آینده احتمالی ۱۸ سهمیه کنکور؛ از کاهش و ساماندهی تا بازنگری حدنصاب

خبرگزاری مهر - گروه حوزه و دانشگاه: کنکور سراسری هر ساله با مسائل متعددی غیر از تست زدن داوطلبان مواجه است.
تغییرات پی در پی قوانین و مقررات مربوطه، اضافه و کم شدن شرایط در ثبت نام و انتخاب رشته، کاهش و افزایش ظرفیت های پذیرش دانشجو و تنوع سهمیه های متعدد از مسائلی هستند که هر ساله داوطلبان با آن مواجه هستند.
در سال های اخیر موضوع سهمیه های متعدد در کنکور سراسری و پذیرش دانشجو از این طریق به یکی از موارد بحث داوطلبان و خانواده های آنها بدل شده است تا جایی که در حاشیه برگزاری نوبت کنکور سراسری ۱۴۰۴ خانواده‌های داوطلبان خواستار پیگیری وزیر علوم در این باره شدند و تاکید کردند که سهمیه های متعدد عدالت آموزشی را خدشه دار می کند.
اما مسئولان معتقد هستند ادراک و تصوری که از سهمیه وجود دارد خیلی بیش از واقعیت است و سهمیه‌های کنکور تنها سهمیه ایثارگری نیست بلکه انواع مختلف سهمیه به مناسبت‌های مختلفی که در کشور رخ داده، ایجاد شده است.
با این همه به گفته مسئولان آموزش عالی، دکتر مسعود پزشکیان رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص اصلاح سهمیه‌های کنکور و دانشگاه‌ها به وزارت بهداشت و علوم دستور داده است و اصلاح سهمیه‌های ورودی دانشگاه‌ها یکی از طرح‌های مشترک دو وزارتخانه علوم و بهداشت تعیین شده و از ماههای گذشته در دست بررسی این وزارتخانه است.
در حال حاضر در کنکور سراسری سهمیه‌های مختلف شامل «سهمیه مناطق»، «سهمیه رزمندگان، ایثارگران و خانواده شهدا»، «سهمیه مناطق محروم»، «سهمیه داوطلبان آزمون سراسری در مناطق درگیر بلایای طبیعی (سیل، زلزله و…)»، «سهمیه داوطلبان شهرستان‌های جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار جنوب، قلعه گنج و منوجان) و شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان»، «سهمیه داوطلبان شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان» و «سهمیه بهیاری» می‌شود.
تعداد سهمیه در طرح ساماندهی سهمیه های کنکوری کاهش یافته است
تعدد سهمیه ها و میزان حدنصاب های پذیرش نشان می دهد که این ساماندهی باید در تنوع آن صورت گیرد.
در همین زمینه ابوالفضل واحدی معاون آموزشی وزارت علوم تاکید کرد: سهمیه‌های کنکور بسیار متنوع و با تعداد زیاد بود.
طرح‌های مطالعاتی انجام شده و بر اساس تکلیف قانونی که به وزارت علوم داده شده بود و با هماهنگی وزارت بهداشت پیشنهاد مربوط به سهمیه‌ها آماده شده و به دولت ارائه شده است و تعداد سهمیه در طرح ساماندهی کاهش یافته است.
در همین زمینه پیش از این دکتر شهرام یزدانی مشاور آموزشی رئیس جمهور به مهر گفته بود: سهمیه مناطق سه گانه و مناطق محروم درست کار شده است.
همچنین ذات سهمیه ایثارگران و رزمندگان و جانبازان درست است ولی هرچقدر از جنگ تحمیلی دور شدیم، کج سلیقگی انجام شده است.
یزدانی یادآور شد: در حال حاضر ۳۰ درصد دانشجویان رشته‌های برتر پزشکی از طریق سهمیه‌ها پذیرش می‌شوند و این میزان برای رشته‌های لوکس عدد بالاتری است.
در حال حاضر سهمیه ایثارگران، رزمندگان، جانبازان جداگانه دیده شده‌اند ولی پیشنهاد این است که همه سهمیه‌ها با هم به صورت مجموع دیده شوند.
حدود ۱۸ سهمیه کنکوری داشته ایم که برخی از آنها متعلق به زمان دیگری بوده است و پس از آن شرایط تغییر کرده این سهمیه ها مانده اند و از دستور کار خارج نشده اند.
برخی از آنها به نظر می رسد که دیگر زمان شان گذشته است دکتر رضا محمدی، رئیس سازمان سنجش آموزش کشور نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره برخی از جزئیات بازنگری سهمیه های کنکوری تحت عنوان عدالت آموزشی، گفت: درخواست ساماندهی سهمیه های کنکور سراسری در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد و مسئولیت آن برعهده معاونت آموزشی وزارت علوم قرار گرفت.
وی درباره تغییرات احتمالی در این ساماندهی گفت: برای این طرح مطالعاتی، یک نظرسنجی انجام شد و بررسی تطبیقی از حوزه های مختلف صورت گرفت.
ساماندهی سهمیه ها را در تمام مواردی که متنوع نیز هستند انجام دادند.
این طرح به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شده است.
رئیس سازمان سنجش آموزش کشور یادآور شد: نکته مهم این است که برخی سهمیه ها به صورت اسمی وجود دارند اما منسوخ شده اند.
حدود ۱۸ سهمیه کنکوری داشته ایم که برخی از آنها متعلق به زمان دیگری بودند و پس از آن که شرایط تغییر کرد این سهمیه ها همچنان باقی مانده و از دستور کار خارج نشده اند.
برخی از آنها به نظر می رسد که دیگر زمان شان گذشته است.
وی گفت: نکته دیگر متناسب سازی سهمیه با تعداد متقاضیان است لذا ساماندهی، جمع بندی و ساده سازی برای سهمیه ها صورت می گیرد.
پیش نویس بازنگری سهمیه ها با عنوان عدالت آموزشی در اختیار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت
ضمن اینکه حسین سیمایی صراف وزیر علوم در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تاکید رئیس جمهور مبنی بر رسیدگی به موضوع سهمیه های کنکوری با مشارکت وزارت علوم و وزارت بهداشت گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی وزارت علوم را موظف کرد که به بازنگری در سهمیه تحت عنوان عدالت آموزشی بپردازد.
مطالعات این موضوع انجام شده است و پیش نویس به رئیس جمهور به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم شده و در نوبت بررسی شورا قرار دارد که پس از بررسی به صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی می آید.
تعدد سهمیه های مختلف در آزمون سراسری
سهمیه مناطق
طبق مصوبه جلسه ۲۰۹ شورای ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۶ شهریور ۱۴۰۳ شرکت کنندگان متقاضی سهمیه مناطق در آزمون سراسری سال جاری با توجه به ملاک های زیر جزو یکی از سهمیه های مناطق ۱، ۲ و ۳ محسوب شده و در کارنامه نتیجه اولیه آنان لحاظ شده است.
- برای داوطلبان نظام آموزشی جدید ۶-۳-۳ بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دبیرستان (پایه دهم تا دوازدهم)
- برای داوطلبان نظام ترمی واحدی و سالی واحدی آموزش متوسطه، بخش محل اخذ مدرک تحصیلی دوره پیش دانشگاهی و دو سال آخر دبیرستان
- برای داوطلبان نظام قدیم آموزش متوسطه، بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دبیرستان یا هنرستان
در صورتی که بخش محل اخذ مدرک تحصیلی داوطلبان سهمیه مناطق، متفاوت باشد، سهمیه داوطلب، بخش محل اخذ مدرک تحصیلی منطقه مرفه تر (حتی یک سال از سه سال) تعیین می شود.
- فارغ التحصیلان مقطع کاردانی (فوق دیپلم) پیوسته آموزشکده های فنی و حرفه ای، بر اساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره دبیرستان و یا هنرستان (سال اول، دوم و سوم دبیرستان و یا هنرستان)، جزو یکی از سهمیه های مناطق ۱، ۲ و ۳ محسوب می شوند.
- داوطلبانی که حداقل دو سال از سه سال آخر تحصیل در دوره متوسطه و یا سال آخر دوره متوسطه خود را در خارج از کشور گذرانده اند، جزو سهمیه منطقه ۳ محسوب می شوند.
- سهمیه مناطق برای داوطلبان طلاب سطح یک حوزه های علمیه، بر اساس بخش محل اخذ مدرک سه سال آخر سطح یک حوزه تعیین می شود.
در صورت تفاوت بخش این سه منطقه، سهمیه بر اساس بخش منطقه مرفه تر (مطابق سایر داوطلبان) لحاظ می شود.
- همه داوطلبان معلول (بینایی، شنوایی، جسمی حرکتی، آسیب گفتار و زبان، تکاملی رشد (اتیسم) و اعصاب و روان) جزو سهمیه منطقه ۳ محسوب می شوند.
سهمیه رزمندگان، ایثارگران و خانواده شهدا
- سهمیه ۲۵ درصد ایثارگران شامل: «همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثران»، «آزادگان و همسر و فرزندان آنان»، «جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان» است.
۲۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل، به این سهمیه اختصاص می یابد.
- سهمیه ۵ درصد ایثارگران شامل: «جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسران و فرزندان آنان» و «همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه» است.
۵ درصد از ظرفیت هر کدرشته محل، به این سهمیه اختصاص می یابد.
براساس آئین نامه اجرایی مشمولین سهمیه پنج درصدی، ابتدا همانند سایر داوطلبان در سهمیه مناطق و آزاد گزینش می شوند و در صورت عدم قبولی، با شرایط ایثارگران در سهمیه ایثارگر ۵ درصد و سپس در خالی مانده ظرفیت سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد گزینش می شوند.
- ایثارگران (اعم از ایثارگران مشمول ظرفیت ۲۵ درصدی و یا ۵ درصدی) برای قبولی در هر کدرشته محل، باید حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده گزینش آزاد در آن کدرشته محل را کسب کنند.
- سهمیه رزمندگان شامل رزمندگان (با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه) است.
حدنصاب نمره برای این داوطلبان ۷۵ درصد نمره گزینش آزاد در کدرشته محل مورد نظر است.
سهمیه خانواده شهدا شامل: پدر، مادر، خواهر و برادر شهید است.
داوطلبان سهمیه ایثارگران، علاوه برسهمیه ایثارگران همانند سایر داوطلبان در سهمیه منطقه خود نیز گزینش می شوند و سهمیه مناطق آنها نیز در کارنامه ملاک انتخاب رشته درج می شود.
داوطلبان شاهد و ایثارگر که می توانند از این سهمیه استفاده کنند می توانند الف) همه رشته های مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد پیوسته دوره های نوبت دوم دانشگاه های دولتی تحت پوشش وزارتخانه های علوم و بهداشت.
ب) همه رشته های مقاطع کاردانی و کارشناسی دانشگاه، دانشکده ها و مراکز آموزش عالی فنی و حرفه ای.
ج) همه رشته های مقاطع کاردانی و کارشناسی با آزمون دانشگاه آزاد اسلامی.
د) همه رشته های مقطع کارشناسی پردیس های علوم پزشکی تحت پوشش وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی (با پرداخت شهریه).
هـ) رشته های گردشگری و هتلداری مقاطع کاردانی و کارشناسی دانشگاه جامع علمی کاربردی.
و) همه رشته های مقاطع ارشد پیوسته و دکتری حرفه ای همه دانشگاه ها را انتخاب کنند.
سایر رشته ها، مقاطع و دانشگاه هایی که در این بند آورده نشده حائز شرایط بهره مندی از خدمات آئین نامه نمی شوند.
سهمیه مناطق محروم
- بر اساس مصوبه سال ۱۳۷۲ حداقل ۴۰ درصد از ظرفیت کدرشته محل های ناحیه ای، قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی واقع در استان های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومی این استان ها اختصاص می یابد.
- بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۲ پذیرش ۳۰ درصد دانشجوی بومی از محل اصلاح قانون عدالت آموزشی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای تربیت و تأمین نیروی انسانی بومی مورد نیاز مناطق محروم کشور، مصوبه مربوط را اجرا می کند.
تبصره: تغییر رشته و یا انتقال پذیرفته شدگان این سهمیه ممنوع است.
سهمیه داوطلبان آزمون سراسری در مناطق درگیر بلایای طبیعی (سیل، زلزله و...)
بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۸ و مصوبات پیش از آن، حداکثر ۵ درصد مجموع ظرفیت دوره روزانه دانشگاه های واقع در استان های درگیر بلایای طبیعی به صورت مازاد بر ظرفیت در رشته های موردنیاز و پیشنهادی استانداری ها پس از تائید شورای سنجش و پذیرش دانشجو، به داوطلبانی که شهر یا بخش «محل اقامت» یا «محل اخذ مدرک تحصیلی سال آخر دوره متوسطه» یا «محل اخذ مدرک تحصیلی سال ماقبل آخر دوره متوسطه» و یا «محل اخذ مدرک تحصیلی دو سال ماقبل آخر دوره متوسطه» در یکی از شهرها یا بخش های درگیر بلایای طبیعی اختصاص داده می شود.
این سهمیه زمانی اختصاص خواهد یافت که بلایای طبیعی موجب خسارت های جانی و مالی شود به طوریکه این خسارت ها عملاً موجب وقفه و خلل در تحصیل دانش آموزان شود.
پذیرش در این کدرشته محل ها مستلزم کسب حدنصاب ۸۰ درصد گزینش آزاد و در رشته های پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی کسب حدنصاب ۸۵ درصد گزینش آزاد خواهد بود.
مدت اعتبار سهمیه برای هر منطقه درگیر بلایای طبیعی، حداکثر ۳ سال است.
در سال اول وقوع بلایای طبیعی، توسط سازمان سنجش اقدام می شود.
برای تخصیص سهمیه در سال دوم و یا سال سوم از زمان شروع اختصاص سهمیه برای آن منطقه، در صورت تصویب شورای سنجش و پذیرش دانشجو، اقدام خواهد شد.
سهمیه داوطلبان شهرستان های جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار جنوب، قلعه گنج و منوجان) و شهرستان بشاگرد در استان هرمزگان
بر اساس مصوبه سال ۱۳۸۸ و سایر مصوبات، داوطلبان بومی شهرستان های جنوب استان کرمان (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار جنوب، قلعه گنج و منوجان) که حداقل ۲ شهر از ۴ شهر «محل اخذ مدرک تحصیلی سال آخر»، «محل اخذ مدرک تحصیلی سال ماقبل آخر»، «محل اخذ مدرک تحصیلی دو سال ماقبل آخر» و «محل تولد» آنها یکی از شهرهای فوق باشند، می توانند کدرشته های اختصاصی این شهرستان ها را از بخش های مربوط در دفترچه انتخاب کنند.
پذیرفته شدگان مشمول تسهیلات این سهمیه باید متعهد شوند که به مدت دو برابر مدت تحصیل در مناطق محروم استان خود خدمت کنند.
سهمیه داوطلبان شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان
براساس مصوبه سال ۱۳۸۷ مبنی بر اختصاص سهمیه برای داوطلبان شهرستان ابوموسی، ۴۰ درصد از ظرفیت پذیرش رشته های تحصیلی دانشگاه های استان هرمزگان، به این دسته از داوطلبان اختصاص دارد.
البته کسب حدنصاب ۷۵درصد گزینش آزاد الزامی است.
تبصره ۱- ملاک بومی جهت استفاده از این سهمیه، سکونت مستمر به مدت ۳ سال در شهرستان ابوموسی، است.
تبصره ۲ - چنانچه داوطلبان واجد شرایط حدنصاب لازم را در رشته های دانشگاه های استان هرمزگان کسب نکنند، بصورت ۱۰۰ درصد در دانشگاه پیام نور ابوموسی جایابی و معرفی می شوند.
سهمیه بهیاران
براساس مصوبه سال ۱۴۰۳ سهمیه ویژه بهیاران به مدت ۵ سال در رشته های کارشناسی پیوسته پرستاری، تکنولوژی اتاق عمل، هوشبری و فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی به میزان حداکثر ۵ درصد از ظرفیت هر یک از کدرشته محل های کارشناسی این رشته ها، در هر یک از دوره های روزانه و غیرروزانه (به جز رشته محل های مخصوص مناطق محروم، بلایای طبیعی، دارای تعهد خدمت و بورسیه) به صورت کدرشته محل های مستقل به بهیاران واجد شرایط اختصاص می یابد.
نحوه اعمال سهمیه ها در پذیرش دانشگاه ها
سهمیه های کنکور در دو بخش «تقسیم ظرفیت رشته های کشوری» و «تقسیم ظرفیت رشته های بومی» اعمال می شوند.
نحوه تقسیم ظرفیت رشته های کشوری: ظرفیت هر رشته محل از نوع رشته های کشوری، بعد از کسر سهمیه ایثارگران (۲۵ درصد و ۵ درصد) به نسبت شرکت کنندگان هر یک از سهمیه ها (مناطق یک، دو، سه و خانواده شهدا) به کل شرکت کنندگان در هر گروه آزمایشی، تقسیم می شود.
نحوه تقسیم ظرفیت رشته های بومی: هر کدرشته محل در آزمون سراسری دارای ظرفیتی است.
ظرفیت هر کدرشته محل پس از کسر ۲۵ درصدی و ۵درصدی سهمیه ایثارگران، با توجه به نوع گزینش رشته در دوره های مختلف توزیع می شود:
در رشته محل هایی که نوع گزینش آنها بومی (قطبی، ناحیه ای، استانی) بوده، حدود ۲۰ درصد ظرفیت به داوطلبان آزاد و مابقی آن به نسبت تعداد شرکت کنندگان هر یک از سهمیه های مناطق یک، دو، سه و خانواده شهدا در بوم مربوطه (قطب، ناحیه، استان) به تعداد کل شرکت کنندگان آن بوم در هر گروه آزمایشی اختصاص می یابد.
براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در هر کدرشته محل مربوط به رشته های پرمتقاضی دوره روزانه ۴۰ درصد از ظرفیت باقی مانده پس از کسر سهمیه های ایثارگران، به داوطلبان آزاد اختصاص می یابد.
ظرفیت خالی مانده سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران به داوطلبان دارای سهمیه ۵ درصدی ایثارگران (جانبازان با جانبازی کمتر از ۲۵ درصد و همسر و فرزندان آنان، همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه) تعلق می گیرد و درصورتیکه بازهم این ظرفیت خالی بماند، در مابقی آن داوطلبان بصورت آزاد (بدون توجه به سهمیه و بومی گزینی) و تنها بر اساس ملاک نمره کل نهایی بالاتر پذیرش می شوند.
اگر سهمیه ۵ درصد ایثارگران خالی بماند، خالی مانده این ظرفیت به تمام داوطلبان به صورت آزاد (بدون توجه به سهمیه) اختصاص می یابد.
به گزارش مهر، به سامان رسیدن سهمیه های مختلف دانشگاه ها موضوعی است که در صورت تحقق عدالت آموزشی را محقق می کند.
یکی از نکات طرح، متناسب سازی سهمیه با تعداد متقاضیان است.
موضوعی که بسیاری از داوطلبان به آن اشاره دارند که با وجود برخی ظرفیت هایی که برای سهمیه درنظر گرفته شده، متقاضیان واجد شرایطی که بتوانند حدنصاب های فعلی را کسب کنند، بسیار کمتر از میزان ظرفیت اعلامی است و در واقع دیگر داوطلبی با آن مشخصات وجود ندارد که بتواند از سهمیه استفاده کند از این رو دیگر نیازی به وجود آن سهمیه در کنکور نیست.
موضوعی که مسئولان آموزش عالی بارها به آن اشاره کرده اند نیز موید آن است که افزایش میزان حدنصاب پذیرش در رشته های تحصیلی مختلف به ویژه رشته های تحصیلی پرطرفدار در سهمیه ها می تواند این موضوع را به عدالت آموزشی نزدیک تر کند.
در حال حاضر حدنصاب ها از ۷۰ درصد تا ۸۵ درصد متغیر هستند و به نظر می رسد این موضوع نیز یکی از نکات مهم طرح تغییر حدنصاب ها باشد.
نکته دیگر درباره سهمیه های کنکوری زمان اعمال آن است.
در حال حاضر سهمیه ها در زمان انتخاب رشته اهمیت دارند و پس از این داوطلبانی که مجاز به انتخاب رشته شدند تحت تاثیر این سهمیه ها انتخاب رشته می کنند و به نظر می رسد اکنون بیش از هر زمان دیگری داوطلبان در انتظار تصمیم نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند تا بدانند در صورت به نتیجه رسیدن طرح ساماندهی سهمیه ها، این موضوع از کدام کنکور اجرایی می شود.