جای پایی منتسب به امام رضا(ع) در شهر قدمگاه/ باوری دیرینه در میان مردم یا حقیقتی تاریخی

در سال ۲۰۰ هجری قمری محبوبیت و نفوذ امام رضا(ع) در بین مسلمین چنان عرصه را بر مامون خلیفه عباسی تنگ کرد که با پیک و نامه‌های مکرر امام رضا را مجبور به ترک وطن و هجرت از مدینه به توس کرد آنچه در مسیر هجرت اجباری امام از مدینه به توس در باور عامه مانده اسکان حضرت در قدمگاه است.
به گزارش خبرنگار فارس از نیشابور، سالیان سال است که مردم با ورود به شهر قدمگاه، آب چشمه قدمگاه را به نیت شفا برای بیماران خود می برند چرا که این چشمه را به برکت قدم امام رضا(ع) می دانند و جای پای موجود در قدمگاه را جای پای امام هشتم می نامند.
برای روشن شدن این موضوع که جای‌ پای موجود در قدمگاه متعلق به امام رضا است و چشمه جاری در قدمگاه همان چشمه‌ای است که به دست امام رضا(ع) کنده شده است به سراغ ابولقاسم کمالی مورخ و نویسنده کتاب ۲جلدی تاریخ علمای نیشابور می‌روم‌‌‌.
کمالی در آغاز گفت و گو از کتابخانه بسیار بزرگ خانه‌اش به جز کتاب ۲ جلدی تاریخ علمای نیشابور، کتاب‌های منتهی الامال، مدارس نظامیه و دایره‌المعارف بزرگ سلامی نوشته موسوی بجنوردی را روی میز می‌گذارد و با استناد به کتاب‌ها و تحقیقاتش برایم می‌گوید: سال ۲۰۰ هجری قمری زمانی که امام رضا(ع) به نیشابور می‌رسند‌‌، نیشابور ابرشهری است که بیشتر مردم آن سنی مذهب بودند، با این وجود علمای هر دو مذهب به همراه هزاران نفر از مردم، پای پیاده به استقبال امام پیش می‌روند.
هنگامی که جمعیت به مرکب امام رضا(ع) می‌رسند غوغایی به پا می‌شود، عده‌ای گریه می‌کنند و ناله می زنند‌، عده‌‌ای دست تکان می‌دهند، عده‌ای خود را به مرکب امام(ع) نزدیک می‌کنند و با فریاد صلوات‌ و خوشامدگویی‌ ابراز ارادت می‌کنند‌.
بدین ترتیب امام رضا با شکوه و عظمت به همراه سیل جمعیت وارد نیشابور می‌شوند.
و در محله لاشابادی در خانه‌ی پیرزنی مومنه به نام خدیجه سکنی می گیرند که بعدها این خانم به بانو پسنده مشهور می‌شود که مزار آن هم اکنون در گوشه‌ایی از میدان بی‌بی‌شطیطه معروف است و امام در گوشه‌ای از خانه بانو پسنده درخت بادامی می کارند که سال ها مردم از میوه آن شفا می گیرند‌‌‌.
بر سر آن محله حمامی مخروبه است و قناتی بایر که اهل محله به احترام امام رضا به عمارت حمام اقدام می‌کنند و چون تعمیرات تمام می‌شود به امر امام به لایروبی قنات می‌ پردازند و آب جاری می‌شود، حمام دایر می شود و اهالی سال ها از آن حمام استفاده می‌کنند.
سنت برجای مانده از امام رضا(ع) در نیشابور
کمالی در حالیکه با دقت صفحاتی از کتاب‌های منبع را نگاه می‌کند، ادامه می‌دهد: آنطور که در کتب تاریخی آمده است، یکی از بزرگان نیشابور حضرت را دعوت کردند تا دیداری با علما و بزرگان شهر داشته باشند‌.
طبق آنچه در نیشابور مرسوم بود ابتدا دیگران را می نشاندند و جایگاهی مخصوص برای بزرگ مدعو تهیه می‌کردند و او را صدر مجلس می‌نشاندند‌‌‌.
این بار هم این‌چنین کردند سپس امام را دعوت به حضور کردند.
به محض ورود همه به احترام امام رضا(ع)حرکت کردند و امام را دعوت به جایگاه نمودند‌ اما امام به آن جایگاه نرفتند و در کناری در جمع نشستند و از آن زمان در نیشابور این سنت منسوخ گردید.
به روایت تاریخ امام رضا(ع)در مجلسی به جماعت ایستادند و شخصی به امام گفت حضرت آقا قبله مستقیم است امام فرموند که قبله اینگونه است و از آن پس قبله نیشابور به جهت فرمان امام رضا حقیقی شد‌.
روایت دیگری که از حضور حضرت در نیشابور ثبت و ضبط شده این است که امام رضا به زیارت امامزاده محمد محروق در محله تلاجگرد رفتند‌.
غوغای بدرقه
در مدت زمان اقامت امام در نیشابور اختلاف است از چند روز تا چند ماه اما آنچه به حقیقت نزدیکتر است باید چند روز باشد.به گواه تاریخ بیش از یکصد هزار از علما و دانشمندان و مردم به بدرقه امام آمدند غوغایی در شهر به راه افتاد کاروان حرکت کرد.
تا به کاروان امام رسید‌ مردم هودج امام را مانند نگینی در برگرفته بودند.
محمد بن اسلم طوسی از حافظان حدیث به همراه جمع کثیری از علما پیش‌آمد و از آقا تقاضای ذکر حدیثی کرد‌ امام سرشان را از هودج بیرون آوردند تا چشم مردم به چهره نورانی امام رضا(ع) افتاد غوغا و صلوات به اوج رسید علما تلاش کردند تا مردم را ساکت کنند.
مقداری که سکوت شد امام حدیث سلسله الذهب را انشا فرمودند و طبق شواهد تاریخی ۲۴هزار قلمدان مرصع آن را نوشتند و۲ تن از علما در فاصله‌های مناسب حرف حضرت را تکرار می‌کردند تا صدا به همه برسد.
امام رضا(ع) فرمودند: پدرم از پدرش‌‌‌...
و او هم از رسول خدا و جبرئیل نقل شده که خداوند فرمود: "لااله الالله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی "
بعد از این حضرت به داخل هودج رفتند و کاروان حرکت کرد چند قدمی که رفتند سر مبارک را بیرون آوردند و فرمودند: "بشروطها انا من شروطها "
سپس مرکب امام حرکت می‌کند و هر لحظه عالمی و بزرگی مهار مرکب را می گیرد و می‌کشد‌.
ده سرخ یا قدمگاه
در تاریخ به نقل از ابن شرآشوب و ‌علامه مجلسی نقل است که امام در مسیرشان تا مرو در روستای ده‌سرخ منزل کردند و نماز خواندند‌ و چون آب برای همه کم بوده امام با دست مبارک زمین را کندند، آب جاری شده و همه استفاده نمودند‌.
به نقل از اباصلت عده‌ای می‌گویند آن چشمه هم اکنون به روستای چشمه خسرو تبدیل شده است‌ و عده ای دیگر مکان را قلعه وزیر ذکر می‌کنند که محل گذر جاده ابریشم بوده است‌ و عده‌ای متاخر همین قدمگاه فعلی را بیان کرده‌اند البته از متون تاریخی فقط روستای ده‌سرخ ذکر شده است.
حجت‌الاسلام قاسم یعقوبی امام جمعه نیشابور نیز در گفت و گو با خبرنگار فارس در نیشابور، با بیان این که در تاریخ مستندی نیست و من جایی ندیدم، با صراحت می گوید: هیچ سند محکمی مبنی بر این که امام رضا(ع) در مسیر هجرت از مدینه به توس از قدمگاه گذر کرده باشند وجود ندارد‌.
اما حضور امام رضا(ع) در نیشابور قطعی است.
همه مورخین نوشتند که حضرت در مسیر هجرت اجباری به نیشابور آمدند و چند روز در نیشابور ساکن شدند و سخنرانی کردند.
ورود امام رضا در خانه بانو پسندیده بوده و در تاریخ آمده است که حضرت در مسیر هجرت در وقت نماز به چشمه خسرو رسیدند و برای نماز و استراحت توقف کردند‌.
انتهای پیام/