اتصال دو مرز خسروی و پرویزخان به مسیر استراتژیک کرمانشاه - خسروی

سیدمرتضی ناصریان مشاور برنامه‌ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به پروژه استراتژیک راه‌آهن کرمانشاه - خسروی اظهار کرد: این پروژه بخشی از طرح ملی راه‌آهن غرب کشور (به شماره ردیف ۱۳۰۳۰۱۵۰۲۵) تحت مسئولیت شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور است.
وی افزود: توافق احداث راه‌آهن اراک - کرمانشاه - خسروی - بغداد بین ایران و عراق در سال ۱۳۵۵ به تصویب مجالس دو کشور رسید و به قانون تبدیل شد.
طراحی آن پس از توافق مجدد در دهه ۷۰ شمسی صورت گرفت و طی سال‌های مختلف، موضوع اجرای این راه‌آهن میان دو کشور مورد توافق قرار گرفته است.
ناصریان بیان کرد: نزدیک‌ترین پایتخت کشورهای همسایه به تهران، بغداد است و عراق مهم‌ترین شریک تجاری ایران در منطقه محسوب می‌شود، ازاین‌رو برقراری ارتباط ریلی بین دو کشور، با توجه به حجم بالای بار و مسافر و زائران، کاملاً ضروری است.
وی ادامه داد: اتصال مرز خسروی به شبکه ریلی کشور و تسهیل در صادرات و واردات بین دو کشور، تسهیل سفر ایمن زائران عتبات عالیات به کشور عراق و بالعکس برای زائران عراقی به قم و مشهد، ایجاد کریدور ترانزیتی شرق - غرب و انتقال بار بین عراق با روسیه و آسیای میانه، ارائه خدمات ریلی به شهرهای «اسلام‌آباد غرب»، «کرند غرب»، «سرپل ذهاب» و «قصر شیرین»، افزایش ایمنی ترابری، کاهش مصرف سوخت و کاهش هزینه نگهداری راه‌ها از جمله اهداف مهم این طرح است.
همچنین اجرای این پروژه پیش‌نیاز اتصال استان ایلام به شبکه ریلی کشور خواهد بود.
صرفه‌جویی ۹۰ میلیون لیتری سوخت در سال با بهره‌برداری از این خط ریلی
مشاور تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت با بیان اینکه سالانه ۲.۷ میلیون نفر مسافر و ۵ میلیون تن بار برای این مسیر برآورد شده، تصریح کرد: این ارقام نشان‌دهنده اهمیت بالای پروژه هستند.
با توجه به مصرف پایین سوخت در حمل‌ونقل ریلی، بهره‌برداری از این مسیر منجر به صرفه‌جویی سالانه ۹۰ میلیون لیتر سوخت و کاهش متناسب آلاینده‌ها خواهد شد.
ناصریان خاطرنشان کرد: عملیات اجرایی این طرح از سال ۱۳۸۰ آغاز شده و بخش اراک تا ملایر در سال ۱۳۸۹ و ملایر تا کرمانشاه در سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید.
بخش پایانی مسیر به طول ۲۶۳ کیلومتر از کرمانشاه تا مرز خسروی از سال ۱۳۹۰ در حال اجرا است.
کارشناس ارشد حمل و نقل ریلی کشور افزود: پیشرفت فیزیکی کلی طرح ۶۷ درصد و در بخش کرمانشاه - خسروی ۳۷ درصد است.
در این میان، محدوده کرمانشاه - اسلام‌آباد غرب ۵۰ درصد و اسلام‌آباد غرب - خسروی حدود ۷ درصد پیشرفت داشته و پیمانکار کل پروژه قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص) است.
وی درباره وضعیت ادامه مسیر در خاک عراق بیان کرد: در صورت احداث ۲۷ کیلومتر راه‌آهن از مرز خسروی تا خانقین و نوسازی ۱۸۰ کیلومتر مسیر خانقین تا بغداد، اتصال شبکه ریلی دو کشور برقرار خواهد شد.
فاصله خسروی تا بغداد ۲۰۷ کیلومتر، تا نجف ۳۸۰ کیلومتر، کربلا ۳۰۰ کیلومتر و سامرا ۳۳۰ کیلومتر است.
همچنین فاصله خسروی تا مرز پرویزخان (اقلیم کردستان عراق) حدود ۲۰ کیلومتر بوده و امکان جذب بار هر دو مرز برای این خط ریلی وجود دارد.
وی افزود: با وجود توافق طرف عراقی در سال ۱۳۷۹ برای اجرای مسیر ریلی در بخش منذریه (خسروی) - خانقین - بغداد، اقدامی از سوی آن‌ها انجام نشده و پیگیری دیپلماتیک برای تکمیل این خط ضروری است.
با این حال، به دلیل حجم بالای تبادلات تجاری و ترانزیت میان دو کشور، تکمیل این پروژه در خاک ایران حتی بدون اقدام طرف عراقی نیز توجیه اقتصادی دارد.
مشاور برنامه‌ریزی اقتصادی راه‌آهن شرکت ساخت در ادامه گفت: شاخص‌های مالی و اقتصادی پروژه با نرخ تنزیل ۷ درصد در شرایط غیر تورمی حاکی از آن است که دوره بازگشت از نظر سرمایه مالی ۱۷ سال پس‌از بهره‌برداری و از منظر اقتصادی ۵ سال است.
همچنین نرخ بازده داخلی مالی (FIRR) پروژه ۷.۴۳ درصد و بازده داخلی اقتصادی (EIRR) آن ۲۲.۷۵ درصد است که بیانگر انتفاعی بودن پروژه به دلیل تقاضای بالا و درآمد ارزی حاصل از ترانزیت است.
وی در خصوص تأمین مالی پروژه افزود: برای تکمیل پروژه به ۳۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
با توجه به توجیه اقتصادی و اجتماعی بالا و محدودیت منابع بودجه‌ای، استفاده از منابع مالی تهاتر نفتی (با استجازه از مقام معظم رهبری) در سال ۱۴۰۳ مجاز شناخته شده و اخیراً از این محل اعتباراتی به پروژه تخصیص یافته است.
مشاور برنامه‌ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت گفت: اتصال ریلی ایران و عراق از مرزهای شلمچه و خسروی در دست اقدام است اما مرز خسروی اهمیت بیشتری دارد زیرا حوزه نفوذ آن شامل بخش‌های مرکزی دو کشور است، در حالی‌که شلمچه صرفاً مناطق جنوبی را پوشش می‌دهد.
وی ادامه داد: طبق طرح جامع حمل‌ونقل ریلی کشور که در مهرماه ۱۴۰۲ به تأیید رسیده، پروژه کرمانشاه - خسروی به‌عنوان مهم‌ترین طرح توسعه ریلی کشور شناخته شده است.
همچنین این تنها پروژه‌ای است که در سفر استانی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۰ بر اجرای فوری آن تأکید شده است.
ناصریان اظهار کرد: مسیر ریلی کرمانشاه - خسروی کمتر از ۲۰ کیلومتر با مرز پرویزخان فاصله دارد و می‌تواند هر دو مرز را پوشش دهد.
اهمیت خسروی در اتصال به دولت مرکزی، بغداد و شهرهای مذهبی و اهمیت پرویزخان در ارتباط با اقلیم کردستان عراق است.
با این حال، در طرح فعلی انشعابی به سمت پرویزخان پیش‌بینی نشده و لازم است وزارت راه و شهرسازی موضوع پوشش ریلی این مرز را به سازمان برنامه پیشنهاد دهد.
وی همچنین گفت: طبق صورتجلسه رؤسای راه‌آهن ایران و عراق در اسفندماه ۱۴۰۱، قرار بر تشکیل کمیته فنی مشترک برای پیگیری پروژه کرمانشاه - خسروی - بغداد بوده که در دست پیگیری است.
کارشناس ارشد حمل‌ونقل ریلی افزود: وزارت راه و شهرسازی و استانداری کرمانشاه نیز برای احداث دهکده لجستیک در شهرک صنعتی زاگرس توافق کرده‌اند که پیگیری آن باید از سوی ستاد مراکز لجستیکی کشور انجام شود تا کمبودهای لجستیکی مانعی برای توسعه این کریدور نباشد.
وی با انتقاد از تقسیم‌بندی پروژه برای افتتاح زودهنگام بخش کرمانشاه - اسلام‌آباد غرب تأکید کرد: این بخش، قطب بار و مسافر محسوب نمی‌شود و افتتاح آن به‌صورت مفید نیست و تمرکز باید بر تکمیل کل مسیر تا مرز خسروی باشد.
ناصریان با تأکید بر اهمیت راهبردی این پروژه گفت: گنجاندن راه‌آهن کرمانشاه - خسروی در فهرست طرح‌های پیشران اقتصادی موضوع بند «الف» ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم توسعه، به‌منظور تمرکز منابع مالی و تسریع در پیشرفت این پروژه ضروری است.
مشاور برنامه‌ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت بیان کرد: برخی افراد موضوعاتی را از جمله اینکه چون طرف عراقی هنوز اقدامی برای ساخت مسیر از بغداد به سمت مرز خسروی نکرده، پس ما نیز فعلاً نباید اقدامی انجام دهیم، مطرح می‌کنند که این افراد معتقدند دو طرف باید همزمان و به‌صورت موازی پروژه را پیش ببرند.
وی افزود: البته شرایط ایده‌آل آن است که ارتباط ریلی دو کشور با احداث راه‌آهن در هر دو سوی مرز فراهم گردد.
ولی این شرط الزامی نیست، چرا که اگر ما باید راه‌آهن خود را تا مرز توسعه دهیم و حتی اگر طرف مقابل اقدامی نکند، باز هم این مسیر بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود.
بارهای ترانزیتی می‌توانند با راه‌آهن تا مرز منتقل و از آنجا با کامیون حمل شوند.
همچنین از سوی دیگر زائران عتبات می‌توانند تا مرز با راه‌آهن سفر کنند و از آنجا با اتوبوس‌های عراقی ادامه مسیر دهند؛ مشابه شرایط فعلی در مرز مهران که زائران با وسیله شخصی خود به مرز می‌رسند و از آن‌سو با وسیله نقلیه عراقی به مسیر ادامه می‌دهند.
ناصریان ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که در مرز خسروی عملاً دو پایانه مرزی خواهیم داشت؛ یکی خود مرز خسروی و دیگری پایانه مرزی پرویزخان که در فاصله ۲۰ کیلومتری همان محدوده قرار دارد.
هر دو پایانه می‌توانند با این راه‌آهن پوشش داده شوند، اگر راه‌آهن به مرز پرویزخان نیز وصل شود، ارتباط با اقلیم کردستان برقرار می‌شود.
مشاور برنامه‌ریزی اقتصادی و تأمین مالی توسعه راه آهن شرکت ساخت در پایان گفت: در آن سوی مرز، راه‌آهن وجود ندارد و اگر بخواهیم منتظر ساخت راه‌آهن در عراق بمانیم، ممکن است اقدامی صورت نگیرد.
به هر حال، معطل ماندن برای اقدام طرف عراقی از نظر اقتصادی ضرورتی ندارد.