سرمایه اجتماعی شاخص قدرت ملی است
باشگاه خبرنگاران
|
فرهنگی و هنری
|
چهارشنبه، 05 بهمن 1401 - 10:07
نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی»، با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز تحقیقات و برنامهریزی شهر تهران برگزار شد.

خلاصه خبر
حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در این نشست با نگاهی به نظریه سرمایه اجتماعی بیان کرد: مفهوم سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموعه منابع ارزشمندی که غنی بودن آن میتواند به پیوند ارگانیک و اندام وار عناصر اجتماعی منجر شده و ضمن تقویت ارتباطات و تعاملات اجتماعی، امکان تبدیل جامعه به یک شبکه کارآمد (شامل زنجیرهای از شبکههای کوچک) در مسیر پیشرفت را فراهم کند و در واقع، به افراد امکان میدهد در یک گروه (یا یک جامعه کوچک و بزرگ) با هم کار کنند تا به طور مؤثر به یک هدف مشترک دست یابند.
این به معکوس کردن دیدگاه غیراجتماعی کمک میکند که فرض میکند انسانها منطقی و منفعت طلب هستند و تا حد زیادی فراتر از تأثیر عوامل اجتماعی هستند و با قرار دادن عوامل اجتماعی به عنوان «سرمایه» به آنها در تصمیمگیری همراه با سایر اشکال سرمایه میدهد و این به جامعه شناسان اجازه میدهد تا در یک پازل با اقتصاددانان بازی کنند، اما همچنین اجازه نفوذ اقتصادی به پدیدههای جامعه شناختی و تقلیل به تفکر اقتصادی را میدهد.
پاتنام پیشنهاد کرد که سرمایه اجتماعی همکاری و روابط حمایتی متقابل را در جوامع و ملتها تسهیل میکند و بنابراین، ابزار ارزشمندی برای مبارزه با بسیاری از نابسامانیهای اجتماعی ذاتی در جوامع مدرن، به عنوان مثال جرم و جنایت خواهد بود و در مقابل، دیگران بر منافع خصوصی ناشی از شبکه روابط اجتماعی که بازیگران فردی خود را در آن مییابند، تمرکز میکنند.
او بیان کرد: فوکویاما استدلال میکند که سرمایه اجتماعی چیزی است که یک جامعه مدنی ایجاد میکند.
غلامی ادامه داد: انتقادات اصلی به نظریه سرمایه اجتماعی این است که این نظریه به اندازه مورد انتظار اجتماعی نیست و همه ابعاد، اضلاع و پیچیدگیهای جامعه را لحاظ نمیکند.
اما باید توجه داشت که سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی «علاج همه مشکلات» جامعه مدرن تلقی شدهاست.
عوامل درون زا در شکل گیری عوامل درون زا یا هموار سازی مسیر آنها بسیار اثر گذارند.
وقتی از برون زا بودن عوامل کاهش سرمایه اجتماعی صحبت میشود، لزوماً منظور اقدامات خصمانه علیه جامعه ما نیست.
به گفته او، یک حوزه سواد تخصصی هم هست که شامل سواد مهندسی مرتبط با فضای مجازی، سواد سابرنتیک مرتبط با پزشکی و ...
خانواده، شهر، روستا، سازمان و ...
عاملی در ادامه با بیان این که در حوزه اعتماد سه مولفه صداقت در گفتار و رفتار، دگرخواهی و تبادل موقعیت و کارایی و عمل مثبت تأثیر گذار مطرح میشود، گفت: ما در جامعه خود باید روی دگرخواهی و تبادل موقعیت با دیگران کار کنیم.
به گفته این استاد دانشگاه، جامعه ایران دو مشخصه دارد که اگر به این دو توجه نکنیم نمیتوانیم مفهوم سرمایه اجتماعی را بومی کنیم؛ نخستین شاخصه دین داری است که در ایران ریشه عمیق دارد.
ما به عنوان کشوری که آرزوی جامعه اسلامی داریم نگران دین داری هستیم، اما جامعه در این شاخص بسیار رشد کرده و این را در جمعیت پیاده روی اربعین و جاماندگان اربعین میبینیم.
البته که ما جامعه صد در صدی نداریم همانطور که در صدر اسلام ایمان آورندگان در اقلیت بودند.
دومین مشخصه ایران جنبه نوگرایی و پیشرفت جامعه ایرانی است.
جنبه دین گرایی و نوگرایی در جامعه ایرانی دو عنصر پررنگ است و برخی یا جنبه دین داری یا برخی جنبه نوگرایی را قربانی میکنند، اما این دو با هم جلو رفتند و هر دولتی به این دو شاخص توجه نکند نمیتواند راهبری لازم را داشته باشد.
دشمن را ندیدن غلط است!
عاملی، عوامل تخریب کننده سرمایه اجتماعی در ایران را شامل ۶ مورد دانست و افزود: نخستین عامل فاصله بین باورها و تجربه دینی است؛ دومین عامل جریانهای کلان ضد فرهنگ اسلامی است.
عامل سوم جنگ شناختی و عامل پنجم فرامحلی کردن فضای مجازی است.
این به معکوس کردن دیدگاه غیراجتماعی کمک میکند که فرض میکند انسانها منطقی و منفعت طلب هستند و تا حد زیادی فراتر از تأثیر عوامل اجتماعی هستند و با قرار دادن عوامل اجتماعی به عنوان «سرمایه» به آنها در تصمیمگیری همراه با سایر اشکال سرمایه میدهد و این به جامعه شناسان اجازه میدهد تا در یک پازل با اقتصاددانان بازی کنند، اما همچنین اجازه نفوذ اقتصادی به پدیدههای جامعه شناختی و تقلیل به تفکر اقتصادی را میدهد.
پاتنام پیشنهاد کرد که سرمایه اجتماعی همکاری و روابط حمایتی متقابل را در جوامع و ملتها تسهیل میکند و بنابراین، ابزار ارزشمندی برای مبارزه با بسیاری از نابسامانیهای اجتماعی ذاتی در جوامع مدرن، به عنوان مثال جرم و جنایت خواهد بود و در مقابل، دیگران بر منافع خصوصی ناشی از شبکه روابط اجتماعی که بازیگران فردی خود را در آن مییابند، تمرکز میکنند.
او بیان کرد: فوکویاما استدلال میکند که سرمایه اجتماعی چیزی است که یک جامعه مدنی ایجاد میکند.
غلامی ادامه داد: انتقادات اصلی به نظریه سرمایه اجتماعی این است که این نظریه به اندازه مورد انتظار اجتماعی نیست و همه ابعاد، اضلاع و پیچیدگیهای جامعه را لحاظ نمیکند.
اما باید توجه داشت که سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی «علاج همه مشکلات» جامعه مدرن تلقی شدهاست.
عوامل درون زا در شکل گیری عوامل درون زا یا هموار سازی مسیر آنها بسیار اثر گذارند.
وقتی از برون زا بودن عوامل کاهش سرمایه اجتماعی صحبت میشود، لزوماً منظور اقدامات خصمانه علیه جامعه ما نیست.
به گفته او، یک حوزه سواد تخصصی هم هست که شامل سواد مهندسی مرتبط با فضای مجازی، سواد سابرنتیک مرتبط با پزشکی و ...
خانواده، شهر، روستا، سازمان و ...
عاملی در ادامه با بیان این که در حوزه اعتماد سه مولفه صداقت در گفتار و رفتار، دگرخواهی و تبادل موقعیت و کارایی و عمل مثبت تأثیر گذار مطرح میشود، گفت: ما در جامعه خود باید روی دگرخواهی و تبادل موقعیت با دیگران کار کنیم.
به گفته این استاد دانشگاه، جامعه ایران دو مشخصه دارد که اگر به این دو توجه نکنیم نمیتوانیم مفهوم سرمایه اجتماعی را بومی کنیم؛ نخستین شاخصه دین داری است که در ایران ریشه عمیق دارد.
ما به عنوان کشوری که آرزوی جامعه اسلامی داریم نگران دین داری هستیم، اما جامعه در این شاخص بسیار رشد کرده و این را در جمعیت پیاده روی اربعین و جاماندگان اربعین میبینیم.
البته که ما جامعه صد در صدی نداریم همانطور که در صدر اسلام ایمان آورندگان در اقلیت بودند.
دومین مشخصه ایران جنبه نوگرایی و پیشرفت جامعه ایرانی است.
جنبه دین گرایی و نوگرایی در جامعه ایرانی دو عنصر پررنگ است و برخی یا جنبه دین داری یا برخی جنبه نوگرایی را قربانی میکنند، اما این دو با هم جلو رفتند و هر دولتی به این دو شاخص توجه نکند نمیتواند راهبری لازم را داشته باشد.
دشمن را ندیدن غلط است!
عاملی، عوامل تخریب کننده سرمایه اجتماعی در ایران را شامل ۶ مورد دانست و افزود: نخستین عامل فاصله بین باورها و تجربه دینی است؛ دومین عامل جریانهای کلان ضد فرهنگ اسلامی است.
عامل سوم جنگ شناختی و عامل پنجم فرامحلی کردن فضای مجازی است.