صعود هند و پاکستان بر نردبان تنش

به گزارش مشرق، کانال تلگرامی اندیشکده تهران نوشت:
سطح تنش‌ها میان هند و پاکستان پس از حمله پهلگام به یکی از بالاترین نقاط در سال‌های اخیر رسیده است.
هند با متهم کردن پاکستان به حمایت از عوامل ترور اقدامات دیپلماتیک متعددی انجام داده که بحث‌برانگیزترین مورد آن توقف اجرای معاهده آب سند است؛ معاهده‌ای که از سال ۱۹۶۰ تاکنون از دو جنگ تمام‌عیار و چندین بحران منطقه‌ای جان سالم به در برده بود.
پاکستان با انکار هرگونه مداخله، تعلیق اجرای معاهده را معادل اعلام جنگ تلقی کرده و تهدید به خروج از توافق‌نامه شیملا نموده است.
توافق‌نامه شیملا دارای دو ویژگی بنیادین است: نخست، تبدیل خط آتش‌بس کشمیر به خط کنترل (LoC) که تأییدی بر تقسیم اداری موجود است؛ دوم، تعهد دو کشور به حل و فصل مسائل فی‌مابین از طریق گفت‌وگوهای دوجانبه که بستر امتناع هند از پذیرش مداخله میانجی‌های خارجی است.
نظامی‌شدن بحران
شرایط به شدت شکننده شده است و رسانه‌ها گزارش‌هایی از درگیری‌های پراکنده میان نیروهای دو کشور در خط کنترل و حتی مرزهای رسمی منتشر کرده‌اند.
علاوه بر جابجایی تجهیزات، رزمایش‌هایی نیز به اشکال گوناگون توسط دو طرف برگزار شده است.
پاکستان حمله نظامی هند را قریب الوقوع می‌داند.
با توجه به سابقه لفاظی رهبران درباره مواجهه هسته‌ای، نگرانی بسیاری از تبعات صعود دو کشور بر نردبان تنش وجود دارد.
سوابق درگیری و رفتار هند
در دوران استقرار ملی‌گرایان هندو دو حمله شاخص در کشمیر روی داده است: اوری در سال ۲۰۱۶ و پولواما در سال ۲۰۱۹.
در هر دو مورد، هند دست به عملیات نظامی علیه پاکستان زده است.
در واکنش به اوری، هند مدعی انجام عملیات مخفیانه‌ای به صورت زمینی شد و پس از پولواما، هند با ورود به حریم هوایی پاکستان مواضعی را در بالاکوت بمباران کرد.
با توجه به غیرنظامی بودن قربانیان حمله پهلگام، افکار عمومی و سنت پیشین ملی‌گرایان هندو را به انجام نوعی اقدام نظامی ناچار می‌کند.
با این حال، هند دلایل متعددی برای اجتناب از ورود به یک جنگ فراگیر دارد.
هند خود را در رقابت اقتصادی با چین عقب‌تر می‌بیند و در تلاش است تا از جنگ تجاری فرصت جبران بسازد.
فرایند ادغام اداری و نرمالیزاسیون در کشمیر پس از مدت‌ها به سختی آغاز شده است.
در واقع، همه چیز با جنگ به خطر خواهد افتاد.
رفتار پاکستان و تفاوت رویکردها
فرماندهی ارتش پاکستان نسبت به دو حمله پیش‌گفته تغییر کرده است.
فرمانده پیشین، ژنرال باجوا، با تمرکز بر توسعه ژئواکونومیک و ارائه تصویر تکنوکراتیک از ارتش حتی وارد مذاکرات محرمانه تنش‌زدایی با هند شد.
اما ژنرال عاصم منیر، فرمانده کنونی ارتش، به قرائت اسلام‌گرایانه از مسئله کشمیر رجعت نموده است.
مضاف بر این، عمران خان که نقطه قوت برای ژنرال باجوا به شمار می‌رفت، مبدل به چشم اسفندیار ژنرال منیر شده است و مواجهه مقتدرانه با دشمن خارجی ممکن است به اعتبار داخلی ارتش بیفزاید.
با این وجود، هرگونه تشدید تنش، زمینه‌ساز افزایش حملات تروریستی در بلوچستان و خیبرپختونخوا خواهد بود.
افزون بر آن، وضعیت اقتصادی وخیم کشور و تلاش برای جلب اعتماد نهادهای مالی خارجی نیز مانع حرکت به سوی درگیری نظامی گسترده است.
به همین سبب، پاکستان علیرغم لفاظی‌ها و تحرکات، در پی حفظ تنش در سطحی قابل مدیریت با ارائه پیشنهادهایی همچون ارزیابی مستقل بین‌المللی از حمله است.
نقش عوامل بین‌المللی
علیرغم اهمیت هند در چارچوب مهار چین برای آمریکا، این کشور دیگر حضور مستقیم در افغانستان ندارد و حساسیت کمتری نسبت به تنش‌های داخلی جنوب آسیا نشان می‌دهد.
با این حال، پیش‌بینی می‌شود که آمریکا به منظور نمایش جایگاه خود به مثابه ابرقدرت، برای تنش‌زدایی تلاش کند.
چین نیز، علیرغم اتحاد با پاکستان، در سایه جنگ تجاری مایل به مهار تنش‌های خود با دهلی است و بخاطر سی‌پک هم که شده، از افزایش تنش‌ها استقبال نمی‌کند.
در منطقه نیز باستثنای ترکیه که مدت‌هاست سمت خود را انتخاب نموده، کمتر کشوری مایل است که به موجب یک جنگ تمام عیار دست به انتخاب میان هند و پاکستان بزند.
جمع‌بندی
در یک جمع‌بندی، می‌توان گفت که زد و خوردها میان هند و پاکستان ادامه خواهد یافت و محتمل است که حملات از نواحی مرزی به داخل خاک یکدیگر توسعه پیدا کند.
دور از ذهن نیست اگر گفته شود که دو طرف پس از اقدامات محدود، به سمت شکلی از مهار آبرومندانه تنش حرکت خواهند کرد و با توجه به برآیند مسائل داخلی و شرایط بین‌المللی ظهور یک جنگ فراگیر، جز با مداخله عناصر شگفتی‌ساز، ممکن نخواهد بود.
*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.