تحقق جامعه شیعی بدون پیروی از سیره اهل‌بیت (ع) ممکن نیست
علیرضا واسعی در نشست نقد و بررسی کتاب راهبردهای ائمه اطهار(ع) در مواجهه با ناهنجاری‌های اجتماعی گفت: تحقق جامعه شیعی بدون پیروی از سیره اهل‌بیت (ع) ممکن نیست.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب راهبردهای ائمه اطهار (ع) در مواجهه با ناهنجاری‌های اجتماعی با حضور سیدعلیرضا واسعی، نویسنده کتاب و اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با نقادی صادق ملکی آوارسین برگزار شد.
در این جلسه ابتدا علیرضا واسعی به ارائه تصویری از محتوای کتاب پرداخت.
وی انگیزه اصلی نوشتن کتاب را رفتارهای گوناگون، سلیقه‌ای، گاه نسنجیده و خشن با برخی از رفتارها و کنش‌های نسل جوان به بهانه حفظ ارزش‌ها یا هنجارها در جامعه اسلامی-شیعی ایران ذکر کرد و گفت: چون این گونه واکنش‌ها به نام دین و سنت شیعی انجام می‌شود، بر آن شدم تا سیره پیشوایان شیعی را در نگاه به ارزش‌های اجتماعی (هنجارها = اصول، قواعد و الگوهای ارزشی پذیرفته شده در یک جامعه) و چگونگی مواجهه آنان با هنجارشکنی‌ها، بر اساس منابع و داده‌های صحیح و با روش تحقیق تاریخ ترکیبی، تحلیل مضمون و با بهره گیری از دانش هرمنوتیک نشان دهم.
وی انسان گونگی ائمه (ع)، نوع نگاه زندگی ساز آنان و نیز مأوریت هدایت گری آنان را به عنوان پیش فرض‌های خود بر شمرد و تاکید کرد که پیشوایان شیعی به رغم آنکه کمتر در رأس حاکمیت قرار داشتند و طبعاً به عنوان عامل نبوده اند، اما به حکم آنکه از سوی جامعه شیعی به عنوان امام و از سوی دیگر مسلمانان به عنوان اهل بیت و عالمان و فرهیختگان زمانه و صاحب نظر در دیانت و ذی نقش در حیات اجتماعی و سیاسی شناخته می‌شدند، از کانون‌های مرجع به شمار آمده و وجهی کارگزارانه داشته اند.
واسعی در ادامه به ذکر فصول پرداخت و گفت این کتاب با این فرضیه که «تمامی طرح‌ها و برنامه‌های اجتماعی امامان؛ اعم از سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و … معطوف به اصلاح جامعه انسانی بوده است، به گونه‌ای که آدمیان به بهترین وجه در کنار یک دیگر زندگی کنند»، از پنج فصل تشکیل شده است که پس از بیان کلیات و اصول پژوهش قرار گرفته اند.
فصل اول با زمانه شناسی؛ نگاهی به عهد ائمه (ع)، از سال ۱۱ تا ۲۶۰ هجری دارد و در آن اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل دوم آسیب شناسی است که ناهنجاری‌های عهد ائمه (ع) را شناسایی کرده و در طبقه‌هایی قابل تبیین قرار داده است، سپس جایگاه و کارکرد امام در اندیشه شیعی به عنوان فصل سوم کتاب طراحی شده است و در آن از کارکردهای امام سخن به میان آمده است.
فصل چهارم به طور خاص تر به واکنش ائمه (ع) در برابر ناهنجاری‌ها روی کرده و کوشیده تا نشان دهد آنان به هنگام برخورد با فرد هنجارشکن چگونه عمل می‌کردند و در فصل پنجم از بازدارنده‌های امامان در تربیت جامعه سخن به میان آمده و موانع اقدام‌های آنان مورد کاوش و ژرف اندیشی قرار گرفته است.
پایان بخش کتاب، جمع بندی و نتیجه گیری و نیز منابع اثر است.
وی در ادامه با ذکر رویکردهای حاکم بر کتاب، گفت: با توجه به کمی اخبار و گزارش‌ها در خصوص بیشتر پیشوایان، اولاً از آن رو که آنان در رأس کارها نبوده تا کنش‌هایشان گزارش شود و دیگر آنکه سیاست حاکم، بر تقلیل اخبار آنان بوده، به ناچار به اصل تشبیه و تعمیم پناه برده شد: اصل تشبیه یعنی گفتار چون کردار و اصل تعمیم یعنی همانندی ائمه (ع) با یک دیگر.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به طبقه بندی دوره‌های امامان اشاره کرد و گفت: در نگاهی مدققانه به حیات ۲۵۰ ساله آنان، چهار دوره نسبتاً متمایز از هم قابل شناسایی است.
این چهار دوره عبارت است از:
۱.
عصر کنش سیاسی – اجتماعی و فعالیت آشکار= سه امام اول (امام علی، امام حسن و امام حسین)، از ۱۱ تا ۶۱
۲.
عصر تکاپوهای علمی و فقهی و رویارویی با رویکردهای انتقادی = سه امام دوم (امام سجاد، امام باقر و امام صادق) از ۶۱ – ۱۴۸
۳.
عصر جامعه سازی شیعی و بازنمایی ارزش‌های دینی = سه امام سوم (امام کاظم، امام رضا و امام جواد)،از ۱۴۸ تا ۲۲۵ هجری
۴.
عصر فعالیت‌های عقلی و تجربه غیبت و استقلال، سه امام چهارم (امام هادی، امام عسکری امام مهدی)،از ۲۲۵-۳۶۰
واسعی در ادامه به توضیح این ادوار پرداخت و سپس راهبردهای امامان را برشمرد و آن را به راهبردهای معطوف به صیانت از دین، راهبردهای ناظر به انسان و راهبردهای اجتماعی تقسیم کرد که هر یک خود به زیر شاخه‌هایی ارتباط می‌یابند.
در ادامه ناقد نشست و دیگر اساتید به ارائه نظر پرداختند که مؤلف با پذیرش برخی از موارد، خصوصاً شکلی و ساختاری، به پاسخ گویی دیگر موارد پرداخت و اظهار امیدواری کرد در تجدید چاپ کتاب، حتماً تجدید نظری در آن داشته باشند.
قابل ذکر است که کتاب راهبردهای ائمه (ع) از آثار علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که در سال ۱۳۹۴ انتشار یافت و به اعتبار رویکردهای نیازمحورانه، از سوی جشنواره کتاب سال حوزه علمیه قم و نیز جشنواره کتاب سال حوزه خراسان بزرگ موفق به اخذ امتیاز شد.
این کتاب در سال ۹۶ از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، تلخیص شد و در اختیار مراکز دانشگاهی قرار گرفت.