تنوع زیستی لرستان و خطر انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری
تنوع زیستی لرستان را عوامل متعددی همچون بهره‌برداری ناپایدار از منابع پایه و فعالیت‌های انسانی مخرب، آتش‌سوزی جنگل‌ها و منابع طبیعی و استفاده از سلاح‌های مجاز و غیرمجاز در زیستگاههای گونه‌ها تهدید می‌کند.
تنوع زیستی لرستان را عوامل متعددی همچون بهره‌برداری ناپایدار از منابع پایه و فعالیت‌های انسانی مخرب، آتش‌سوزی جنگل‌ها و منابع طبیعی و استفاده از سلاح‌های مجاز و غیرمجاز در زیستگاههای گونه‌ها تهدید می‌کند.
به گزارش خبرگزاری فارس از خرم‌آباد، لرستان به لحاظ اقلیم دارای آب‌وهوای متنوعی است، بخش مهمی از ناحیه رویشی زاگرس که وسیع‌ترین و اصلی‌ترین رویشگاه گونه‌های مختلف بلوط در ایران است در لرستان واقع‌شده همچنین از نظر وسعت دومین رویشگاه‌های جنگلی و درختی را دارا است.
شرایط توپوگرافی و تشکیلات زمین‌شناسی منجر به پیدایش تنوع بیولوژیک بی‌نظیر و متنوعی در استان شده است، به‌طوری که در زیستگاههای استان لرستان، بیش از 1750 گونه گیاهی، حدود 358 گونه جانوری شامل 43 گونه از رده پستانداران، 236 گونه پرنده، 55 گونه از رده خزندگان، 5 گونه دوزیست و 19 گونه ماهی شناسایی شده‌اند، در کل و طبق آمار 25 درصد از تنوع زیستی کشور در لرستان وجود دارد همچنین یک‌گونه سمندر لرستانی، سه گونه ماهی کور غار و وزغ لرستانی اندمیک استان هستند.
با وجود اهمیت و جایگاه تنوع زیستی در اکوسیستم اما عواملی چون شکار غیرمجاز، چرای بی‌رویه دام، جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌ها و عدم مشارکت جوامع بومی محلی تنوع زیستی استان را به چالش کشیده است.
به نظر می‌رسد حفاظت از تنوع زیستی لرستان نیازمند عزم و اراده جدی هم از سوی متولیان و هم دوستداران محیط‌زیست است.
نقش تنوع محیط‌زیستی در افزایش محصولات غذایی
یک کارشناس محیط‌زیست با اشاره به نقش و جایگاه گونه‌های جانوری و گیاهی گفت: این گونه‌های کوچک و بزرگ دارای یک وظیفه بسیار بزرگ هستند و آن این است که ترکیب عملکرد این گونه‌ها در مجموع، باعث افزایش توانایی اکوسیستم و افزایش مقاومت در برابر انواع مختلف صدمات و خسارات احتمالی، همچنین بهبود و بازسازی خسارات وارده می‌شوند.
فاطمه حیدری افزود: تنوع زیستی برای انسان بسیار مهم است زیرا تنوع و افزایش گونه‌های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و تنوع و افزایش گونه‌های جانوری به معنی پایدار بودن محیط‌زیست در جهت تعادل طبیعت است.
وی به برخی عوامل که تنوع زیستی لرستان را تهدید می‌کند اشاره و افزود: کشت و کار در اشکوب زیر جنگلی، عدم توازن امکانات شغلی به دلیل عدم اجرای طرح آمایش سرزمین، قطع درختان جنگلی و تبدیل آن‌ها به زغال و شیوع آفات و بیماری‌های گیاهی به‌ویژه به بافت جنگلی از چالش‌های پیش روی گونه‌های گیاهی و جانوری است.
این کارشناس همچنین خشکیدگی و زوال گونه‌های گیاهی و توسعه بی‌رویه صنایع آبزی‌پروری و آلودگی منابع آبی را از دیگر تهدیدات تنوع زیستی استان مطرح کرد.
فرصت‌های تنوع زیستی لرستان
این کارشناس محیط‌زیست لرستان به پتانسیل و فرصت‌های تنوع زیستی در استان اشاره و گفت: تنوع بسیار بالای گونه‌های گیاهی، منابع غنی آب زیرزمینی، اراضی جنگلی با تراکم نسبتاً خوب و برخورداری از جاذبه‌های اکوتوریسمی متعدد و متنوع از فرصت‌های تنوع زیستی استان است.
حیدری وجود سکونتگاه‌های انسانی در زیست‌بوم، تنوع آب و هوایی و اقلیمی، وجود گونه‌های گیاهی اندمیک در منطقه همچنین گونه‌های گیاهی با ارزش‌های فراوان دارویی را از دیگر فرصت‌های تنوع زیستی استان است.
وی به برخی گونه‌های شاخص استان اشاره و تصریح کرد: پلنگ ایرانی، آهو، قوچ و میش، کل و بز، انواع گربه‌سانان کوچک، شاه روباه، خرگوش، روباه معمولی، گرگ، کفتار، کبک دری، انواع پرندگان شکاری، آگامای ایرانی، انواع مارها، لاک‌پشت آسیایی و لاک‌پشت مهمیزدار، سمندر لرستانی و ماهیان کور غار اشاره کرد.
زنگ خطر انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان نیز با بیان اینکه در دهه‌های اخیر و در نتیجه تغییرات جمعیت، نظام‌های اقتصادی و اجتماعی و کاهش روش‌های مدیریت و کاربری سنتی زمین، در اثر توسعه ناپایدار و نامتوازن، تنوع زیستی زاگرس، در مناطق حفاظت شده و در محیط‌های پیرامونی رو به کاهش رفته است، تاکید کرد: چنانچه شیوه‌های کنونی استفاده از منابع طبیعی و محیط‌زیست تغییر داده نشود، دیری نخواهد پایید که بسیاری از گونه‌های موجود، منقرض خواهند شد.
نبی‌الله قائدرحمتی افزود: سال‌ها است سازمان‌های متصدی توسعه در استان از مطالعات آمایش و توسعه پایدار برخوردارند و در اجرا نیز سعی در رعایت موازین مربوطه دارند، اما برآیند اقدامات در عرصه طبیعت نتایج مطلوبی در پی نداشته است.
وی بیان کرد: این فعالیت‌ها جزیره‌ای و ناهماهنگ بوده و مشارکت جوامع محلی را به همراه نداشته است بنابراین برآیند آن تأثیری در حفظ تنوع زیستی و توان اکولوژیک نداشته است.
تهدیدات پیش روی گونه‌های گیاهی و جانوری استان
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان به تهدیدات تنوع زیستی لرستان اشاره و تصریح کرد: بهره‌برداری ناپایدار از منابع پایه و فعالیت‌های انسانی مخرب، تخریب زیستگاه‌ها و جزیره‌ای شدن آن‌ها، شکار غیرمجاز، استفاده از سلاح‌های مجاز و غیرمجاز در زیستگاههای گونه‌ها از عواملی است که تنوع زیستی در استان را تهدید می‌کند.
قائدرحمتی اضافه کرد: بیماری‌ها، چرای دام بیش از ظرفیت منابع و قاچاق گونه‌های تنوع زیستی استان را به‌شدت تهدید می‌کند.
وی بهره‌برداری‌های نادرست از مراتع و چرای بی‌رویه دام در عرصه‌های طبیعی استان، تصمیم‌سازی‌های نامناسب مدیریت اجرایی و کنترل و نظارت ضعیف و منابع مالی ضعیف برای اداره محیط‌زیست و منابع طبیعی را از دیگر مواردی عنوان کرد که گونه‌های گیاهی و جانوری استان را تهدید می‌کند.
این مسوول اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان هماهنگ نبودن بخش تحقیقات و اجرا، عدم مدیریت صحیح منابع آب و آبخیزداری و برداشت‌های غیرقانونی از رودخانه و حفر چاه‌های غیرمجاز و تغییر کاربری اراضی جنگلی به کشاورزی و سایر انواع توسعه را نیز از دیگر عوامل تهدید تنوع زیستی استان مطرح کرد.
قائدرحمتی با اشاره به اینکه وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در عرصه‌های طبیعی، عدم مکان‌یابی صحیح پروژه‌ها و صنایع تنوع زیستی استان را نشانه گرفته، بیان کرد: افزایش تعداد گونه‌های در معرض خطر و در نظر نگرفتن نقش مشارکت‌های مردمی در مدیریت عرصه‌های طبیعی نیز از دیگر عواملی است که می‌توان مطرح کرد.
وی به برخی اقدامات انجام گرفته در راستای حفاظت از تنوع زیستی استان اشاره و تصریح کرد: به‌منظور حفاظت از تنوع زیستی موجود، نمونه‌هایی شاخص از طبیعت و زیستگاههای استان در قالب 1 اثر طبیعی ملی، 2 پناهگاه حیات‌وحش، 2 منطقه حفاظت شده، 6 منطقه شکار ممنوع و چندین زیستگاه حساس و تالابی حفاظت می‌شوند.
زنگ خطر تنوع زیستی
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: جمعیت بشر تنها یک‌صدم درصد زیست‌توده روی زمین است اما انسان‌ها توانسته‌اند تاکنون بالغ‌بر 80 درصد پستانداران و بیش از نصف گیاهان زمین را نابود کنند.
قائدرحمتی با بیان اینکه بر اساس گزارش اخیر سازمان ملل، انسان‌ها حدود یک‌میلیون گونه جانوری و گیاهی را در معرض انقراض قرار داده‌اند، افزود: نابودی تنوع زیستی تهدیدی جدی برای کشاورزی و امنیت غذایی است و این زنگ خطر و هشداری برای ما است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه پیمان تنوع زیستی (CBD)، بخشی از روند کنفرانس سازمان ملل در خصوص محیط‌زیست و توسعه به شمار می‌رود، تصریح کرد: این معاهده در سال 1992 در ریودوژانیرو امضاء و در سال 1993 لازم‌الاجرا شد و اکنون 184 عضو دارد.
این مسوول ادامه داد: این پیمان طیف وسیعی از موضوعات مربوط به تنوع زیستی را در بر می‌گیرد، از جمله حفاظت از زیستگاههای جانوران، امنیت زیستی، حقوق مالکیت معنوی، حقوق مردمان بومی و جز آن، ایران نیز خرداد ماه سال 1375 رسماً به کنوانسیون تنوع زیستی پیوست.
انتهای پیام/م
گزارش از نسرین صفربیرانوند
