بازخوانی قوانین و مصوبات اجرایی حوزه حجاب و عفاف
مسئله حجاب یک دستور دینی به معنای پنهان کردن و منع از وصول است و عفاف نیز به معنای خود نگهداری است برای دستیابی به این دو هدف قوانین و مقرراتی در ایران وجود دارد.
خبرگزاری مهر، گروه جامعه: حجاب و عفاف همواره بخشی عمده از رسالت انبیا و اولیا، ادیان و علما بوده است چراکه حفظ حجاب و عفاف به حذف بسیاری از گناهان کمک می‌کند و رعایت حجاب اسلامی، به تهذیب و تزکیه نفس و ملکات نفسانی پرداخته و قرب الهی را نصیب انسان می‌کند.
مسئله حجاب که یک دستور دینی است به معنای پرده، حاجب، پوشیدن، پنهان کردن و منع از وصول است.
حجاب پوششی است که از طریق واقع شدن در پشت پرده، تحقق می‌یابد.
عفاف نیز به معنای خود نگهداری و باز داشتن نفس انسانی از محرمات است که در گزارش قبلی این رسانه با تیتر «حجاب و عفاف؛ از مفهوم تا دایره دربرگیری» به تفصیل شرح داده شد.
دستگاه‌های قانون گذار و اجرایی وظایفی را در قبال گسترش فرهنگ حجاب و عفاف دارا هستند که به شرح آنها می‌پردازیم.
با پیروزی انقلاب اسلامی، مصوبات شورای انقلاب در جهت گسترش پوشش اسلامی به خصوص برای کارکنان دولت اعلام شد و تاکنون قوانین و آئین نامه‌های متعددی در این زمینه به تصویب رسیده است.
شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده نیز در راستای وظایف خود مبنی بر سیاست گذاری در امور زنان و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها در اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، سیاست‌ها و اقدامات متعددی را در راستای پیاده نمودن حجاب و عفاف در جامعه تصویب و اجرا کرده است.
از جمله این سیاست‌ها می‌توان به «اصول و مبانی روش‌های اجرایی، گسترش فرهنگ عفاف (مصوب ۱۳۷۶)، راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف (مصوب ۱۳۸۴) و آئین نامه راهکارهای اجرایی گسترش عفاف و حجاب (مصوب ۱۳۸۴)» اشاره کرد.
قوانین و مصوبات موجود در موضوع حجاب و عفاف
امروزه با توجه به گستردگی قوانین موجود بیشترین مشکل در این زمینه به فقدان فرهنگ سازی و اجرا نشدن صحیح قانون مربوط می‌شود که باعث بروز معضلاتی در این خصوص شده است.
شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده به عنوان اولین مرجع سیاست گذار در حوزه مسائل زنان و خانواده و با توجه به نقش اثرگذار خود در طلایه داری مباحث علمی و فرهنگی زنان در عرصه‌های گوناگون بر آن شد تا با گردآوری مجموعه قوانین و مقررات مربوط به عفاف و حجاب جامعه فرهیخته کشور را نسبت به قوانین و مقررات و مصوبات موجود در موضوع حجاب و عفاف رهنمون سازد.
قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت
از قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران که با مقوله عفاف و حجاب و اخلاق و عفت عمومی ارتباط مستقیم و یا غیر مستقیم دارد می‌توان به قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت که در سال ۶۰ در فصل دوم و ماده ۱۴ آن به جرایم و خطاها این قانون مطرح است اشاره کرد که به چهار قسم جرایم سیاسی و نظامی، جرایم مالی و اداری، تخلف‌های انضباطی و اعمال خلاف اخلاق عمومی تقسیم می‌شود.
از قوانین و مقررات مصوب مجلس شورای اسلامی که با مقوله عفاف و حجاب و اخلاق و عفت عمومی ارتباط مستقیم و یا غیر مستقیم دارد می‌توان به چهار قسم اصلی یعنی جرایم سیاسی و نظامی، جرایم مالی و اداری، تخلف‌های انضباطی و اعمال خلاف اخلاق عمومی اشاره کرد
ماده ۱۸ آن اشاره به اعمال خلاف اخلاق عمومی دارد که عبارت از اعمال منافی عفت عمومی و تجاهر به فسق و فجور، استعمال مشروبات الکلی و مواد مخدر و اعمال و رفتار خلاف حیثیت و شرافت و شئون شغلی، عدم رعایت حجاب اسلامی و نشر و توزیع نوارهای مبتذل و یا عکس‌های مستهجن و صور قبیحه می‌شود.
قانون خط مشی کلی و اصول برنامه‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
این قانون در سال ۶۱ در فصل اول با ۸ ماده به این موضوع پرداخته است.
در این قانون باید با توجه به اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران و نقش این رسانه همگانی تعیین شود و از جمله اصول عام و کلی خط مشی این سازمان حاکمیت اسلام بر کلیه برنامه‌ها و پرهیز از پخش برنامه‌هایی که مخالف معیارهای اسلامی باشد و یا حاکمیت روح انقلاب و قانون اساسی بر کلیه برنامه‌ها در شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی متبلور است.
قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی و تحقیقاتی کشور
این قانون در سال ۶۴ در فصل دوم ماده ۷ به تخلفات انتظامی و جرایم شامل تخلفات انضباطی و اعمال خلاف شرع و اخلاق عمومی را به سه بخش اعتیاد و ارتکاب اعمال خلاف اخلاق‌های عمومی که موجب هتک و حیثیت و شئون شغلی و ارتکاب اعمال خلاف شرع و عدم رعایت حجاب اسلامی و همچنین القا اندیشه‌های الحادی و توهین به مقدسات اسلامی تقسیم می‌شود.
مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص حجاب و عفاف شامل مصوبات نقشه مهندسی فرهنگی کشور، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، ماده واحده مقررات سفرهای دانشجویی الحاقی به آئین نامه حفظ حدود و آداب اسلامی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی می‌شود.
از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص عفاف و حجاب تحت عنوان اسناد و نقش‌هایی به این مسئله پرداخته شده است که می‌توان به نقشه مهندسی فرهنگی کشور در سال ۹۱ اشاره کرد که راهبرد کلان پنجم آن طراحی و نهادینه سازی آداب و سبک زندگی اسلامی_ ایرانی در زمینه‌های خانوادگی و اجتماعی مبتنی بر تقوای الهی و همچنین با الهام از سیره معصومین (علیهم السلام) و راهبردهای ملی آن به تبیین و نهادینه سازی فرهنگ عفاف و پوشش و حجاب اسلامی در مناسبات و ارتباطات اجتماعی اشاره دارد.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در سال ۹۰ به تصویب رسید؛ هدف‌های عملیاتی و راهکارهای آن یعنی ترویج و تعمیق فرهنگ حیا، عفاف و حجاب متناسب با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی را بررسی کرد و همچنین آئین‌نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها در سال ۶۳ شامل ۳ مورد و تعدادی تبصره است.
ماده واحده مقررات سفرهای دانشجویی الحاقی به آئین نامه حفظ حدود و آداب اسلامی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی که در سال ۸۲ به تصویب رسید در سه ماده و سه تبصره به این موضوع نیز پرداخته و مشمول قوانین و مقرراتی از جمله سفرهای دانشجویی باید با تصویب و صدور مجوز توسط شورای فرهنگی دانشگاه انجام شود همچنین برگزاری اردوهای مختلط صرفاً با تأیید مکتوب مرجع صادر کننده مجوز قابل اجرا است و غیره.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در سال ۹۰ به تصویب رسید؛ هدف‌های عملیاتی و راهکارهای آن یعنی ترویج و تعمیق فرهنگ حیا، عفاف و حجاب متناسب با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی را بررسی کرد
در سال ۸۴ راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف به ۴۷ مورد تقسیم و تبیین شده است از جمله این راهبردها تقویت بنیه اعتقادی، اخلاقی و اصول و مبانی تربیت برای والدین، خصوصاً مادران نسبت به امر عفاف و حجاب و ایجاد حساسیت در آنها نسبت به آسیب‌های ناشی از عدم رعایت آن برای خود، خانواده و فرزندان و همچنین اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب، تربیت و به کارگیری نیروی انسانی شایسته نظیر مدیران، معلمین و اساتید معتقد و عامل به رعایت حجاب و عفاف در کلیه مراکز اداری و آموزشی را شامل می‌شود.
راهبردها و راهکارهای ارتقای فعالیت‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس نتایج ارزیابی فوق، راهبردها و راهکارهای ارتقای فعالیت سازمان صدا و سیما را مقابله مؤثر و هوشمندانه‌تر با ابعاد گسترده تهاجم فرهنگی مورد توجه برنامه ریزان و تهیه کنندگان برنامه‌های شبکه‌ها می‌داند و با واقع نمایی در حجم و ارزش‌های مثبت و منفی دستاوردها و الگوهای فرهنگ و تمدن غربی و با ترویج علمی و هنرمندانه فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی برای رشد آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی مردم تلاش مضاعفی می‌کند.
این سیاست در سال ۸۴ در یک فصل و سه بخش مربوط به امور فرهنگی_ اجتماعی است از جمله: توسعه آگاهی‌های دینی و فرهنگی دانشجویان دختر در عقیده مندی و پای بندی به ارزش‌ها و حدود الهی و ایجاد مصونیت در برابر القای شبهات دینی در برنامه ریزی های فرهنگی و همچنین اهتمام به معرفی اسوه‌ها و الگوهای مناسب از مفاخر زنان مسلمان در عرصه‌های گوناگون در برنامه‌های فرهنگی و متون آموزشی دانشگاه‌ها.
توسعه و تقویت فرهنگ عفاف و حجاب و رعایت اصول و موازین اسلامی از طریق برنامه‌های آموزشی و فرهنگی دانشگاه‌ها و ضرورت نظارت صحیح بر حاکمیت این موازین در فضای فرهنگی دانشگاهی از جمله سیاست‌های مربوط به امور فرهنگی_ اجتماعی در جهت ارتقای مشارکت زنان در آموزش عالی است.
آئین نامه راهکارهای اجرایی گسترش عفاف و حجاب / شورای فرهنگ عمومی کشور
آئین نامه راهکارهای اجرایی گسترش عفاف و حجاب در سال ۸۴ نیز به سازمان‌های مرتبط یعنی پیگیری اجرای این طرح در سال ۱۳۸۵ به دستور رئیس جمهور به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و در سال ۱۳۸۷ ابلاغیه مأموریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی لغو و به وزارت کشور واگذار شد.
راهکارهای اجرایی جهت گسترش فرهنگ عفاف و حجاب ارائه شده است که بدیهی است که در کنار شرایط مساعد اجتماعی برای ارزش تلقی کردن و الگو پذیری این فرهنگ نیازمند درونی و نهادینه شدن آن در وجود افراد است.
وظایف و اسامی دستگاه‌های قانونگذار و اجرایی موظف به رعایت فرهنگ حجاب و عفاف
دستگاه‌های قانونگذار و اجرایی نیز وظایفی را در این موضوع عهده دار هستند از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شامل ۲۱ وظیفه از جمله حمایت مادی و معنوی از آثار فرهنگی هنری همانند تسریع در صدور مجوز، ارائه یارانه و تشویق تولیدکنندگان آثار فرهنگی و هنرمندانی که راهکارهای تازه و جذاب در راستای توسعه فرهنگ عفاف ارائه می‌نمایند.
وزارت بازرگانی نیز شامل ۱۳ وظیفه، سازمان صدا و سیما شامل ۳۱، وظیفه و نیروی انتظامی شامل ۲۱ وظیفه از جمله جلوگیری از فعالیت واحدهای صنفی متخلف که باعث مخدوش کردن عفت عمومی می‌شود و سازمان ملی جوانان شامل ۱۴ وظیفه از جمله ایجاد مراکز مشاوره‌ی محلی با کادر مجرب جهت اطلاع رسانی به خانواده‌ها و جوانان به صورت حضوری، تلفنی و مکاتبه‌ای.
سازمان تبلیغات اسلامی شامل ۱۲ وظیفه از جمله نشان دادن اثرات منفی فرهنگ مبتذل و غیر اخلاقی غرب در زندگی اجتماعی و فردی نوجوانان و وزارت آموزش و پرورش با ۲۱ وظیفه از جمله در نظر گرفتن امتیازاتی برای مدیران مدارسی که رعایت حجاب کارکنان و دانش آموزان آن اسلامی و مناسب است و پاسخگو بودن مدیر مدرسه در صورت عدم رعایت عفاف و حجاب از طرف دانش آموزان.
وزارت امور اقتصادی و دارایی و گمرک نیز علاوه بر ممنوعیت ورود، تولید و عرضه مجسمه‌ها، عروسک‌ها، مانکن‌ها تابلوهای مروج ضد عفاف نظیر نقاشی، فرش، روزنامه و… به ۴ وظیفه‌ی دیگر نیز موظف است.
سازمان تبلیغات اسلامی شامل ۱۲ وظیفه از جمله نشان دادن اثرات منفی فرهنگ مبتذل و غیر اخلاقی غرب در زندگی اجتماعی و فردی نوجوانان است
وزارت علوم و تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی نیز با ۱۷ وظیفه و مرکز امور زنان و خانواده نیز با ۶ وظیفه از جمله برگزاری همایش‌ها، کنفرانس‌ها و نشست‌های تخصصی با موضوع فرهنگ عفاف در مراکز علمی تحقیقاتی و تشکیل دوره‌های آموزشی کوتاه مدت برای ارباب رجوع‌ها در دستگاه‌های اجرایی و تشکیلات غیر دولتی پرداخته است.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با ۸ وظیفه و سازمان تربیت بدنی نیز با ۱۸ وظیفه از جمله تاکید بر اجرای مقررات انضباطی جهت گسترش فرهنگ عفاف و شهرداری نیز با ۱۰ وظیفه از جمله تأسیس فرهنگ سرای حجاب برای برگزاری جلسات مرتبط، پرسش و پاسخ در زمینه حجاب برگزاری مراسم ویژه و… پرداخته است.
وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر و سازمان بهزیستی نیز وظایفی را بر عهده دارند و یا وزارت امور خارجه با ۱۰ وظیفه و وزارت کار و امور اجتماعی نیز با ۵ وظیفه از جمله نظارت بر رعایت حریم عفاف و حجاب در کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی که ضرورتاً به صورت مختلط اداره می‌شود.
مجلس شورای اسلامی نیز با ۷ مسئولیت از جمله اینکه مجلس باید نسبت به تهیه طرح‌های قانونی در راستای فرهنگ سازی و ارائه الگوهای مناسب جهت توسعه فرهنگ عفاف اقدام نماید نیز از جمله وظایف است.
وزارت راه و ترابری نیز در کنار مسئولیت ایجاد مراکز بهداشتی رفاهی در ایستگاه‌های راه آهن، فرودگاه‌ها، رایانه‌ها به همراه نصب تابلوهای راهنما و اطلاع رسانی با محوریت عفاف و حجاب ۶ مسئولیت دیگر نیز بر عهده دارد.
بدون شک برای رسیدن به هدف گسترش فرهنگ عفاف و حجاب نیازمند مشارکت و توجه جدی همه نهادها و دستگاه‌ها به صورت مستمر و هدفمند هستیم.