خراسان جنوبی برهوت می‌شود؟
استان خراسان جنوبی به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و حاشیه کویر با حوادث طبیعی مختلف از جمله خشکسالی مواجه است. بیابانزایی، گرد و غبار و کاهش بارندگی این خشکسالی را تشدید کرده است.
به گزارش ایسنا، در میزگردی که در خبرگزاری دانشجویان ایران خراسان جنوبی با حضور اساتید، مسوولین و خبرنگاران برگزار شد به بیان مشکلات خشکسالی و بی آبی در این استان پرداختند که این پدیده جدی‌ترین معضل فیزیکی برای کشاورزی در همه جای دنیا است.
بارورسازی ابرها می‌تواند این معضل را تا حدودی برطرف کند اما نمی‌تواند کاملا آن را برطرف کند.
در واقع از نظرگاه علمی عبارت دقیق‌تر و مناسب‌تر به جای خشکسالی، دوره کم‌آبی است.
به‌طور کلی، دوره کم‌آبی دوره ممتدی است که طی آن یک منطقه با کمبود در منابع و ذخیره آبی مواجه است.
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کم شدن شدت جریان آب برای نیروگاه‌های برق‌آبی، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود.
خشکسالی جدی ترین معضل فیزیکی برای کشاورزی در همه جای دنیا است و این معضل در خراسان جنوبی که عمده شغل مردم آن کشاورزی است، معضلی به اندازه تمام رنج‌های زندگی این کشاورزان است.
استان خراسان جنوبی به دلیل واقع شدن در منطقه خشک و حاشیه کویر با حوادث طبیعی مختلف از جمله خشکسالی مواجه است .
بیابانزایی، گرد و غبار و کاهش بارندگی این خشکسالی را تشدید کرده است.
ضرورت نیازسنجی پژوهش‌ها
غلامرضا هادربادی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی خراسان جنوبی در این میزگرد اظهارکرد: لازم است دانشگاه‌ها برای کاربردی کردن پایان نامه‌ها در شورای پژوهشی از دستگاه‌های اجرایی مرتبط کمک بگیرند.
وی با بیان اینکه باید دستگاه‌های اجرایی مرتبط عضو شورای پژوهشی دانشگاه باشند چراکه پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها در این صورت است که گره از مشکلات استان باز خواهد کرد.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه آموزش به حال خود رها شده است، افزود: با پایان نامه‌ها باید کیفی باشد و در خصوص تحقیقات مهم تر از اعتبار، کاربردی بودن این تحقیقات است.
هادربادی بیان کرد: نیازسنجی پژوهش‌ها از پژوهش مهم تر است چرا که نمی‌شود بدون دیدن بیمار برای او نسخه نوشت.
وی با بیان اینکه مراکز تحقیقاتی باید همگرایی داشته باشند، افزود: در مرکز تحقیقات منابع طبیعی استان بر روی بذر، تحقیقات باغبانی و گیاهان علوفه‌ای فعالیت‌های بسیاری انجام شده است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی خراسان جنوبی با بیان اینکه ما باید باور داشته باشیم که خشکیب جزء ذات خراسان جنوبی است، تصریح کرد: پیشینیان برای سازگاری با خشکی، براساس حداقل دبی قنات درخت می‌کاشتند.
هادربادی با اشاره به اینکه نباید از تبخیر زیاد آب در استان غافل شد، اظهار کرد: استفاده از پوشش گیاهی و توجه به منابع طبیعی، از جمله راهکارهای مهار تبخیر است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه با عنایت مقام معظم رهبری اعتبارات خوبی از صندوق توسعه ملی به منابع طبیعی اختصاص یافت، افزود: خاک مهم تر از آب است.
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی منابع طبیعی خراسان جنوبی بیان کرد: در مورد گیاهان دارویی کارهای بسیاری انجام شده است اما مشکل اولویت دار استان در این مورد، بازاریابی است.
هادربادی اظهار کرد: پیش از توسعه گیاهان دارویی باید بازاریابی انجام شود چرا که این به نفع کشاورزان و مردم خواهد بود.
بارندگی‌های زیر خط نرمال
علیرضا خندان رو، مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه روند استان به سمت خشک تر شدن می‌رود، در این میزگرد گفت: با خشکسالی‌های پیاپی و 18 ساله در استان مواجه هستیم و به شاخص‌های زیر درصد نرمال رسیدیم.
وی با تاکید بر سازگاری با این شرایط، اظهار کرد: میانگین بارندگی‌های استان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون 20 میلی متر بوده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با بیان اینکه بارندگی‌ها در استان نسبت به سال گذشته 19 میلی متر افزایش داشته است، گفت: اما این بارندگی‌ها نسبت به بلند مدت 27 درصد کاهش داشته است.
خندان رو با بیان اینکه میانگین بارندگی استان، 22.5 میلی متر است که نسبت به سال گذشته افزایش داشته است، تصریح کرد: نسبت به بلندمدت 39 درصد کاهش بارندگی در استان داریم.
وی با بیان اینکه 100 درصد مساحت خراسان جنوبی در دوره‌ای 10 ساله تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد، افزود: تا پایان آذرماه امسال 13 درصد از مساحت استان خشکسالی متوسط، 75 درصد خشکسالی شدید و 12 درصد خشکسالی بسیار شدید داشته است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی ادامه داد: خشکسالی‌ها در استان تاثیر خود را بر کاهش آب‌های زیرزمینی و خالی شدن روستاها از سکنه و حاشیه نشینی شهرها گذاشته و بیشتر قنوات نیز خشک شده است.
خندان رو با اشاره به وضعیت بارندگی در استان طی ماه‌های دی، بهمن و اسفند، خاطرنشان کرد: بارندگی‌های دی ماه در برخی از نقاط استان نرمال و برخی مناطق زیر نرمال، در بهمن‌ماه وضعیت بارندگی استان نرمال و در اسفندماه نیز بارندگی در برخی نقاط نرمال و برخی از نقاط دیگر زیر نرمال است.
وی با بیان اینکه کم ترین میزان بارندگی تا پایان دی ماه مربوط به شهرستان نهبندان است، یادآور شد: پرباران ترین شهرستان در استان شهرستان قاین با 59.2 میلی متر بوده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی با اشاره به افزایش میزان تبخیر در استان، اظهار کرد: در سال زراعی جاری میزان تبخیر نسبت به بلندمدت افزایش یافته است.
خندان رو با اشاره به کاهش رطوبت هوا، ادامه داد: تعداد روزهای گرد و غبار در شش ماهه ابتدای امسال نسبت به مدت مشسابه سال گذشته 92 درصد افزایش داشته است.
وی یادآور شد: در شهرستان بیرجند در سال 2014، 13 روز همراه با گرد و غبار و در سال 2018 ، 34 روز بوده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی بیان کرد: خشکسالی در استان از نوع متوسط به بالا است لذا لازم است مردم، مصرف آب و مدیریت مصرف را مدنظر داشته باشند.
ضرورت همگرایی دستگاه‌های اجرایی برای حل معضل فرسایش بادی
محمد یوسفی، رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در این میزگرد اظهار کرد: از جمله محدودیت‌های استان چرای بی رویه و غیر مجاز، خشکسالی و تغییر کاربری اراضی است.
وی با بیان اینکه در سطح استان بالغ بر 5 میلیون و 400 هزار هکتار تپه کویری وجود دارد، افزود: در سطح استان در قالب کانون‌های بحرانی مطالعات جامعی انجام شده است که بستگی به همکاری دستگاه‌های اجرایی دارد.
رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به معضل فرسایش بادی در استان، تصریح کرد: فعالیت‌های احیایی خوبی انجام شده است اما متاسفانه آفات باعث تشدید شرایط خشکسالی شده است.
کمبود بودجه برای پژوهش‌ها
محسن پویان، مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی نیز در این میزگرد گفت: در تمام کشورهای دنیا سه برنامه قبل از خشسالی، حین خشکسالی و پس از خشکسالی وجود دارد که متاسفانه این برنامه‌ها در استان وجود ندارد.
وی با تاکید بر ضرورت توجه مسئولان به پژوهش‌ها، افزود: متاسفانه بودجه‌ای برای پژوهش وجود ندارد و با بودجه‌های موجود نیز نمی‌توان فعالیتی اثربخش انجام داد.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی با بیان اینکه مهم ترین معضل در مورد گیاهان دارویی استان بازاریابی است، تصریح کرد: در دهکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی 250 بهره بردار و تولیدکننده را شناسایی کرده‌ایم و تاکنون حدود 3 و نیم میلیارد تومان از بودجه‌های جهاددانشگاهی خرج شده است.
پویان با اشاره به اینکه پنج ردیف استخدامی برای این دهکده گرفته‌ایم، اظهار کرد: فعالیت‌ها در این استان همگرایی ندارند و موازی کاری‌های بسیاری انجام می‌شود.
وی بیان کرد: در خراسان جنوبی 85 گونه گیاه مزیت دار در استان وجود دارد که 60 درصد از آن‌ها را به دلیل غفلت مسئولان دیگر نمی‌توان در عرصه‌های طبیعی یافت.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: گیاهان دارویی می‌توانند هدف اگروتورسیم باشند اما چقدر از این گیاهان استفاده شده است.
پویان پیشنهادی نیز برای برون رفت از این مشکلات داشت و افزود: اگر گروه‌های کوه نوردی و کویرنوردی آموزش‌هایی را بگذرانند و دستگاه‌های مرتبط بذر گیاهان سازگار با هر منطقه را در اختیار این گروه‌ها بگذارند می‌توان از این گروه‌ها برای کاشت گیاهان مقاوم استفاده کرد.
وی با بیان اینکه جهاددانشگاهی آمادگی برگزاری این دوره‌ها را برای این گروه‌ها دارد، یادآور شد: باید به احیای گیاهان دارویی کمک کنیم و این کار با همگرایی دستگاه‌های ذیربط ممکن خواهد شد.
خراسان جنوبی؛ پنجمین استان درگیر فرسایش بادی
حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی نیز در این میزگرد اظهار کرد: باید بر روی فرهنگ سازی برای سازگاری با خشکسالی کار شود.
وی افزود: علی رغم تمام محدودیت‌ها باید به سمت آگاه سازی جامعه پیش برویم و در این راه باید از پتاتسیل‌ها بهره ببریم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی بیان کرد: خراسان جنوبی پنجمین استان در معرض فرسایش بادی در کشور است و مستعد تبدیل شدن به استان با معضل گرد و غبار است.
اکبری با بیان اینکه امروز مسئله گرد و غبار به یک معضل تبدیل شده و استان نیز درگیر این پدیده است، اظهار کرد: تمام جامعه باید نقش خود را در حوزه محیط زیست ایفا کنند.
وی با بیان اینکه قطر این ذرات معلق ۲.۵ میکرون است، افزود: این ذرات معلق به راحتی جذب می‌شوند و بدن انسان مکانیزمی برای مقابله با این نوع آلودگی ندارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی با بیان اینکه در حال حاضر این آلودگی نگران کننده نیست اما آینده نگران کننده است، تصریح کرد: در بسیاری از نقاط استان با عوامل تخریب طبیعت و یا تغییر کاربری‌ها و افت سفره آب زیرزمینی مواجه هستیم و تمام این عوامل شدت تولید ذرات معلق را در استان تشدید می‌کند.
اکبری با بیان اینکه باید رویکرد توسعه استان را شکل دهیم، تصریح کرد: باید باور کنیم که باید مسیر توسعه را مطابق با واقعیت‌های اکولوژک منطقه تغییر دهیم.
وی با بیان اینکه عمده توسعه مبتنی بر فعالیت‌های آب و خاک است، افزود: باید ابتدا بیماری را از بین برده، سپس به فکر کارهای درمانی و قویتی باشیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی اظهار کرد: بیشتر اشتعال در استان به کشاورزی و دامپروری وابسته است که این امر باعث می‌شود بیشترین بهره برداری را از منابع اب و خاک داشته باشیم که تشدید کننده بیابان زایی است.
اکبری تصریح کرد: مدیریت صحیح پناه گاه حیات وحش و تالاب کجی نمکزار نهبندان با استفاده از کنترل چرای دام، تعیین حقآبه تالاب، آموزش جوامع محلی در راستای هدایت به سوی مشاغلی که کمترین آسیب را به طبیعت بزند، به حفاظت این تالاب و جلوگیری از بحران‌های متاثر از خشک شدن این تالاب کمک شایانی خواهد کرد.
وی بیان کرد: خراسان جنوبی، استانی در حال توسعه است و در صورت رعایت نکردن الزامات، قوانین و مقررات زیست محیطی در مسیر توسعه، این استان می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور دچار مشکلات زیست محیطی شود.
نیازمند اقدام درست مدیریتی هستیم
علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی نیز در این میزگرد اظهار کرد: تغییر اقلیم و کم آبی از مشکلات حال حاضر کشور است.
وی با بیان اینکه در قیاس جهانی شرایط کشور شرایط خوبی نیست و شرایط استان نیز نسبت به کشور خوب نیست، افزود: خراسان جنوبی جایگاه ویژه‌ای به لحاظ جغرافیایی دارد و مجاور کویر مرکزی ایران و کویر لوت بوده و هم مرز با افغانستان است.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی بیان کرد: حدود ۲۰ سال خشکسالی، کاهش میزان بارش‌ها و تغییر بازه زمانی بارش‌ها و بارش‌های تند و کوتاه مدت از مشکلات است، تصریح کرد: بارش‌های سیلابی باعث خارج شدن آب از استان می‌شود.
نصرآبادی بیان کرد: اگر اقدام درست مدیریتی متناسب با شرایط خشکسالی انجام ندهیم نخواهیم توانست این خشکسالی را مدیریت کنیم.
وی با بیان اینکه انتقال آب برای میان مدت و کوتاه مدت خوب است اما باید برای بلندمدت فکری کرد، افزود: عمر و سرمایه ی۴۰ ساله منابع طبیعی استان این روزها در چنگ قاتلی به نام شپشک سفید است که 85 هزار هکتار از مساحت تاغزارهای دست کاشت و طبیعی خراسان جنوبی را نابود کرده است .
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی بیان کرد: این آفت در اثر تداوم خشکسالی‌ها در استان، حالت فورانی به خود گرفته و علاوه بر درختان و مزارع، اکنون به عرصه‌های منابع طبیعی نیز هجوم آورده است.
نصرآبادی مهم‌ترین نقش تاغزارها را جلوگیری از بیابانزایی، فرسایش بادی و حرکت شن‌های روان عنوان کرد و گفت: سال ۹۳ سطح تاغزارهای آلوده به آفت شپشک سفید استان ، ۲۰ هزار هکتار اعلام شد اما این آمار اکنون به بیش از ۸۵ هزار هکتار رسیده است و هر سال میزان درگیری نسبت به سال قبل، دو برابر می‌شود.
وی با بیان اینکه اکنون خراسان جنوبی نیاز به اقدام کوتاه مدت و زودبازده برای بیابانزدایی و آبخیزداری دارد، تصریح کرد: استفاده از دانش بومی برای سازگاری با خشکسالی و تلفیق دانش بومی و نوین از جمله راهکارها است.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی یادآور شد: تغییر نگاه عمومی مردم و مسئولان نسبت به عرصه‌های طبیعی مهم ترین نکته است که باید در مورد مهار بیابان و خشکسالی مدنظر قرار داد.
