ضرورت مطالعه دقیق نشانه‌های فرهنگی ایران در طراحی لباس
عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه‌ای گفت: طراحان هنرمند با درک و مطالعه دقیق نشانه‌های فرهنگی باید بتوانند المان فرهنگی، دینی کشور را در آثارشان مورد استفاده قراردهند.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، محبوبه الهی عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه‌ای با اشاره به سورهی اعراف آیهی 26 ـ 27 و معنی آیه که ای فرزند آدم، برای تو لباسی فرو فرستادیم که اندامت را میپوشاند و مایهی زینت توست و لباس تقوا بهترین است.
این از آیات خداست؛ باشد که متذکر شده، پند گیرید، گفت: از معنی این آیات می‌توان به این نکته مهم پی برد که پوشاک نقش مهم و برجسته‌ای در پاسداری از هویت اجتماعی و فرهنگی و دوام بخشیدن به این هویت در طول حیات تاریخی نسل‌ها ایفا می‌کند.
شاید در آغاز شکل‌گیری اجتماع‌های بشری، پوشاک صرفاً جنبه حفاظتی داشته و برای مصون نگه داشتن بدن در برابر عوامل طبیعی و اقلیمی به کار می‌رفته است؛ ولی با توسعه باورهای دینی و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی و عقاید دینی و مذهبی، کارکرد اجتماعی و فرهنگی و نمادین پوشاک، برجسته‌تر شد و لباس، بیش از هر چیزی نشان دهنده هویت انسانی، اجتماعی و قومی انسان‌ها گشته است.
وی افزود: لباس هر انسان، پرچم کشور وجودی اوست که با آن فرهنگ خود را اعلام می‌کند.
لباس نه تنها تحت تأثیر فرهنگ قرار دارد، بلکه معرف شخصیت تک تک افراد نیز هست.
در جامعه‌ای که ارزش‌های والای انسانی بی‌اعتبار باشد و عالم درون انسان معنایی مستقل از جلوه‌های بیرونی نداشته باشد، قهراً شخصیت انسان بر پایه توجه دیگران و اظهارنظر آنان درباره وی شکل می‌گیرد.
الهی با بیان اینکه اعضای هر جامعه از راه نشانه‌های نمادین جامه‌هایی که بر تن دارند، میان خود، نظام ارتباطی ویژه‌ای برقرار می‌نمایند، اظهار داشت: یکی از جدیدترین نظریه‌های عرضه شده در مطالعات پوشاک از چهار دسته طرح شده توسط ولفگانگ بروکنر نظریه کارکرد اجتماعی یا نظریه‌های غیرتاریخی است که در آن به پوشاک همچون زبانی از نشانه‌ها اشاره می شود که قابل بازخوانی و رمزگشایی است.
این نظریه، رویکردی نمادین به لباس دارد و آن را زبانی ساخته شده از علائم قابل رمزگشایی و بازخوانی، معرفی می‌نماید.
آنچه امروز از نظر اندیشمندان مردم‌شناس و جامعه‌شناس، اهمیتی بسیار دارد توجه به پیام‌ها و راز و رمزهای موجود در انواع پوشاک در دوره‌های مختلف و در میان ملت‌های گوناگون می‌باشد.
این پیام‌ها خود از باورها، آداب، سنت‌ها، ویژگی‌های جغرافیایی و خاستگاه قومی هر یک از ملت‌ها برخاسته‌اند و به وضوح اصول و منظورهایی خاص را القاء می‌کنند.
او خاطرنشان کرد: در به کارگیری هویت و نشانه های قومی، ژاپنی‌ها در دنیای مد انقلابی را شکل دادند که نه تنها طرز فکر و دیدگاه‌های فرهنگی خویش را به خوبی مورد مطالعه و کاربرد قرا ردادند بلکه در جامعه بین الملل نیز از پوشاک در نقش یک مقوله هویتی بهره برده و فرهنگ ژاپنی خویش را با ورود به دنیای مد اشاعه دادند.
از جمله طراحان بنامی که در این حوزه فعالیت داشته اند می توان به یایویی کوساما، یوجی یاماموتو، ری کاواکوبو و ایسی میاکی اشاره کرد که کلیت دیدگاه این طراحان لباس درک پتانسیل های موجود در فرهنگ ملی و نشانه های قومی و فرهنگی و معرفی آن به جامعه جهانی است.
هر یک از این طراحان از منظری ویژه و خاص به بحث هویتی و نشانه های قومی توجه و آن را در آثار خویش به کار برده اند.
وی بیان کرد: یایویی کوساما یکی از طراحان ژاپنی با بهره گیری از فرم دایره که نماد و نشانه ای بین المللی محسوب می شود و تقریبا در بین تمام اقوام و ملل دارای مفهوم و معناست در شکل و هویت نقطه بهره برده و سالیان متمادی است که بر روی ساختارهای متفاوت و بافت‌های نوین شکل گرفته از آن مطالعه می کند و آثارش در سطح بین المللی مطرح و مورد توجه هنرشناسان می باشد.
او لباس‌هایی برای زنان طراحی می‌کند که دارای جنبه‌ی هنری و روشنفکرانه باشد.
تمرکز او در طراحی بر روی ارزش های نمادین رنگ سیاه است.
او این رنگ را سنگین و غرورآفرین و در عین حال ساده و اسرارآمیز می‌داند.
عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه ای با اشاره به اینکه کاواکوبو طراح لباس ژاپنی مخالف طرح‌های غربی است که جذابیت را فقط با نشان دادن بدن و لباس‌های باز نشان می دهند، گفت: کاواکوبو در طراحی هایش از مقادیر زیادی پارچه استفاده می‌کند و اغلب لباس‌هایش در تن افراد، بسیار بزرگ به نظر می‌رسند؛ زیرا طرح‌ها و لباس‌های او با استانداردهایی که برای اندام زنان تعریف شده است تفاوت دارد.
او نگاهش را معطوف به میراث فرهنگی کشورش کرد، تا قابلیت طرح‌های لباس کار سنتی ژاپنی را بیازماید: لباس‌هایی ارزان ولی پارچه‌هایی با طرح‌های کار شده، کیمونو و جامه‌های سامورایی دوره تاریخی ادو(Edo) و جامه‌هایی که به طور استادانه از پارچه‌های ساده، راه راه و نوارهای باریک پارچه‌ای ساخته شده بودند لباس‌هایی ساده و راسته ولی راحت.
وی تصریح کرد: طراحان لباس ژاپنی به عنوان یک گروه از طراحان موفق در عرصه بین المللی از رمزها، نشانه ها و هویت فرهنگی و قومی خویش در ارائه آثار بهره برده اند و با توجه به بار فرهنگی و مفهومی و نشانه های فرهنگی بسیار غنی و پرباری که در تاریخ و هویت فرهنگ ایرانی موجود است طراحان ایرانی نیز به خوبی می توانند با مطالعه عمیق و درک درست و هوشمندانه این نشانه ها، در آثار خویش بهره برده و از پتانسیل های موچود در حوزه پژوهشی در متمایز کردن و معنادار کردن آثار خویش بهره مند شوند.
وی با اشاره به نمادهای مختلف استفاده شده در لباس های ایرانی، در ادامه افزود: نمادها در ارتباط میان فرهنگ‌ها دست به دست می‌شوند، در بین این نمادها، نقوش نمادین گیاهی و انتزاعی در آثار ایرانیان کارکردهای خاص‌تر ویژه‌تری در مقایسه با بقیه نمادها داشته و گویای این ادعا نمونه آثار باقی مانده در تاریخ فرهنگی ایران است.
با توجه به تعدد این نقوش نمادین در این بحث به چند نماد که فراگیری بیشتری در مقایسه با بقیه داشته‌اند اشاره می شود.
سرو: از صفات سرو آمده: راستین، بلند، سرفراز، سرکش، تازه، جوان، جوانه، نوخاسته، درخت از دیرباز در ایران مقدس بوده است و در نقشهای مختلف تاریخی ایران نقش آن یکی از مظاهر مذهبی به شمار می‌رفته و یکی از دلایل انتخاب وکاربرد این نوع درخت در حجاریهای تخت جمشید، تقدس آن بوده است.
محبوبه الهی در پایان یادآور شد: امروزه عطف به هجوم فرهنگی کشورهای مختلف به ابعاد هویتی جامعه در حال توسعه ازجمله ایران، توجه به پوشاک به مثابه عامل نشان‌دهنده قومیت و هویت دارای اهمیت بسیاری است و در این میان پتانسیل های موجود در نمادها و نشانه های ملی و دینی به خوبی می توانند در این هویت بخشی نقش عمده ای را ایفا نمایند.
امید است طراحان هنرمندان با درک و مطالعه دقیق نشانه های فرهنگی خویش و با توجه به پتانسیل های بالای این نشانه ها به درستی آنها را در آثارخویش مورد استفاده قرا ردهند.