بارش برف و باران و سدهای که هرگز پر نشدند؛ شتاب تنش آبی در زنجان
زنجان- مسئله کمبود و مدیریت منابع آبی در زنجان همواره به عنوان یک چالش جدی مطرح بوده و کاهش بارش و از سوی دیگر افت سفره‌های آب زیرزمینی طی دهه های اخیر چالش برانگیز شده است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مسئله کمبود آب و مدیریت منابع آب در زنجان همواره به عنوان یک چالش جدی مطرح بوده، کاهش بارش و از سوی دیگر افت سفره‌های آب زیرزمینی، طی ده‌های اخیر چالش برانگیز شده است.
قزل‌اوزن برای رسیدن و الحاق با سپیدرود بیشترین مسافت را در زنجان طی می‌کند، مسیری که از ارتفاعات ماهنشان وارد استان شده و در انتهای مسیر خود به شهرستان طارم می‌رسد، این رودخانه هرچند بیشتر مسافت را در استان طی می‌کند ولی حق آبه استان زنجان از قزل‌اوزن هنوز به طور کامل محقق نشده است.
زنجان یکی از استان‌های پرخطر در زمینه وضعیت منابع آبی است
زنجان یکی از استان‌های پرخطر در زمینه وضعیت منابع آبی است و بی تردید با روند موجود در زمینه بارش‌ها و افت سفرهای آب زیرزمینی چالش در بخش آب استان طی سال‌های آینده تشدید خواهد شد.
بیشترین میزان مصرف آب در این استان با ۹۰ درصد مربوط به بخش کشاورزی است و ۶ درصد منابع آبی نیز در بخش شرب و خانگی و چهار درصد نیز در بخش صنعت مصرف می‌شود.
در حال حاضر ۹۰ درصد آب شرب در شهرها و روستاها از محل منابع آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود، همچنین ۱۰۰ درصد کشاورزان و ۹۰ درصد صنعت‌کاران از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند.
عوامل متعددی مانند تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها، خشکسالی‌های مکرر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است.
این شرایط باعث شده که بسیاری از دشت‌های استان با بیلان منفی آب زیرزمینی و افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی روبه‌رو شوند.
به همین دلیل، بیشتر دشت‌های استان به عنوان دشت‌های ممنوعه اعلام شده‌اند تا از توسعه بیشتر برداشت‌های آب زیرزمینی جلوگیری شود.
شاهد افت‌های چشم‌گیری در دشت‌های استان زنجان هستیم
سالیانه شاهد افت چشم‌گیری در دشت‌های استان زنجان هستیم.
به عنوان مثال در دشت ابهر به طور میانگین حدود دو متر افت دشت داریم که رقم بسیار زیادی است و در مجموع به طور میانگین سالانه یک و نیم متر افت دشت‌ها را در استان شاهد هستیم.
پدیده فرونشست زمین طی سال‌های اخیر با تداوم اضافه برداشت‌ها از سفرهای آب زیر زمینی و تغییر اقلیم شتاب گرفته و مناطق زیادی را تحت تأثیر قرار داده است.
فرو نشست زمین محصول اضافه برداشت گسترده از آب زیرزمینی و تداوم این امر در سال‌های خشک است.
روندی که در شرق زنجان با توجه به تداوم اضافه برداشت و همچنین استقرار صنایع آب بر طی دهه‌های گذشته شتاب گرفته است.
استان زنجان به طور کلی با تنش آبی مواجه است، اما برخی شهرها و مناطق به دلیل کمبود منابع آب و افزایش برداشت از منابع زیرزمینی، وضعیت بحرانی‌تری دارند.
به طور خاص، شهرستان‌های ماهنشان و دندی به دلیل مشکلات تأمین آب، نیازمند احداث سد مرآش هستند.
همچنین، شهرهای زرین‌آباد و حلب در شهرستان ایجرود نیز با کمبود آب مواجه‌اند که قرار است با احداث سد بلوبین این مشکل برطرف شود.
تنش آبی در استان زنجان به صورت گسترده وجود دارد
علاوه بر این، شهرهای ابهر و خرم‌دره نیز به دلیل کمبود آب در سد کینه‌ورس، با تنش آبی روبه‌رو هستند.
بنابراین، می‌توان گفت که تنش آبی در استان زنجان به صورت گسترده وجود دارد، اما برخی مناطق مانند ماهنشان، دندی، زرین‌آباد، حلب، ابهر و خرم‌دره وضعیت بحرانی‌تری دارند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در زنجان با اشاره به وضعیت منابع آبی این استان گفت: ما در سال آبی امسال حدود ۲۴۴ میلی متر بارش داشتیم که سال گذشته این موقع حدود ۲۰۴ میلی متر بود که افزایش ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد.
وضعیت بارش نسبت به وضعیت آماری سال‌های قبل ۰.۲۱ درصد کاهش بارش‌ها را نشان می‌دهد
اکبر باقری با بیان اینکه این وضعیت بارش نسبت به وضعیت آماری سال‌های قبل ۰.۲۱ درصد کاهش بارش‌ها را نشان می‌دهد، گفت: از قبل این بارش‌ها وضعیت مخازن استان که چهار مخزن در حال بهره برداری است، ورودی امسال سد تهم ۳.۵ میلیون مترمکعب بود که سال گذشته این موقع ۶.۵ میلیون آورد داشتیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه حجم مخزن سد تهم ۸۴ میلیون مترمکعب است، افزود: اکنون حدود ۱۲.۵ میلیون متر مکعب آب پشت سد داریم که درصد پرشدگی این مخزن حدود ۱۵ درصد می‌شود.
وی با اشاره به وضعیت سد گلابر ادامه داد: در این سد ورودی ما نسبت سال قبل تغییری نداشته و حدود ۳ میلیون مترمکعب است، حجم مخزن این سد ۱۱۶ میلیون بوده که درصد پرشدگی آن ۴۱ درصد است یعنی حدود ۴۷.۵ میلیون مترمکعب آب پشت سد دارد.
لب‌های خشک سدهای زنجان
باقری با بیان اینکه در سد کینه ورس سال گذشته ۳ میلیون مترمکعب ورودی داشتیم، گفت: امسال تاکنون ۳.۵ میلیون ورودی داشتیم، حجم مخزن این سد ۱۶ میلیون مترمکعب بوده که آب موجود در سد اکنون ۴.۵ میلیون است که درصد پرشدگی ۲۷ درصد را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه مخزن دیگر ما سد تالوار است، ادامه داد: این سد سال قبل ۱۵.۵ میلیون مترمکعب ورودی داشت که امسال حدود ۱۹.۵ میلیون ورودی است که افزایش چهار میلیون مترمکعبی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای زنجان ادامه داد: حجم مخزن سد تالوار ۵۰۰ میلیون مترمکعب است که اکنون ۱۹ درصد حجم سد پر است یعنی حدود ۹۴ میلیون مترمکعب آب پشت سد تالوار داریم.
وی بیان کرد: با توجه به وضعیتی که در حوزه بارش‌ها و ورودی به مخزن استان در چهار سد داشتیم، باید نسبت به مصارف‌مان اهتمام ویژه داشته باشیم، با توجه به اینکه به فصل تابستان نزدیک می‌شویم.
نهایت صرفه جویی باید در برنامه مصرف کنندگان باشد باقری با بیان اینکه در فصل تابستان در کنار کاهش بارش‌ها مصرف نیز افزایش می‌یابد، افزود: هم مجموعه شرکت آب و فاضلاب و هم شرکت آب منطقه‌ای تقاضایشان از مصرف کنندگان این است که نهایت صرفه جویی را در برنامه کاری خود داشته باشند.
وی ادامه داد: همچنین در حوزه کشاورزی با توجه به وضعیتی که در طول سال حاکم شده یعنی بارش‌ها نقطه‌ای شده، باید نسبت به برداشت‌ها از سفره‌های زیر زمینی تدابیر لازم اتخاذ بشود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه در حوزه صنعت تدابیر لازم در حال انجام است، تصریح کرد: خواهش ما این است که این اهتمام جدی تر و دقیق‌تر انجام شود تا از این سال آبی هم با تدبیر عبور کنیم.
وی با اشاره به اینکه در خصوص تعادل بخشی اقداماتی را انجام دادیم، اظهار کرد: به عنوان مثال در حوزه انسداد چاه‌ها در سال ۱۴۰۳ ما ۴۷۰ حلقه چاه را انسداد دادیم و امسال تاکنون انسداد حدود ۶۰ حلقه چاه را انجام داده‌ایم.
در حوزه انسداد چاه‌های غیرمجاز با جدیت برنامه‌ها را دنبال می‌کنیم
باقری با تاکید بر اینکه در حوزه انسداد چاه‌های غیرمجاز با جدیت برنامه‌ها را دنبال می‌کنیم، گفت: به دنبال این هستیم تا تمامی چاه‌های غیرمجاز را از مدار مصرف خارج کنیم.
وی ادامه داد: در حوزه فرهنگ سازی در باب صرفه‌جویی و تبیین منابع و مصارف امسال نیز طبق سنوات گذشته با طرح داناب توانستیم برنامه‌هایی را برای نسل‌های آینده که به عنوان مصرف کنندگان آینده تلقی می‌شوند، اجرا کنیم.
این مسئول افزود: این طرح با همکاری جهاد دانشگاهی، آموزش و پرورش و آب منطقه‌ای چندین سال متوالی در حال انجام است و مقصود از این کار نگاه از طیف دانش آموزی در مقطع متوسطه بوده که به عنوان ناجیان آب و نسل‌های آینده این مرز و بوم شناخته می‌شوند.
بی شک توجه به حوزه مدیریت منابع آب گام مهم و ارزشمند برای کاهش اثرات خشکسالی و تنش‌های آبی است و در این میان تسهیل فرایند سدها و تغذیه مصنوعی سفرهای آب زیرزمینی می‌تواند در این زمینه نقش مؤثری ایفا کند.
