و حفاظت بقایای گیاهی و انجام شخم حداقل یا شخم حفاظتی در سطح خاک مانعی برای فرسایش خاک خواهد بود.
بایبوردی با اشاره به اینکه فرسایش، سائیده شدن سطح زمین است؛ افزود: در این فرآیند سطح خاک دچار فرسودگی و نابودی شده و سپس توسط عوامل طبیعی، چون باد یا آب جا به جا می‌شود و از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر انتقال می‌یابد.
به عبارتی دیگر در نتیجه هوازدگی سنگ‌ها و تجزیه آن، خاک دچار فرسایش شده و سپس با تغییرات آب و هوایی منتقل می‌شوند.
وی با اشاره به کاهش ظرفیت ذخیره آب در مخازن زیرزمینی در پی فرسایش خاک خاطرنشان کرد: فرسایش نه تنها خود خاک را از بین برده و حاصلخیزی آن را کاهش می‌دهد بلکه می‌تواند با ایجاد رسوب مواد، سبب پر شدن مخازن سدها، گرفتگی و انسداد مجاری آبیاری، آبراهه‌ها و رودخانه‌ها، گل‌آلود کردن آب رودخانه‌ها و کاهش ظرفیت ذخیره آب در مخازن زیرزمینی شود.
بایبوردی ادامه داد: فرسایش خاک با کاهش کیفیت آب می‌تواند در تهیه آب‌های شرب و صنعتی نیز مشکلاتی را به وجود آورد و فرسایش خاک یکی از تهدیدات اصلی خاک است که به عنوان حذف سریع خاک سطحی از سطح زمین از طریق آب، باد و خاک ورزی تعریف می‌شود.
وی اظهار کرد: خاک سطحی بخشی از زمین است که دارای بالاترین مواد آلی است و برای کشاورزی و سایر فعالیت‌های حاصلخیز مناسب است، به همین دلیل است که فرسایش خاک می‌تواند بیشترین تأثیر را بر کشاورزان و زمین‌های کشاورزی داشته باشد.
هنگامی که فعالیت‌های کشاورزی انجام می‌شود خاک سطحی در معرض دید قرار می‌گیرد و اغلب توسط باد از بین می‌رود یا توسط باران شسته می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی با اشاره به نقش پوشش زمین در جلوگیری از فرسایش خاک یادآور شد: پوشش زمین می‌تواند به شکل باقی مانده گیاهی زراعی و یا زراعت پوششی باشد.
لایه‌ای از پسماند بر روی خاک مانند پوششی حفاظتی می‌ماند که آن را در برابر عوامل طبیعی به مانند بارش باران و باد محافظت می‌کند.
این امر از فرسایش خاک جلوگیری به عمل می‌آورد و همزمان با آن نفوذ را نیز بهبود می‌بخشد.
وی افزود: باید از قطع درختان بخصوص در مناطقی که بیشتر فرسایش اتفاق می‌افتد جلوگیری کرد و در مناطقی که خالی از پوشش گیاهی هستند درختانی با سرعت رشد زیاد کاشت.
گیاهان با کم کردن سرعت جریان آب امکان نفوذپذیری بیشتر آن را در سطح و توسط خاک باعث می‌شوند.
بایبوردی عنوان کرد: فرسایش خاک به طور طبیعی تحت همه شرایط آب و هوایی و در تمام قاره‌ها رخ می‌دهد، اما به طور قابل توجهی توسط فعالیت‌های ناپایدار انسانی از طریق کشاورزی فشرده، جنگل زدایی، چرای بی رویه و تغییر کاربری نامناسب زمین افزایش و تسریع می‌شود.
فرسایش خاک با حذف خاک سطحی بسیار حاصلخیز و فشار بر خاک باقی مانده بر سلامت و بهره وری خاک تأثیر می‌گذارد و بهره وری کشاورزی و بازدهی اکوسیستم را نیز کاهش می‌دهد.
وی از کشت عمود بر شیب برای جلوگیری از فرسایش خاک گفت و افزود: کشاورزان و باغداران در وهله اول باید حفظ لایه حاصلخیز خاک را در نظر داشته باشند و در مناطق شیب‌دار که اقدام به شخم زدن و کشت محصول می‌کنند اگر در راستای شیب باشد در زمان بارندگی شیارهای ناشی از شخم خاک سطحی را فرسایش داده و سبب فرسودگی خاک می‌شود.