فرستاده ویژه ترامپ در خاورمیانه، دیپلماتی غیررسمی در برابر ایران و روسیه

باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - نیویورک پست در مطلبی انتقاد آمیز نوشت: استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در خاورمیانه و وکیل سابق املاک و سرمایه گذار، با رویکرد خود در مذاکره با دو «دشمن» بزرگ آمریکا ایران و روسیه، باعث نگرانی مقامات داخلی دولت واشنگتن شده است.
ویتکاف که علاوه بر مسئولیت خاورمیانه، به عنوان نماینده شخصی ترامپ در ارتباط با ولادیمیر پوتین عمل میکند، به تنهایی در جلسات سطح بالا شرکت میکند و حتی گزارش شده که گاهی از مترجمین کرملین استفاده کرده است— اقدامی که برخلاف پروتکل‌های دیپلماتیک مرسوم است.
چندین منبع به واشنگتن پست این اطلاعات را تأیید کرده‌اند.
در آستانه آخرین دیدار ویتکاف با پوتین در روز جمعه گذشته، این دیپلمات نیویورکی مانند یک دوست قدیمی با رهبر کرملین دیدار کرد—بدون حضور مشاوران، کارشناسان و نظامیانی که معمولاً مقامات آمریکایی را در مذاکرات همراهی می‌کنند.
در مقابل، پوتین به تنهایی در این جلسه حاضر نشد، بلکه یوری اوشاکوف، دستیارش، و کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق ثروت ملی روسیه، او را همراهی میکردند.
جان هاردی، مدیر برنامه روسیه در بنیاد دفاع از دموکراسی، درباره اقدامات ویتکاف گفت: «هرکسی که وارد چنین مذاکراتی با پوتین میشود، باید تیمی باتجربه در امور روسیه داشته باشد و آنها را به جلسات با کرملین ببرد.
اما ویتکاف چنین اقدامی نکرد.»
مأموریت خاورمیانه: آتش بس و مذاکرات هسته‌ای ایران
ویتکاف در نقش فرستاده ویژه خاورمیانه، تلاش کرده تا درباره یک توافق آتش بس و آزادی گروگان‌ها بین اسرائیل و حماس، و همچنین یک توافق اصلاح شده با ایران درباره برنامه هسته‌ای اش مذاکره کند.
کار او در ابتدا موفقیت آمیز به نظر میرسید، چرا که توانست یک وقفه دو ماهه در درگیری‌های اسرائیل و حماس ایجاد کند که یک روز قبل از تحلیف ترامپ اجرایی شد.
اما تلاش او برای تمدید آتش بس با شکست مواجه شد.
در ۱۲ مارس، ویتکاف پس از جلسات با نمایندگان حماس در قطر، تصور کرد که به یک توافق اصولی رسیده است: تمدید آتش بس به مدت یک ماه دیگر، در ازای آزادی پنج گروگان زنده توسط حماس و آزادی تعداد بیشتری از زندانیان فلسطینی.
اما دو روز بعد، حماس پیشنهاد دیگری داد: آزادی یک گروگان آمریکایی زنده (از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳) همراه با اجساد چهار گروگان دیگر.
ویتکاف این پیشنهاد را فوراً رد کرد و آتش بس چهار روز بعد به طور کامل فروپاشید.
ویتکاف در ۲۳ مارس به فاکس نیوز گفت: «فکر میکردیم به یک توافق قابل قبول رسیدهایم.
حتی فکر میکردیم حماس موافقت کرده است.
شاید من فریب خوردم.
فکر میکردیم به نتیجه رسیده‌ایم، اما ظاهراً اینطور نبود.»
انتقاد‌ها از بی تجربگی دیپلماتیک ویتکاف
اگرچه بسیاری از اسرائیلی‌ها از تلاش‌های ویتکاف قدردانی میکنند، اما نبود تجربه دیپلماتیک او به عنوان عاملی در تضعیف قضاوتش دیده میشود.
شیری فاین-گروسمن، رئیس سابق امور منطق‌های در شورای امنیت ملی اسرائیل، گفت: «فرض او این است که بازیگرانی مثل حماس یا ایران عمدتاً با انگیزه بقا عمل میکنند و بنابراین میتوان با آنها از طریق تعامل مستقیم به توافق رسید.
این یک سوءتفاهم خطرناک از اهداف ایدئولوژیک بلندمدت آنهاست.
ما باید دشمنانمان را از دریچه نگاه آنها بفهمیم، نه خودمان.
حماس و ایران با ایدئولوژی‌های ریشه دار هدایت میشوند، نه منافع کوتاهمدت.»
برخی دیگر نگرانند که ویتکاف مسئولیت‌های بیش از حد بزرگی بر عهده گرفته است.
دنی سیترینوویچ، کارشناس امنیتی اسرائیلی، پرسید: «چگونه ویتکاف زمان خود را بین دو مذاکره بسیار پیچیده تقسیم میکند؟
فکر میکنم او آدم خوبی است، اما مسئله ایران آنقدر پیچیده است که امیدوارم افراد بیشتری به تیم او اضافه شوند.
چون در حال حاضر، ممکن است ایرانی‌ها، با توجه به دانش گسترده شان در مذاکرات دست بالا را داشته باشند.»
سردرگمی در مسئولیتها: اوکراین در مقابل روسیه
زمانی که ترامپ در ۲۰ ژانویه قدرت را به دست گرفت، پیش از این یک فرستاده ویژه برای جنگ روسیه و اوکراین داشت: ژنرال بازنشسته کیت کلوگ، مشاور معاون رئیس جمهور مایک پنس در دوره اول ترامپ.
اما در اواسط مارس، عنوان شغلی کلوگ از «فرستاده ویژه برای اوکراین و روسیه» به «فرستاده ویژه برای اوکراین» تغییر یافت.
در همین حال، ویتکاف به عنوان «سفیر سیار» منصوب شد و اختیار مذاکره برای پایان جنگ اوکراین با مسکو را دریافت کرد—اما نه با کی یف، که همچنان تحت مسئولیت کلوگ باقی ماند.
کار کلوگ تا حدی موفقیت آمیز بوده، از جمله متقاعد کردن کی یف برای امضای یک پیشنهاد آتش بس و تنظیم یک توافقنامه حقوق معدنی که انتظار می‌رود با دولت ترامپ امضا شود.
اما داشتن مذاکره کنندگان جداگانه برای هر طرف، تعادل را دشوار کرده است.
در ۲۴ آوریل، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، اعلام کرد که او، کلوگ و یک هیئت اروپایی در لندن به یک پیشنهاد صلح قابل قبول رسیده‌اند—قبل از اینکه ترامپ یک توافق جدید را اعلام کند که الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت می‌شناسد؛ موضوعی که مسکو بر آن اصرار دارد و کی یف آن را یک خط قرمز می‌داند.
جان هاردی در این باره گفت: «مشکل اینجاست که ویتکاف، که به ترامپ نزدیکتر است، دیدگاه‌های کرملین را به او منتقل می‌کند، اما ارتباط بسیار محدودی با دیدگاه‌های کی یف دارد.»
مایکل مکفال، سفیر سابق آمریکا در روسیه، در پستی در ایکس نوشت: «اگر ترامپ واقعاً میخواهد به جنگ اوکراین پایان دهد، باید یک نفر را برای مذاکره با هر دو طرف تعیین کند—ترجیحاً کسی که تجربه دیپلماتیک دارد.
ویتکاف مثل پیک پوتین عمل می‌کند؛ او در حال مذاکره واقعی نیست.»
تکرار حرف‌های کرملین از زبان ویتکاف
اوضاع زمانی بدتر شد که رسانه‌های روسی متوجه شدند ویتکاف اغلب حرف‌های پوتین را تکرار می‌کند.
مجریان تلویزیون دولتی روسیه اخیراً اشاره کرده‌اند که این آمریکایی به راحتی روایت‌های مسکو را میپذیرد—حتی زمانی که خود روس‌ها هم آن را باور ندارند.
نمونه بارز این موضوع در مصاحبه ویتکاف با تاکر کارلسون در ۲۱ مارس بود، جایی که او ادعا‌های کرملین را تکرار کرد که «بزرگترین مسئله» در مذاکرات «سیاسی» است و مربوط به الحاق چهار منطقه موسوم (دونتسک، خرسون، لوهانسک و زاپوریژیا) است—در حالی که حتی نام این مناطق را به خاطر نمیآورد.
ویتکاف گفت: «این مناطق روسی زبان هستند.
همه پرسی‌هایی برگزار شده که اکثریت قاطع مردم نشان داده‌اند می‌خواهند تحت حاکمیت روسیه باشند.»
مقامات اوکراینی این ادعا‌ها را رد کردند.
یکی از آنها به واشنگتن پست گفت: «این مسئله به حاکمیت و کرامت مربوط است، نه سیاست.»
زلنسکی نیز در ۱۷ آوریل به خبرنگاران گفت: «به نظر میرسد آقای ویتکاف استراتژی طرف روس را پذیرفته است—خواسته یا ناخواسته، دارد روایت‌های روسیه را تکرار میکند.
در هر صورت، این به صلح کمک نمیکند.»
انتقاد از استفاده از مترجمین کرملین
برخی نیز به عادت ویتکاف در نشناختن مترجمین خود در جلسات با پوتین انتقاد کرده‌اند.
در ویدیوی جلسه روز جمعه، ویتکاف شنیده میشود که میپرسد آیا فردی که در سمت او نشسته «از سفارت است» یا نه.
یانیکا مریلوف مترجم و مشاور دولت استونی-اوکراین، در ایکس نوشت: «مذاکره زمانی که به مترجم اعتماد نداشته باشید غیرممکن است.
ویتکاف روسی بلد نیست و نمیتواند تأیید کند ترجمه‌ها دقیق هستند.
هیچ سیاستمداری بدون مترجم خود به مذاکره در یک محیط خصمانه مثل روسیه نمیرود—مگر اینکه واقعاً به طرف مقابل اعتماد داشته باشد، یا شایستگی نداشته باشد، یا اصلاً اهمیت ندهد.
برای من جای سؤال است.»
سردرگمی در مذاکرات هسته‌ای ایران
در تئوری، مذاکره بر سر یک توافق هسته‌ای با ایران باید ساده‌ترین بخش مأموریت ویتکاف باشد.
ناظران قدیمی خاورمیانه ادعا‌های درباره ضعف اقتصادی و اجتماعی ایران مطرح می‌کنند.
وزارت خارجه آمریکا اصرار دارد که موضع واشنگتن این است که ایران باید برنامه‌های هسته‌ای و غنی سازی اورانیوم خود را کاملاً متوقف کند.
اما تاکنون، ایران مقاومت کرده و خواسته‌های آمریکا را رد کرده است.
اوایل این ماه، ویتکاف پس از مذاکرات غیرمستقیم در عمان، پیشنهاد داد که ایران می‌تواند تأسیسات خود را حفظ کند، به شرطی که سطح غنی سازی اورانیوم را پایین‌تر از حد مورد نیاز برای سلاح نگه دارد—طرحی که شبیه توافق هسته‌ای اوباما است که ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری اش لغو کرد.
ویتکاف در ۱۴ آوریل به شان هانیتی در فاکس نیوز گفت: «نیازی نیست که آنها ادعا کنند یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی دارند در حالی که اورانیوم را بالای ۳.۶۷درصد غنی می‌کنند.
مسئله اصلی نظارت بر برنامه غنیسازی خواهد بود.».
اما او یک روز بعد از این اظهارات عقبنشینی کرد و گفت: «هر توافق نهایی باید چارچوبی برای صلح، ثبات و رفاه در خاورمیانه تعیین کند—به این معنی که ایران باید برنامه غنی سازی و تسلیحات هسته‌ای خود را متوقف و حذف کند.»
آندریا استریکر، پژوهشگر بنیاد دفاع از دموکراسی، در یک تماس مطبوعاتی گفت: «بدترین سناریو این است که اگر او به توافقی برسد، ممکن است ایران موقتاً برنامه خود را کاهش دهد، اما زیرساخت‌های غنی سازی خود را حفظ کند تا دولت ترامپ را تحمل کند و بعد از محدودیت‌ها خارج شود.
ایران باید برنامه هسته‌ای را تهدیدی برای بقای خود ببیند، نه عاملی برای حفاظت از آن.»
جان بولتون، مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، صریحتر گفت و در ایکس نوشت: «مذاکرات ویتکاف با ایران هدر دادن اکسیژن است.
ایرانیان میخواهند زمان بخرند و از تحریم‌های اقتصادی فرار کنند تا ارتش خود را بازسازی کنند.
ما نباید اجازه دهیم آنها ما را به بازی بگیرند.
ترامپ دارد همان اشتباهات اوباما در سال ۲۰۱۵ را تکرار میکند.»
بهنام بن طالبلو، پژوهشگر ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی، گفت: «تهران هر دلیلی دارد که مذاکرات هسته‌ای را طولانی کند—تا زمانی که واشنگتن در حال گفت‌و‌گو است، اسرائیل حمله نمیکند.
این استراتژی اصلی آنهاست: استفاده از تعامل مستقیم با آمریکا به عنوان سپر انسانی در برابر حمله پیشدستانه اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران.»
در همین حال، منابعی مدعی هستند اسرائیل در حال آماده سازی برای یک حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران است و حتی ادعا کرده‌اند که میتواند این کار را بدون حمایت نظامی آمریکا انجام دهد.
با تمامی این اوصاف کاخ سفید همچنان از رویه ویتکاف در مورد روسیه و ایران حمایت کرده است.
منبع: نیویورک پست