ضرورت ایجاد مدرسه عکاسی در همدان؛ مستندسازی ایران نیازمند تحول

خبرگزاری مهر، گروه استان - حبیب میرزایی: در میزگردی که به بررسی اندیشه‌های شهید سید مرتضی آوینی، نظریه‌پرداز برجسته هنر و رسانه در انقلاب اسلامی و دوره معاصر ایران اختصاص یافته بود، سه محور اساسی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
نگاه و اندیشه شهید آوینی به حوزه دوربین و تصویر، وضعیت عکاسی و مستند در استان همدان همراه با چالش‌ها و ظرفیت‌های آن، و در نهایت، بررسی وضعیت عکاسی و مستند در سطح کلان کشور این سه موضوع اساسی بود.
شهید آوینی؛ هنرمندی متعهد و نظریه‌پردازی ژرف‌نگر
امین لطفی، کارگردان و فعال فرهنگی، با اشاره به آشنایی خود با آثار شهید آوینی از دوران نوجوانی، به تأثیر عمیق مستندهای قدیمی ایشان به ویژه مجموعه مستندهای «جهاد» و «روایت فتح» بر خود تاکید کرد.
وی با تجلیل از ایثار و از خودگذشتگی شهید آوینی در ثبت تصاویر دوران دفاع مقدس، این آثار را گنجینه‌ای عظیم و میراثی ماندگار از حماسه هشت سال دفاع مقدس توصیف کرد.
لطفی با استناد به این دیدگاه شهید آوینی که دوربین باید به مثابه عضوی از بدن فیلمبردار حرکت کند و فیلمبردار نباید بین دوربین و خودش جدایی احساس کند، بر جنبه هنری و نگاه خاص ایشان به مقوله تصویر تاکید کرد.
وی با اشاره به مطالعات گسترده شهید آوینی در زمینه هنر و سینما و ارتباط ایشان با بزرگان این حوزه، تصریح کرد: شهید آوینی با اشراف و آگاهی کامل و با هدف مشخص، جان خود را برای ثبت وقایع دفاع مقدس به خطر می‌انداخت.
این کارگردان با بیان اینکه شهید آوینی، سینما به عنوان این محصول تمدن غرب را با اشتهای زیاد دریافت و سپس بومی‌سازی می‌کرد، افزود: شهید آوینی در راستای اهداف خود از سینما استفاده می‌کرد و پلان به پلان گفتگوها و به ویژه گفتارهای معروفش، به گونه‌ای بود که نمی‌توان صدا را از فیلم‌های ایشان جدا کرد.
محتوایی که شهید آوینی از طریق گفتار متن به مخاطب منتقل می‌کرد، به اعماق وجود او نفوذ می‌کرد.
وضعیت عکاسی و مستندسازی در همدان؛ چالش‌ها و فرصت‌ها
در بخش دیگری از این میزگرد، وضعیت مستندسازی و عکاسی در استان همدان مورد بررسی قرار گرفت.
لطفی با اشاره به تمدن دیرینه و آثار شگفت‌انگیز به جا مانده از نیاکان در این شهر، این سوال را مطرح کرد: آیا ما میراث‌داران خوبی بوده‌ایم و آیا توانسته‌ایم سیستمی ایجاد کنیم که چنین آدم‌هایی را دوباره بازآفرینی کنیم و به آن‌ها انگیزه و فضا بدهیم؟
وی با ابراز تأسف از عدم موفقیت در این زمینه، خاطرنشان کرد: متأسفانه بخشی از مدیران فرهنگی، کار خود را در یک ساعت اداری و در یک فضای بسته، به دور از حضور در جوامع مختلف فرهنگی انجام می‌دهند.
لطفی با تاکید بر نیاز به فضاهای فرهنگی مختلف که محل تجمع و تبادل تجربه بین هنرمندان جدید و قدیمی باشد، به تجربه راه‌اندازی خانه عکاسان در حوزه هنری همدان اشاره کرد و گفت: در روزهای اول، سه تا پنج نفر بودیم، اما در روزهای آخر، حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ نفر بودیم که متأسفانه بعد از مدتی، این فضا از همه این بچه‌ها گرفته شد، در حالی که هر کدام از آن‌ها الان اساتیدی هستند که تدریس می‌کنند.
وی با اشاره به تلاش‌های انجام شده برای راه‌اندازی فضایی به نام خانه مستند استان همدان، از به فراموشی سپرده شدن این طرح به دلیل تغییرات در سیستم کشور و عدم تخصیص بودجه به آن ابراز تأسف کرد و افزود: در صورتی که این فضا می‌توانست پاتوق خوبی برای تبادل اطلاعات و تجربه بین بچه‌ها باشد و فضای تولیدی خوبی را با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ایجاد کند.
لطفی با اشاره به تجارب خود، چالش‌های موجود در حوزه مدیریت فرهنگی و هنری را به بحث گذاشت و راهکارهایی برای بهبود وضعیت ارائه داد و با تأکید بر اهمیت سرمایه گذاری در هنر و فرهنگ، نسبت به عدم توجه کافی به این حوزه از سوی مسئولان انتقاد کرد.
لزوم نگاه بلندمدت در مدیریت فرهنگی
لطفی با بیان اینکه بودجه‌های کلانی که در حوزه‌های دیگر هزینه می‌شود، اگر در قالب هنر سرمایه‌گذاری شود، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت، به عدم درک صحیح از اهمیت هنر در بین مدیران اشاره کرد.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از مدیران فرهنگی، فاقد بینش درست نسبت به کار فرهنگی هستند و انتظار دارند کار فرهنگی به سرعت نتیجه دهد.
در حالی که تأثیرگذاری واقعی کارهای فرهنگی، گاهی سال‌ها بعد خود را نشان می‌دهد.
او با ذکر مثالی از هنرجویانی که سال‌ها بعد از شرکت در کارگاه‌های او، هنوز از تأثیر آن یاد می‌کنند، به اهمیت نگاه بلندمدت در کار فرهنگی تاکید کرد.
انتصاب‌های رابطه‌مدار، مانع پیشرفت هنر
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که لطفی به آن اشاره کرد، انتصاب‌های رابطه‌مدار در حوزه مدیریت فرهنگی بود و ادامه داد: بسیاری از مدیران بر اساس شایستگی و لیاقت انتخاب نمی‌شوند، بلکه روابط شخصی و سیاسی تعیین‌کننده هستند.
این امر منجر به انتصاب افرادی می‌شود که هیچ شناختی از هنر و فرهنگ ندارند و به جای حمایت از هنرمندان، مانع فعالیت‌های فرهنگی می‌شوند.
لطفی با تاکید بر اهمیت وجود مدیرانی با تجربه، سعه صدر و آشنایی عمیق با حوزه هنر افزود: مدیری که خود درگیر فعالیت‌های هنری بوده و سختی‌های این مسیر را چشیده، درک بهتری از نیاز هنرمندان دارد و می‌تواند بهتر از آن‌ها حمایت کند.
وی این نوع مدیران را افرادی توصیف کرد که نه تنها مانع هنرمندان نمی‌شوند، بلکه با ایجاد فضا و امکانات مناسب، زمینه رشد و شکوفایی آن‌ها را فراهم می‌کنند.
روایت فتح؛ میراث ماندگار شهید آوینی و مستندسازی
عبدالرحمن رافتی، عکاس خبری، با اشاره به شخصیت چندبعدی شهید آوینی و آثار ماندگار او، بر اهمیت روایت فتح به عنوان اولین مجموعه فاخر مستند در ایران تاکید کرد.
وی به سبک خاص شهید آوینی در مستندسازی، به ویژه استفاده از دوربین روی دست و پویایی تصاویر اشاره کرد و ادامه داد: این پویایی را عاملی مؤثر در القای وقایع جنگ است و آن را به نگاه انسانی شهید آوینی به دوربین مرتبط است.
رافتی بر لزوم مطالبه‌گری از مدیران فرهنگی و هنری تاکید کرد و خواستار ارزیابی دقیق خروجی فعالیت‌ها و ارائه گزارش شفاف از آنها شد.
وی با انتقاد از برگزاری اردوهای عکاسی بدون برنامه‌ریزی و ارزیابی مناسب، بر اهمیت مشاوره و مدیریت صحیح در برگزاری این گونه فعالیت‌ها تأکید کرد و همچنین از برگزاری جشنواره تئاتر در همدان استقبال کرد و آن را فرصتی برای رشد و شکوفایی ظرفیت‌های هنری این شهر دانست.
انتصاب‌های فرهنگی اخیر در همدان
رافتی با اشاره به انتصاب دو نیروی فرهنگی و هنری در استان در دوره اخیر، ابراز امیدواری کرد که این انتصاب‌ها منجر به بهبود وضعیت فرهنگی و هنری استان شوند.
وی خاطرنشان کرد: هنوز هم نارضایتی‌هایی وجود دارد و باید برای بهبود وضعیت تلاش بیشتری صورت گیرد، همچنین تجربه مثبت حوزه هنری در ایجاد فضایی برای نقد و بررسی آثار عکاسان اشاره و از این تجربه به عنوان نمونه‌ای موفق باید یاد کرد.
در مجموع، این میزگرد تصویری از چالش‌های موجود در حوزه مدیریت فرهنگی و هنری در همدان ارائه داد و بر لزوم توجه بیشتر به هنر، هنرمندان، و ایجاد فضای مناسب برای رشد و شکوفایی این حوزه تاکید کرد.
ارائه پیشنهادات عملی و تاکید بر الگوگیری از شخصیت و آثار شهید آوینی، نکات کلیدی این میزگرد را تشکیل می‌دادند و رافتی در ادامه به آسیب‌شناسی وضعیت موجود و ارائه راهکارهایی برای بهبود پرداخت.
وی با انتقاد از کم‌توجهی ادارات و ارگان‌های متولی هنر به ظرفیت‌های موجود در همدان، بر ضرورت حمایت از هنرمندان و ایجاد بسترهای مناسب برای رشد و شکوفایی هنر در این استان تاکید کرد.
کم‌توجهی ادارات متولی هنر به ظرفیت‌های همدان
رافتی با اشاره به اینکه اداراتی همچون اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و حوزه هنری کمترین توجه را به عکاسی، تصویربرداری و مستندسازی دارند، از عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود در همدان انتقاد کرد.
وی ادامه داد: همدان به عنوان یک استان کهن، ظرفیت از استان‌های دیگر مانند تبریز، اصفهان و مشهد کم ندارد و پتانسیل بالایی در زمینه عکاسی و فیلمبرداری دارد، اما متأسفانه از این پتانسیل به درستی استفاده نمی‌شود.
رافتی با اشاره به جذابیت عکاسی خبری برای بسیاری از افراد، بر لزوم شناخت دقیق محیط پیرامون برای عکاسان تاکید کرد و ادامه داد: یک عکاس قبل از ورود به حوزه‌های تخصصی مانند عکاسی خبری یا عکاسی طبیعت، باید بتواند مجموعه‌ای خوب از عکس از محیط اطراف خود تهیه کند.
وی با ذکر مثال بازار فرش همدان، از عدم وجود مجموعه‌ای مستند و فوق‌العاده از این بازار در طول ۲۰ سال فعالیت خود انتقاد کرد و عکاسی از کاروانسراها و بازار همدان را فرصتی برای تأثیرگذاری هنرمندان دانست.
ضرورت برگزاری جشنواره‌های عکاسی با رویکرد ملی در همدان
رافتی با اشاره به برگزاری جشنواره عکس «فیروزه» در تبریز و دعوت از عکاسان شاخص استان‌های دیگر برای عکاسی از این شهر، بر لزوم برگزاری جشنواره‌های عکاسی با رویکرد ملی در همدان تاکید کرد.
وی با انتقاد از جشنواره‌های عکاسی موضوعی، محدود و سطح پایین در همدان ادامه داد: برگزاری جشنواره‌های ملی می‌تواند انگیزه شرکت‌کنندگان را افزایش دهد و به ارتقای سطح هنر عکاسی در استان کمک کند.
رافتی با اشاره به اینکه گاهی اوقات سیستم مریض اداری باعث می‌شود حتی بهترین مدیران فرهنگی هم نتوانند کار خود را به درستی انجام دهند، از تغییر ذهنیت مدیران پس از ورود به سیستم اداری و قرار گرفتن فرهنگ در اولویت دوم انتقاد کرد.
اهمیت تنوع دیدگاه در هنر
رافتی با اشاره به سخنان لطفی درباره خانه عکاسان، بر اهمیت تنوع دیدگاه در هنر تاکید کرد و ادامه داد: در این فضا باید همه جور آدمی، از افراد مذهبی گرفته تا کسانی که شاید افکار مختلف فرهنگی هم نداشته باشند، در کنار هم قرار بگیرند و آثار خود را به نمایش بگذارند و نقد و بررسی کنند.
وی با انتقاد از عدم دعوت از برخی افراد به دلیل سلیقه شخصی، بر لزوم افزایش ورودی‌ها و ایجاد فرصت برای همه هنرمندان برای ارائه آثار خود تاکید کرد.
رافتی با اشاره به اینکه اگر می‌خواهیم هنر انقلاب اسلامی رشد کند، باید ورودی‌هایمان را زیاد کنیم، افزود: در این صورت ورودی‌ها چگونه زیاد می‌شوند؟
با جشنواره، با دوره آموزشی و با مجامع فرهنگی می‌توان ورودی‌ها را افزایش داد.
وی بهترین حمایت ارگان‌ها از هنرمندان را برگزاری مجامع فرهنگی، دورهمی‌ها و جشنواره‌ها دانست و ادامه داد: هنرمند محتاج دیده شدن و ارائه کار خود است.
رافتی با اشاره به عدم وجود گالری خوب برای ارائه آثار هنری در همدان، از شهرداری و ارشاد خواست تا با همکاری یکدیگر و جمع‌آوری عکاسان، برنامه‌هایی را برای حمایت از هنرمندان اجرا کنند.
وی همچنین بر اهمیت تشکیل یک گروه یا تشکل عکاسی و فیلمبرداری برای حمایت از افراد علاقه‌مند و فعال در این حوزه تاکید کرد.
رافتی با اشاره به کمبود آموزش عکاسی در همدان، از انجمن سینمای جوان و انجمن سینمای عکس خواست تا در این زمینه فعال‌تر عمل کنند و بر ضرورت تأسیس یک مدرسه عکاسی در همدان تاکید کرد.
پیشنهاد باز کردن پرونده‌ای برای بررسی چالش‌های هنر در همدان
رافتی در پایان پیشنهاد کرد پرونده‌ای در مورد چالش‌های حوزه هنر در همدان باز شود و مدیران فرهنگی دعوت شوند تا دغدغه‌های آن‌ها نیز شنیده شود.
در مجموع، سخنان رافتی در این میزگرد، آسیب‌شناسی دقیق و جامعی از وضعیت هنر و عکاسی در همدان ارائه داد و راهکارهایی عملی برای بهبود وضعیت پیشنهاد کرد.
وی بر ضرورت حمایت از هنرمندان، ایجاد بسترهای مناسب برای فعالیت هنری، توجه به تنوع دیدگاه‌ها، و برگزاری جشنواره‌ها و دوره‌های نقد عکاسی و مستند تاکید کرد و ادامه: ایجاد پرونده رسانه‌ای برای بررسی وضعیت این حوزه بسیار می‌تواند راهگشا باشد.