نقش بزرگراه شمال-جنوب ارمنستان در ترانزیت و تجارت بین ایران و ارمنستان

به گزارش مشرق، کانال تلگرامی ایران و اوراسیا نوشت:
در سال های اخیر، گردش تجاری بین ارمنستان و ایران رشد ثابتی را تجربه کرده است.
در سال ۲۰۲۱، تجارت دوجانبه برای اولین بار از ۵۰۰ میلیون دلار فراتر رفت و به دنبال آن در سال ۲۰۲۲ به ۷۰۰ میلیون دلار افزایش یافت.
این حجم در سال ۲۰۲۳ به ۶۹۰ میلیون دلار و در سال ۲۰۲۴ به ۷۳۷ میلیون دلار رسید.
با چنین روندی، دو کشور به طور پیوسته به هدف تجاری مشترک تجارت یک میلیارد دلاری خود نزدیک می شوند.
با این حال، این یک هدف نهایی در نظر گرفته نمی شود.
این که مقامات هر دو طرف تعهد مشترک خود را برای افزایش بیشتر حجم تجارت با هدف بلندمدت ۳ میلیارد دلار ابراز کرده اند.
در حالی که انرژی – به طور عمده گاز طبیعی و برق – همچنان سهم بزرگی از تجارت دوجانبه را به خود اختصاص می دهد، سهم سایر کالاها در حال رشد بوده است که نشان دهنده تنوع تدریجی کالاهای مبادله شده است.
همچنین «توافقنامه تجارت آزاد» ۱.
ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از ۱۵ می ۲۰۲۵ میلادی/ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد و از این تاریخ واردات و صادرات ۸۷ درصد کالاهای مشمول تجارت ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به صفر خواهد رسید.
بدون شک «توافقنامه تجارت آزاد» می تواند حجم تجارت و ترانزیت ایران و ارمنستان را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
این تحولات، اهمیت روزافزون زیرساخت های مدرن و کارآمد در تسهیل تجارت را یادآور می شود.
اگرچه ارمنستان از طریق یک مسیر راه آهن مربوط به دوران شوروی به گرجستان متصل است، اما فاقد ارتباط مستقیم ریلی با ایران است.
بنابراین تنها راه ارتباطی و ترانزیت بین ارمنستان و ایران جاده ایروان به مِغری در مرز ایران است.
این مسیر ۴۰۰ کیلومتری که از مناطق کوهستانی می گذرد بسیار کم عرض است و عبور کامیون ها را به خصوص در برف و یخبندان فصل زمستان سخت و کند می کند.
از این رو، ساخت و توسعه مسیرهای ترانزیتی مدرن، ایمن و باکیفیت به یک ضرورت اجتناب ناپذیر برای ارمنستان تبدیل شده است.
در کانون این اقدامات زیرساختی، بزرگراه شمال-جنوب ارمنستان قرار دارد؛ یک کریدور بزرگ حمل ‌و نقلی که در حال حاضر در حال ساخت است و «باورا» ۲.
(نزدیک مرز گرجستان) را به مِغری (نزدیک مرز ایران) متصل می‌کند.
این پروژه بزرگ ترین پروژه حمل و نقل و ترانزیت در تاریخ ارمنستان پس از استقلال است.
ساخت آن از سال ۲۰۰۹ میلادی/ ۱۳۸۸ با هدف اتصال جنوب ارمنستان به شمال این کشور آغاز شد.
تاریخ اتمام این پروژه برای سال ۲۰۳۰ برنامه ریزی شده است، با ۲ سال اضافی برای اصلاح نواقص آن.
پروژه بزرگراه شمال-جنوب ارمنستان به پنج بخش تقسیم شده است.
در حالی که بخش های شمالی در اطراف ایروان و گیومری در حال تکمیل شدن است، بخش های قابل توجهی از بزرگراه در جنوب همچنان در حال ساخت است.
مناطق کوهستانی جنوب ارمنستان روند ساخت بزرگراه ها و تونل ها را پرهزینه و طولانی کرده است.
نقشه زیر مسیر بزرگراه شمال- جنوب ارمنستان را نشان می دهد که از استان شیراک در شمال تا استان سیونیک در جنوب ارمنستان امتداد دارد.
مسیر بزرگراه شمال – جنوب ارمنستان، از استان شیراک در شمال (گرجستان) تا استان سیونیک در جنوب (ایران)
هدف این کریدور راهبردی کاهش مسافت مواصلاتی مرزهای ارمنستان با ایران و گرجستان از ۵۶۰ کیلومتر به حدود ۴۶۰ کیلومتر است و پس از تکمیل آن، انتظار می رود این بزرگراه به طور قابل توجهی زمان حمل و نقل را کوتاه کند و هزینه های لجستیکی را کاهش دهد.
بر اساس برآوردهای منتشر شده در رسانه های ارمنستان، زمان ترانزیت کالاهای ایرانی از طریق ارمنستان از ۹ ساعت به حدود ۵ ساعت کاهش می یابد.
در عین حال پیش بینی می شود هزینه حمل یک تن بار در هر کیلومتر نیز بین ۵/۱ تا ۲ دلار کاهش پیدا کند.
تاثیر ساخت این بزرگراه به ویژه در استان سیونیک ارمنستان قابل توجه خواهد بود.
در پی جنگ دوم قره باغ و مشکلاتی که برای کامیون‌ های ایرانی در بزرگراه گوریس – کاپان ۳.
در استان سیونیک در سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی پیش آمد، جاده جایگزین تاتِو – اغوانی ۴.
به ‌ویژه در فصل زمستان فاقد کیفیت و استاندارد لازم بود.
علاوه بر این، به گفته وزیر سابق اداره ارضی و زیرساخت ارمنستان، در جاده فعلی سیسیان به کاجاران ۵.
در استان سیونیک، میانگین سرعت رانندگی حدود ۵۰ کیلومتر در ساعت است.
اما در بزرگراه جدید شمال- جنوب ارمنستان، این سرعت می تواند به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت افزایش پیدا کند و زمان سفر در این بخش را تقریباً دو ساعت کاهش دهد.
در این راستا، با حداث تونل کاجاران به عنوان بخشی از پروژه شمال-جنوب، نیازی به عبور از گردنه کوه مِغری نخواهد بود که حمل و نقل ایمن تر و مطمئن تر به ویژه در ماه های زمستان را تضمین می کند.
در این راستا، بزرگراه سیسیان – کاجران شامل احداث یک قطعه جاده جدید به طول ۶۰ کیلومتر است که برای افزایش میانگین سرعت حرکت خودروها از ۵۰ کیلومتر به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت طراحی شده است.
این بزرگراه دارای جاده های سه بانده با روسازی بتونی آسفالت، پنج تونل (از جمله یکی در منطقه بارگوشت ۶.، ۱۱ پل، ۶۸ فنس و ۴۳ دیوار حائل خواهد بود.
هزینه ساخت قطعه جنوبی بزرگراه سیسیان – کجاران به عنوان بخشی از کریدور حمل و نقل شمال – جنوب، ۴۵۲ میلیون یورو برآورد شده است.
برای تامین هزینه مالی این پروژه، دولت ارمنستان در ۹ ژانویه ۲۰۲۵ میلادی، توافقنامه مالی بزرگی را با بانک سرمایه گذاری اروپا ۷.
برای ساخت بخش مهم راهبردی بزرگراه سیسیان-کاجاران تصویب کرد.
علاوه بر بانک سرمایه‌گذاری اروپا، بانک اروپایی بازسازی و توسعه ۸.
و بانک توسعه آسیایی ۹.
هر کدام ۲۳۶ میلیون یورو به این طرح زیرساختی و ترانزیتی کمک مالی خواهند کرد.
علاوه بر این، ارمنستان و ایران در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی/ ۱ آبان ۱۴۰۲ توافقنامه ای را برای ساخت بخش جنوبی بزرگراه شمال به جنوب و همچنین لغو عوارض جاده ای امضا کردند.
بر اساس این قرارداد، طرف ایرانی مسئولیت ساخت قطعه ۳۲ کیلومتری تونل آگارک
۱۰.
(از مرز ایران) – واردانیدزور۱۱.– تونل کاجاران را برعهده گرفته است که شامل ساخت ۵ تقاطع جدید، ۶ روگذر، ۲ تونل و ۱۷ پل خواهد بود.
در این راستا، شرکت ‌های مهندسی ایرانی در چارچوب قطعه چهارم برنامه سرمایه‌گذاری بزرگراه شمال به جنوب ارمنستان، بازسازی اساسی جاده آگاراک-وردانیزور (حدود ۲۱ کیلومتر) و ساخت جاده واردانیدزور تا خروجی تونل (حدود ۱۱ کیلومتر) را انجام می‌دهند.
اهمیت بزرگراه شمال-جنوب، فراتر از تجارت دوجانبه بین ایران و ارمنستان است.
این پروژه می‌تواند نقش مهمی در «کریدور خلیج فارس-دریای سیاه»
۱۲.
ایفا کند که شبکه ‌ای چند وجهی و ترکیبی از کشتی ‌ها و مسیرهای ریلی و جاده ‌ای است که ایران، ارمنستان، گرجستان، بلغارستان و یونان را به هم متصل می‌کند.
در این چهارچوب، کریدور خلیج فارس-دریای سیاه، دسترسی حیاتی ارمنستان به خاک ایران و از طریق آن به بنادر خلیج فارس و نیز بازار هند را فراهم می کند.
برای ایران نیز کریدور خلیج فارس-دریای سیاه، امکان دسترسی به دریای سیاه و شرق اروپا را فراهم خواهد کرد.
با امضای توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، این کریدور می تواند تبدیل به یک مسیر تزانزیتی کلیدی برای تجارت بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه تبدیل شود.
همچنین می تواند دسترسی ایران به دریای سیاه را بهبود بخشد و تجارت با کشورهای اروپایی و فراتر از آن را تسهیل کند.
در یک مفهوم گسترده ‌تر منطقه‌ای، بزرگراه شمال به جنوب ارمنستان می تواند به بهبود قابلیت اطمینان مسیرهای تجاری کمک ‌کند و اتصال بازارهای سراسر منطقه را نیز آسان ‌تر سازد.
از سوی دیگر، اثربخشی بزرگراه شمال به جنوب ارمنستان مستلزم توسعه مسیرهای ترانزیتی در ایران و گرجستان نیز می باشد.
در این راستا با توجه به ظرفیت محدود پل مرزی موجود ایران و ارمنستان بر روی رودخانه ارس بین نوردوز-مغری، دو کشور در حال بررسی ساخت پل دوم برای افزایش ظرفیت فرامرزی هستند.
علاوه بر این، با توجه به این که پروژه بزرگراه ترانزیتی تبریز – وَرزقان در استان آذربایجان شرقی پیش از این اجرایی و عملیاتی شده است، تکمیل ادامه مسیر ورزقان به نوردوز در مرز با ارمنستان در دست اجراست.
بر اساس آخرین گزارش ها، پروژه بزرگراه ورزقان به نوردوز بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و تا پایان سال ۱۴۰۴/ مارس ۲۰۲۶ میلادی تکمیل خواهد شد.
در واقع بزرگراه ورزقان- نوردوز قطعه ای است که در ادامه بزرگراه تهران به تبریز و با اتصال به بزرگراه شمال -جنوب ارمنستان می تواند حجم و سرعت ترانزیت و تجارت بین ایران و ارمنستان را به صورت قابل توجهی افزایش دهد.
از سویی دیگر در سمت شمال نیز بزرگراه شمال-جنوب ارمنستان باید به بزرگراه بین المللی شرقی-غربی در گرجستان متصل شود.
در این صورت، اتصال بزرگراه تبریز – ورزقان – نوردوز در ایران به بزرگراه شمال – جنوب در ارمنستان و نیز بزرگراه شرقی – غربی در گرجستان می تواند نقش مهمی در کریدور خلیج فارس – دریای سیاه ایفا کند.
از این طریق، بنادر ایران در خلیج فارس و دریای عمان می تواند به بنادر پوتی و باتومی گرجستان در دریای سیاه متصل شود و از آنجا کامیون ها و کانتینرها می توانند با کشتی های رو- رو با عبور از دریای سیاه به بنادر بلغارستان از جمله بنادر بورگاس و وارنا حمل شوند.
در مجموع، بزرگراه شمال-جنوب ارمنستان فراتر از یک پروژه زیرساختی ملی برای ارمنستان است.
این بزرگراه در واقع این یک پلت فرم استراتژیک برای پیشبرد روابط اقتصادی بین ارمنستان و ایران است که می تواند نقش مهمی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همچنین کریدور ترانزیتی خلیج فارس-دریای سیاه داشته باشد.
بنابراین، با بهبود زیر ساخت های لجستیکی، تقویت همکاری ‌های فرامرزی و ایجاد ارتباطات منطقه ‌ای، بزرگراه شمال- جنوب ارمنستان می ‌تواند پشتیبانی برای اهداف اقتصادی کوتاه مدت و چشم‌انداز همکاری استراتژیک بلندمدت باشد.
با ادامه رشد و تنوع تجارت، این کریدور ترانزیتی می تواند محور تقویت مشارکت اقتصادی بین ایران و ارمنستان باشد.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.