موزه‌های قزوین جلوه‌گاه تاریخ و هنر/ ضرورت بازشناخت جایگاه موزه
قزوین- استان قزوین با داشتن ۱۰ موزه مختلف باستانی و تخصصی اشیای قدیمی و تاریخی بدست آمده از دوره های مختلف، آیین و هنر این خطه را در عرصه های مختلف در معرض دید علاقمندان قرار داده است.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- آرش صالحی: ۲۸ اردیبهشت ماه هر سال مصادف با ۱۸ ماه می که به عنوان روز جهانی موزه‌ها تعیین شده و این مناسبت که توسط شورای بین المللی موزه‌ها پایه گذاری شده، بهانه خوبی است تا کمی جدی تر به وضع و حال موزه‌های قزوین نگاهی انداخته و از بیم و امیدهای پیش روی موزه داران شهرمان بیش از گذشته آگاه شویم.
در حال حاضر، شهر قزوین با داشتن موزه‌هایی نظیر موزه خوشنویسی، مردم شناسی، سنگ، کشاورزی، هنر پایداری، عاشوراییان، فرهنگ و آموزش، بلدیه و شهدا از شهرهای پرموزه ایران محسوب می‌شود که سهم بسزایی در رشد اقتصاد و فرهنگ موزه داری در کشور دارد.
تاریخچه ایجاد موزه در قزوین
سرپرست موزه خوشنویسی قزوین با بیان که نخستین موزه در قزوین ایجاد شده، موزه چهل ستون بوده که در سال ۱۳۳۶ خورشیدی توسط اداره فرهنگ و هنر وقت تأسیس شده، گفت: در محل فعلی این موزه، ابتدا موزه هنرهای زیبا راه اندازی شده که اشیای تاریخی به نمایش درآمده در آن از لوازم قدیمی مانند جعبه و درب که مردم قزوین در خانه داشتند تأمین و یا از اعیان و اشراف گردآوری شده بود و یا توسط خود آنها برای نمایش در موزه هنرهای زیبا هدیه می شده که پس از چند سال رونق گرفتن، به «موزه قزوین» تغییر نام می‌دهد.
احمد اصغری گفت: اشیای این موزه توسط پدر باستان شناسی کشور «عزت الله نگهبان» طی حفاری‌هایی در دشت قزوین (منطقه بوئین زهرا) به دست آمده، که بخشی از آن یافته‌های باستانی را به موزه قزوین دادند که هم شامل آثار باستانی (پیش از اسلام که از زیر خاک به دست آمده‌اند) و هم آثار هنری دوران متاخرتر (دوره اسلامی یعنی سلجوقی، صفوی و قاجاری) بوده و بدین گونه تنها موزه فراگیر تاریخ قزوین را تأسیس کردند و از هزاران سال پیش تا دوره قاجاریه همه گونه اشیای تاریخی را در آن به نمایش می گذاشته‌اند.
وی سال ۱۳۸۲ را نقطه عطفی برای موزه‌های قزوین دانست و عنوان کرد: در بخش شرقی مجموعه دولت خانه صفوی که در واقع جایگاه پیشین سازمان هلال احمر قزوین بود، یک دگردیسی و ساخت و سازهایی انجام شد که منجر به ایجاد یک مکان فرهنگی برای نمایش آثار تاریخی استان قزوین شد و به این ترتیب «موزه قزوین» شکل گرفت که توانستیم در آن اشیای تاریخی بیشتری نمایش دهیم و اولین موزه تخصصی آثار باستانی را در قزوین داشته باشیم.
این کارشناس موزه داری با تاکید بر این نکته که موزه چهل ستون یکی از قدیمی ترین موزه‌های ایران است، ادامه داد: از نزدیک به ۳۰۰ موزه‌ای که امروز در ایران وجود دارد، موزه چهل ستون با توجه به پیشینه ۶۰ ساله‌اش یکی از کهن‌ترین آنهاست؛ در ضمن بین موزه‌های ایران فقط ۴ یا ۵ موزه حدود ۶۰ سال عمر دارند که یکی از آنها همین موزه است.
وی با یادآوری اینکه از سال ۸۲ موزه چهل ستون به نمایش اختصاصی آثار خوشنویسی و نقاشی مکتب قزوین تغییر کاربری داد، گفت: با توجه به اینکه دیوارهای کاخ چهل ستون (عمارت کلاه فرنگی) قزوین پر از نقاشی‌های زیبای صفوی و بیشتر مورد توجه مردم به خود بناست، کوشیده‌ایم تابلوهای نقاشی مکتب قزوین (به گونه تابلو- عکس) را که از دوران صفویه به جا مانده و همواره یکی از درخشان‌ترین مکاتب نقاشی ایرانی بوده‌اند، در اینجا به نمایش درآوریم.
موزه‌های ده گانه مینو شهر
این موزه دار با بیان اینکه در قزوین روز به روز به سمت تخصصی شدن موزه‌ها رفته‌ایم، اضافه کرد: هر چه جلوتر می‌رویم، موزه‌های بیشتری در حال شکل گیری است و امروزه به جز «موزه چهل ستون» از ۱۰ موزه در شهر قزوین برخورداریم که عبارت از موزه‌های قزوین (آثار تاریخی یا شهر)، مردم شناسی گرمابه قجر، سنگ‌های کهنه (در مسجد جامع)، سفال رضا ازی محمدی، اسباب بازی (هر ۲ در سرای سعدالسلطنه)، عاشوراییان (در حسینیه امینی‌ها)، هدایای وزارت امور خارجه (در مدرسه امیرکبیر)، فرهنگ یا آموزش و پرورش (در خیابان شهید انصاری)، کشاورزی (در عمارت سپه دار)، تنوع زیستی (در کنار کتابخانه یادگار امام شهر محمدیه) هستند.
اصغری، جمع آوری اشیا موزه‌ها را شامل ۳ روش دانست و ادامه داد: بخشی از اشیای تاریخی توسط کاوش‌های باستان شناسی کشف می‌شوند، بخش دیگر یادگارهای خاندان‌های مختلف اند و بخشی هم آثار تاریخی کشف و ضبط شده توسط نیروی انتظامی هستند که به سازمان میراث فرهنگی تحویل داده می‌شوند و از طریق سازمان در اختیار موزه‌های استانی، ملی و حتی بین المللی قرار می‌گیرند.
تخریب گری عامدانه
اصغری وندالیزم یا تخریب گری عامدانه را در زمره مشکلات موزه داری در کشور برشمرد و بیان کرد: مشکلی که در مورد موزه‌هایی مانند «چهل ستون» در گذشته وجود داشت، این بود که برخی افراد به نیت تخریب با انجام اعمالی وندالیستی (تخریب گری عامدانه) روی دیوارهای عمارت‌های مهم مجموعه دولت خانه اقدام به حک نام و نوشتن یادگاری می‌کردند که خسارات زیادی به موزه‌های قدیمی قزوین وارد کرده است.
وی با بیان اینکه در برخی موزه‌ها فقط یک نوع اثر از یک دوره دیده می‌شود، ادامه داد: یک گونه ابزار مانند صندوق یا شمشیر شناخت درستی از یک تمدن و فرهنگ کهن به دست نمی‌دهد، در حالی که با کنار هم قرار دادن اشیای تاریخی یک دوره و دیدن مجموعه آنها می‌توان تصور کرد وضعیت پیشرفت تمدنی آن دوران چگونه بوده است.
مشکل تأمین اعتبار برای روزآمد سازی موزه
کارشناس موزه مردم شناسی حمام قجر قزوین نیز با بیان اینکه این موزه نوع زندگی اجتماعی و بده بستان مردم استان را در روزگاران مختلف نشان می‌دهد، گفت: به این وسیله مردم می‌توانند از کم و کیف اوضاع و احوال زندگی اقوام کهن دشت قزوین آگاه می‌شوند و حتی در می‌یابند که از چه زمانی دچار اشتباه شده‌اند، تا از همان نقطه اصلاح را آغاز کنند.
انسیه چیت سازان به بیان مشکلات موزه‌های خصوصی قزوین پرداخت و اضافه کرد: مجسمه‌هایی که در موزه مردم شناسی قجر وجود دارد، نیاز به تعمیر و مرمت دارند که مستلزم صرف هزینه سنگین بوده و تأمین اعتبار برای تعمیر مجسمه‌ها تقریباً برای ما ناممکن است.
وی با بیان اینکه همه موزه‌های دنیا هر نیم سال یا یک سال خودشان را به روز می‌کنند، ادامه داد: این موزه‌ها انبارهای بزرگی دارند که آثار تاریخی و فرهنگی عدیده ای را شامل می‌شوند، اما متأسفانه موزه‌های شهر قزوین فاقد این قابلیت اساسی هستند، چرا که هر موزه‌ای برای سرپا ماندن، هر ساله نیازمند برخی تغییرات شکلی و ظاهری به ویژه در زمینه چیدمان اشیا و طراحی داخلی است و همیشه باید اشیای تازه ای برای موزه‌ها خریداری شود تا آنها بتوانند بازدیدکنندگان را جذب کنند.
ضرورت بازشناخت جایگاه موزه
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین در گفتگو با خبرنگار مهر، خواستار نگاه درست، ژرف و سالم و توجه کافی به موزه‌های قزوین شد و گفت: بسیاری از معضلات مردم امروز به خاطر گم کردن هویت‌ها و باورهای اصیل فرهنگی است و یکی از راه‌های برون رفت جامعه از وضعیت بی هویتی و بد فرهنگی، ساخت و گسترش موزه‌های تاریخی، تمدنی و فرهنگی است.
علیرضا خزائلی با تاکید بر ضرورت بازشناخت جایگاه موزه در رشد و توسعه فرهنگی استان، افزود: موزه یک مکان فرهنگی مدرن است که برای دنیای امروز طراحی شده و یکی از نمادهای توسعه فرهنگی جوامع حساب می‌شود که به واسطه آن مردم و ارباب جراید از تاریخ و تمدن گذشته و حتی افتخارات تمدنی آگاه می‌شوند.
وی از رایگان بودن بازدید از موزه‌ها در روز جهانی موزه خبر داد و گفت: همچنین در جهت ارتباط بیشتر و تعمیق ارتباط بین مردم، موزه‌ها و موزه داران یک تور رایگان بازدید از موزه‌ها برای فعالان میراث فرهنگی و راهنمایان گردشگری برگزار خواهد شد تا کارشناسان ما بیش از گذشته با امکانات و برنامه‌های نوین توسعه موزه‌ها آشنا شوند.
موزه‌ها به عنوان مکان‌های معرفی تاریخ و هنر و آداب و رسوم یک کشور در صورت توجه از سوی مردم و مسئولان و نگهداری مناسب آنها می‌تواند کلاس درس زیبایی برای شناخت هر چه بیشتر نسل جوان با غنای گذشته و هنر این سرزمین باشد.
