آداب و رسوم کاشانی هادر رمضان/ از کلوخ اندازون تاروزه واکنی داماد
کاشان - شهرستان کاشان با قدمت هفت هزار ساله آئین‌های زیبایی را در ماه مبارک رمضان داشته که برخی از آنان هنوز انجام می شود و برخی دیگر نیز به دست فراموشی سپرده شده است.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، مرتضی نجف زاده: رمضان از راه رسید و ما را به حس و حال روزه داری‌هایش، سفره‌های افطار و سحرش، شبهای قدرش، قرآن خوانی‌ها و عباداتش مهمان می‌کند و شمیم شکوفه‌های دل انگیز مناجات و رایحه روح بخش بندگی خدا را در کوی و برزن جاری می‌کند.
رمضان ماه تمرین عشق و اراده و تمرین گذشتن از خویش برای رسیدن به معشوق است و سفره‌ای به وسعت بخشندگی خدا پهن شده و اگر لایق باشیم دعوت صاحبخانه را لبیک می‌گوئیم و ریزه‌خوار این خوان پر نعمت الهی می‌شویم.
کاشانی‌ها معتقد هستند همانگونه که در این ماه مبارک به تزکیه روح توجه می‌شود، باید به نظافت محل عبادت و سکونت نیز پرداخت و بر همین اساس خانه تکانی رمضان یا نظافت منزل از جمله کارهای مرسوم مردم کاشان همزمان با فرا رسیدن ماه رمضان است.
یک کاشان شناس در گفت و گو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در کاشان اظهار داشت: در منطقه فرهنگی کاشان به ویژه در گذشته که ارتباط جمعی مانند رادیو و تلویزیون و خبرگزاری و اینترنت نبود و آگاه شدن از حلول ماه مبارک رمضان سخت بود مردم به پشت بام خانه‌ها یا مناطق و تپه‌های اطراف شهر می‌رفتند و به دقت در آسمان به جستجوی هلال ماه می‌گشتند.
قرائت سوره یاسین به محض رؤیت هلال ماه
علی اصغر شاطری افزود: مردم قمصر کاشان با خود یک کلام الله مجید، یک آینه و یک سینی که داخل آن ظرف آب با کمی سبزی و گلاب پاش پر از گلاب بود، رو به قبله می‌نشستند و سعی می‌کردند ماه را در آینه ببینند و به محض دیدن ماه شخص با سوادی با صدای رسا سوره یاسین را قرائت می‌کرد و دیگران آهسته با او سوره یاسین را می‌خواندند.
وی ابراز داشت: بعد از قرائت سوره یاسین یک حمد و توحید قرائت می‌کردند و چند صلوات می‌فرستادند و بر روی خود و خانواده گلاب می‌پاشیدند و سرانجام جرعه‌ای از آب و سبزی را می‌نوشیدند و عقیده داشتند خوردن آن آب و سبزی به آنها نیروی قناعت می‌دهد و موفق می‌شوند بدون ناراحتی ماه رمضان را روزه بگیرند و پس از این اعمال یک نفر طبل می‌زد تا اگر کسانی موفق به دیدن ماه نشده بودند مطلع شوند.
ماه مبارک رمضان در کاشان همراه با آداب و رسوم و مراسمات متنوع و جالبی بوده است که هنوز هم با گذشت زمان در این شهر و دیار در حال برگزاری است و این موضوع نشان دهنده فرهنگ غنی این شهر با تمدن هفت هزار ساله است
وی ضمن اشاره به دیگر آداب و رسوم رؤیت هلال ماه در کاشان گفت: پس از رؤیت هلال افراد چشمشان را می‌بندند و سپس بر قرآن مجید، انگشتر عقیق، آب، سبزه یا روی سادات می‌گشایند و صلوات می‌فرستند تا آن ماه را به میمنت آغاز کنند و تا پایان ماه از عهده اجرای فرامین حق برآیند.
ماه مبارک رمضان در کاشان همراه با آداب و رسوم و مراسمات متنوع و جالبی بوده است که هنوز هم با گذشت زمان در این شهر و دیار در حال برگزاری است و این موضوع نشان دهنده فرهنگ غنی این شهر با تمدن هفت هزار ساله است.
شاطری ضمن اشاره به مراسم کلوخ اندازان در کاشان گفت: بسیاری از آداب و رسوم و سنن اجتماعی مردم کاشان ریشه در باورهای دینی و عقاید مذهبی آنان دارد و شهر دارالمومنین کاشان نیز چون دیگر شهرهای تاریخی ایران آئین و رسوم خاصی در ماه مبارک رمضان داشته و دارد که در مقایسه با جاهای دیگر رنگ و بوی مذهبی‌تر و چهره‌ای روحانی و معنوی‌تری به خود گرفته است و از جمله آداب و رسوم، مراسم کلوخ اندازان است.
برگزاری مراسم کلوخ اندازون کاشان در آخرین جمعه ماه شعبان
این کاشان شناس با بیان اینکه کلوخ اندازان در آخرین جمعه ماه شعبان المعظم برگزار می‌شود، گفت: در این روز مردم با مسافرت به روستاها، تفرجگاه‌ها و تفریح در دشت‌ها و باغات، رفتن به زیارتگاه‌ها و دیدن بزرگان فامیل و با پختن آش و غذاهای سنتی به جشن و سرور می‌پردازند و علاوه بر نشاط و شادابی و طراوت و تقویت روحیه افراد، یک دورهمی صمیمانه و خودمانی و صله رحم و دیداری دوستانه از بزرگان فامیل است که از سفارشات مهم دینی است.
وی اظهار داشت: در گذشته نه چندان دور مردم کاشان که هنوز سالخوردگان از آن روزها به شور و شوق یاد می‌کنند با بستن بقچه‌ها و بر داشتن سماور ذغالی به شاهزاده ابراهیم، دشت‌های فین و حسن آباد و صفی آباد و یحیی آباد و مزارع اطراف رفته و به جشن و پایکوبی و شادمانی می‌پرداختند و این روز را به خوشی می‌گذراندند و آماده پذیرایی از ماه رمضان می‌شدند و کلوخی را در آب انداخته و بدین باور بودند که آب روشنی است و آب شدن کلوخ در آن همانند برطرف شدن مشکلات و گرفتاری است.
هوم بابایی یکی از آیین‌هایی که رو به فراموشی و زوال رفته است اما در گذشته رواج داشته و مردم کاشان تا نیمه ماه مبارک رمضان این آئین سنتی را انجام می‌دادند.
شاطری ضمن اشاره به پیشینه تاریخی آئین هوم بابا در کاشان ابراز داشت: به اعتقاد برخی از مردم در شبهای ماه رمضان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به درب خانه پیامبر اکرم (ص) رفته سوره مبارکه الضحی را خوانده پیامبر (ص) برای تشویش مقداری خوراکی به آن عزیزان داده و بدین جهت این آئین در افکار عمومی جایگاه ویژه ای داشته است.
برگزاری مراسم هوم بابایی در کاشان از دوم تا پانزدهم ماه رمضان
وی گفت: مراسم هوم بابایی که اصطلاحاً به آن هاهایی نیز می‌گویند از شب دوم ماه رمضان تا شب پانزدهم ماه ادامه داشته و بچه‌های کوچه و محلات در دسته‌های چندتایی بعد از افطار به درب منازل رفته و با کوبیدن درب خانه، اشعاری توسط میاندار دسته خوانده و بقیه افراد با صدایی بلند «هوم بابا هوم بابا» یا «هاها» می‌گفتند و اهل خانه نیز با شنیدن صدای بچه‌ها و برای تشویق و ترغیب آنان وجه نقد یا تنقلات به آنها می‌داد.
این کاشان شناس ضمن اشاره به اشعار آئین هوم بابا افزود: در این مراسم شیرین کاری‌هایی نیز اتفاق می‌افتاد که از زیباترین خاطرات این دوران بوده به نحوی که در هنگام خواندن اشعار هوم بابایی در پشت در خانه یکی از جوانان اهل خانه از پشت بام سطل آبی را روی گروه خالی کرده که شور و شوقی را در میان بچه‌ها می‌انداخت.
وی ضمن اشاره به آداب و رسوم مردم کاشان در لیالی قدر گفت: شب ۲۳ ماه مبارک رمضان سومین شب از شبهای لیالی قدر است و مردم کاشان این شب را بیش از شبهای ۱۹ و ۲۱ ارج می نهند و احتمال اینکه شب ۲۳ شب قدر باشد، بیشتر می‌دانند و از آداب و رسوم و سنن اجتماعی مردم کاشان در این شب آن است که به زیارت اهل قبور می‌روند و علاوه بر فاتحه و قرائت قرآن، قبور اموات را جارو کرده و سنگ مزارشان را آب می‌زنند و طلب مغفرت و آمرزش برای درگذشتگان و حلالیت برای خود می‌کنند.
شاطری افزود: در اعتقاد و باور مردم کاشان است که اموات در این شب، چشم به راه مبرات و خیرات بستگان هستند و از این جهت در شب ۲۳ ماه رمضان برای اموات علاوه بر زیارت اهل قبور، خیرات و نذورات فراوانی در مساجد و جلسات قرآن می‌دهند و حلوا و تر حلوا از مهمترین خیراتی که در این شب می پزند و به نیت اموات پخش می‌کنند در حالی که در پندار و باور مردم کاشان است که بوی پختن حلوا نیز به اموات می‌رسد.
روزه واکنی از آئین‌های سنتی کاشی‌ها در ماه رمضان است
روزه واکنی یکی از آئین‌های سنتی است که در ایام ماه مبارک رمضان در کاشان برگزار می‌شود و در این آئین به رسم قدیم هدایایی به عروس و داماد داده می‌شود.
این کاشان شناس ضمن اشاره به رسم «روزه واکنی داماد» در کاشان افزود: از دیگر رسوم کاشانی‌ها رسم «روزه واکنی داماد» است که خانواده عروس در شب دوم ماه رمضان داماد و خانواده او را برای صرف افطار دعوت می‌کنند و در این میهمانی خانواده داماد قبل از آنکه عروس افطار کند، طبق رسمی دیرینه هدیه‌ای را به عروس می‌دهند و خانواده عروس نیز هدایایی به داماد می‌دهند.
وی با بیان اینکه برگزاری مراسم افطار نیز در کاشان با شور و حال خاصی همراه است، گفت: دعاخوانی افطار همواره از گلدسته‌های مساجد کاشان به گوش می‌رسد و شعرخوانی در مدح و ستایش امیرالمومنین (ع) نیز قبل از اذان مغرب صورت می‌گیرد که نشان دهنده شور و نشاط معنوی ویژه ماه مبارک رمضان در دارالمومنین کاشان است.
آئین سنتی جزءخوانی قرآن از قدیم الایام تاکنون در کاشان ادامه داشته و این آئین به صورت خانوادگی و یا عمومی در مساجد و منازل کاشانی‌ها برگزار می‌شود
برگزاری آئین جزءخوانی در کاشان
مفسر قرآن کاشانی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه ضمن اشاره به برگزاری مراسم جز خوانی کاشانی‌ها در ماه مبارک رمضان اظهار داشت: این آئین از قدیم الایام وجود داشت به نحوی که سعی می‌کردند هر روز یک جز قرآن در این ایام تلاوت شود و بر همین اساس آئین جزءخوانی در مساجد و منازل شهروندان برگزار می‌شود اما تفاوتی که این مراسم نسبت به گذشته داشته آن است که در گذشته پدر و فرزند به اتفاق در جلسه حضور پیدا کرده و در پایان به همراه یکدیگر از مراسم بر می‌گشتند اما امروزه این همراهی وجود ندارد.
سیدرضا واجدی ضمن اشاره به حضور جوانان در مراسم جزءخوانی در کاشان افزود: پیشنهاد می‌شود تا همانند گذشته پدر و فرزند با یکدیگر در مراسم شرکت کرده و با پایان آن به اتفاق یکدیگر جلسه را ترک کنند چرا که این موضوع باعث کاهش آسیب‌های اجتماعی نیز می‌شود.
وی ضمن اشاره به برگزاری آئین جز خوانی خانوادگی در کاشان ابراز داشت: در کمتر محله و خانه‌ای صدای تلاوت قرآن در ایام ماه مبارک رمضان شنیده نمی‌شود و خوشبختانه این آئین از گذشته تاکنون حفظ شده است و در همین راستا به جهت حفظ و تداوم صله ارحام صرف افطاری نیز به صورت خانوادگی انجام می‌شود.
رئیس حوزه علمیه کاشان نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه تشیع کشور در کاشان ظهور کرده است، اظهار داشت: وجود تشیع در منطقه کاشان با خط سیر قرار دادن سیره اهل بیت (ع) همزمان شده است و بر همین اساس کاشان همواره در تشیع و آئین‌های مذهبی رتبه‌های برتر را کسب کرده است.
مسلمان شدن یهودیان ساکن کاشان به دلیل اخلاق حسنه کاشانی‌ها
حجت‌الاسلام منصور فرجی ضمن اشاره به برخورد صحیح مردم کاشان با افراد غیر مسلمان در کاشان افزود: این رفتار حسنه مردم کاشان به صورتی بود که یهودیان ساکن کاشان را تحت تأثیر خود قرار داده و مسلمان شده بودند در حالی که این کار همان سیره پیامبر اکرم (ص) است.
وجود ۳۰ مرکز خیریه در کاشان
وی با بیان اینکه با وجود علما، آمدن روحانیون و سخنرانان مطرح کشوری و تقید مردم ارتباط مستقیمی در کاشان ویژه سنت و سیره اهل بیت (ع) ایجاد شده است، ابراز داشت: این ارتباط به صورت امور خیریه نمود پیدا کرده و بر همین اساس حدود ۳۰ مرکز خیریه در کاشان وجود دارد به نحوی که با وجود این مراکز خانواده‌های نیازمند می‌توانند نحوی جهیزیه دختر خود را تهیه کنند.
فرجی ضمن اشاره به برگزاری مراسم جزءخوانی در ماه رمضان به عنوان آئینی مذهبی در کاشان گفت: ماه رمضان ماه بهره برداری و احیای قرآن است و به لطف خدا این جلسات بیشتر شده است و از دیگر سنت رایج در کاشان افطاری دادن و افزایش کمک به ایتام در این ایام است چرا که افراد در این ایام رغبت بیشتری به کمک به دیگران دارند.
ماه رمضان، ماه مهمانی خدا فرصتی است که انسان‌ها به خداوند متعال نزدیک شوند و خود را از گناهان بزدایند و با تذهیب نفس و پاک سازی قلب و روح از این ماه خارج شوند و شهرستان کاشان با توجه به سابقه مذهبی و وجود آئین‌های سنتی گوناگون انسان‌ها را در استفاده حداکثری از این ماه تشویق می‌کنند.
