دژ بسطام قره ضیاالدین در یک قدمی ثبت جهانی/ آثار جهانی آذربایجان غربی سه تایی می‌شود
قلعه بسطام یکی از مهم‌ترین شهرهای اورارتویی زمان خود بوده و در سه کیلومتری شهر قره ضیاالدین در شمال آذربایجان غربی است که با توجه به زیبایی و ظرافتی که در معماری این بنا به‌کاررفته هرساله میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، قلعه بسطام در 3 کیلومتری غرب شهر قره ضیاالدین مرکز شهرستان چایپاره بر روی برجستگی صخره‌ای نسبتاً بلند واقع‌شده است فضاهای معماری ایجادشده بر روی این برجستگی به‌صورت افقی در امتداد این صخره و در امتداد رودخانه قره چای گسترش یافتند.
این قلعه بانام اورارتویی روسایی اورو-تور به معنی شهر کوچک روسا در قرن هفتم قبل از میلاد بر طبق کتیبه‌ای که امروزه در موزه ایران باستان قرار دارد، این قلعه توسط «روسای دوم» از پادشاهان اورارتویی در سال 641 قبل از میلاد ساخته‌شده است.
این قلعه بزرگترین قلعه اورارتویی ایران و یکی از سه قلعه مهم دولت اورارتو و در زمان امپراتوری روسای دوم یکی از مراکز حکومتی وی بوده است بسطام قبل از انقلاب مرکز مطالعات باستان شناسان آلمانی بود و تا آغاز انقلاب اسلامی در ایران با کاوش افقی و به‌صورت بنیادی مطالعه می‌شد.
این قلعه با سلطه قوم ماد بر این منطقه به صورت متروک مانده و فقط در دوران قرون وسطی همزمان با دوره مغول توسط گروهی از مسیحیان مورد سکونت قرارگرفته که از آنها نقش صلیب‌هایی روی صخره‌ها باقی‌مانده است.
هیئت آلمانی به محوریت این مرکز کلیه بررسی‌های انجام‌یافته خود را در هر دو آذربایجان ایران انجام داده و توانسته در عرض یازده سال در حدود 101 محوطه اورارتویی را شناسایی نماید و بر اساس این آمار معابد کوهستانی، مقابر صخره‌ای، مقابر ساختمانی، کانال‌های آب‌رسانی صخره‌ای، سیستم‌های آبیاری، چشمه آب وقف‌شده هالدی، کتیبه‌های میخی اورارتویی، یادمان‌های دو زبانه‌های اورارتویی آشوری شناخته‌شده در استان را باید افزود.
قدمت این قلعه به 800 سال برمی‌گردد و شهر دژ بسطام به شماره 949 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، عرصه و حدود حرایم استحفاظی و ضوابط آن از سوی سازمان متبوع مصوب شده است.
بر اساس نوع معماری این منطقه، قلعه بسطام باهدف کنترل مسیرهای تجاری که از طرف شرق دولت ترکیه به شهرهای تبریز، اردبیل و حوزه دریاچه ارومیه رفت و آمد می‌کردند، احداث شده است.
قلعه بسطام دیوار محکم سنگی دارد که روی صخره‌ای بلند قرارگرفته و روبه دشت و دره‌ای بزرگ و دارای سه اشکوب با کارکردهای گوناگون است اشکوب زیرین دربرگیرنده دروازه، مهمانسرا، اسطبل و جایگاه سربازان، اشکوب میانی که نیایشگاهی است با اتاق‌های گوناگون و اشکوب بالایی که اوج هنر معماری اورارتویی است و دارای سکونت‌گاه، جایگاه فرماندهی و راه‌های خروجی به بیرون از دژ است، تشکیل‌شده است.
کاوش‌های باستانی نشان می‌دهد که این قلعه طی 50 سال و در سه مرحله ساخته‌شده و دارای معبد، بازار، مقر حکومتی، برج، بارو، دروازه و راه‌های مخفی خروج مخصوص بوده است.
این قلعه دارای 3 بخش عمده شامل ساختمان شرقی، محوطه مسکونی (که افسران و کارمندان عالی‌رتبه با خانواده‌هایشان در آنجا زندگی می‌کردند) و خود قلعه است و ساختمان شرقی دارای یک دیوار سراسری پشت‌بندان است و محوطه حدود دوهکتار را در برمی‌گیرد.
بر اساس آثار اورارتویی دژ بسطام شامل یک پائین قلعه، یک میان قلعه که معبد خدایان اورارتو و یکی از انبارهای بزرگ آذوقه در آنجا قرار داشته و یک بالا قلعه است و بالا قلعه در بلندترین نقطه دژ قرار دارد و احتمالاً کاخ حاکم در آنجا بوده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با اشاره به اینکه قلعه تاریخی بسطام با 54 هکتار وسعت بزرگترین قلعه تمدن اورارتویی در ایران به شمار می‌رود، می‌گوید: پرونده این اثر تاریخی جهت ثبت در فهرست آثار جهانی آماده‌شده است و با ثبت این اثر در فهرست آثار جهانی گام اساسی درمعرفی و شناساندن آن برداشته شود.
جلیل جباری می‌افزاید: مرمت این اثر تاریخی به‌صورت مداوم در طول سال انجام می‌شود و تاکنون 2 مرحله کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی صورت گرفته که در نخستین کاوش توسط هیات آلمانی، سنگ‌نوشته ولوح‌های گلی دربرگیرنده خط میخی اورارتویی کشف شده است.
وی تصریح می‌کند: در سال 1394 شمسی نیز با حمایت و پیگیری میراث فرهنگی استان و فرمانداری چایپاره، پروسه تشکیل پایگاه ملی اورارتوشناسی بسطام آغاز شد و در همان سال به سرانجام رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با بیان اینکه با شکل گیری پایگاه ملی در این مکان مطالعات حفاظت، مرمت و ساماندهی قلعه بسطام با انسجام بیشتری دنبال شده است، می‌گوید: در سایه هماهنگی با دانشگاه اینسبورگ اتریش و پژوهشکده باستان‌شناسی، انجام مطالعات ژئومغناطیس نیز در دستور کار پایگاه بسطام قرارگرفته است.
گزارش از فائزه نماززاده
انتهای پیام/ن
