کرسی ترویجی تعین اجتماعی معرفت در قرآن برگزار شد

به گزارش خبرنگار مهر، اولین کرسی ترویجی دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با ارائه‌ حجت‌الاسلام والمسلمین حسین اژدری‌زاده عضو گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با موضوع «تعین اجتماعی معرفت در قرآن کریم» در سالن جلسات دبیرخانه کنگره در قم برگزار شد.
در این نشست عبدالرضا علیزاده عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران و عطاءالله رفیعی‌آتانی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران به عنوان ناقد و امیر سیاه‌پوش عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی به عنوان دبیرجلسه حضور داشتند.
در ابتدای این کرسی اژدری‌زاده در ارائه‌ مقاله‌ خود گفت: مسئله‌ من دراین مقاله «تعین اجتماعی معرفت در قرآن» است و محتوای اصلی آن عبارت است از پرسش از تأثّر و تشخّصی است که معرفت‌های مختلف از عوامل اجتماعی می‌پذیرد و به‌نظر بنده، در آیات قرآن کریم، به‌گونه‌ای بدان اشاره شده است.
روش پژوهش براساس روش‌شناسی بنیادین، تحلیل محتوای کیفی و نظریه زمینه‌ای است.
عضو گروه جامعه‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه به عوامل اثرگذار بر معرفت اشاره کرد و افزود: این عوامل به ترتیب اولویت طولی عبارتند از: خداوند؛ انسان؛ عوامل غیبی (فرشتگان و شیطان)؛ و طبیعت و اجتماع.
اثرگذاری خداوند متعال بر معرفت، حتمی بوده، اراده تکوینی الهی درخصوص اعمال اختیاری انسان، البته از مسیر اراده انسان می‌گذرد و بنابراین مسئولیت‌اش نیز با انسان است.
در درجه دوم، انسان و فطرت انسانی قرار دارد و اراده انسانی در این میان شاخص است.
در درجه سوم، باید از اثرگذاری موجودات غیبی، نظیر فرشتگان و شیطان یاد کنیم؛ فرشتگان، در راستای هدایت (معرفت صادق) و شیطان، در راستای ضلالت (معرفت کاذب) انسان می‌کوشند.
در درجه چهارم اثرگذاری، عوامل طبیعی و اجتماعی قرار دارد: محیط طبیعی، تأثیر بسزائی در وضع روانی مردم دارد.
وی ادامه داد: همچنین، عوامل «اجتماعی» اثرگذار بر معرفت (به خصوص معرفت‌های اعتباری) را می‌توان بر محور کنش‌های انسانی و ساختارهای اجتماعی تنظیم کرد: گفتار و کنش‌های انسانی از جمله عوامل اجتماعی است که تعامل غیرقابل انکاری با شناخت‌ها و روحیات وی دارد؛ به علاوه، ضرورت زندگی اجتماعی، انسان‌ها را کنار هم قرار داده، هویت‌های جدید (اجتماعی) بوجود می‌آورد.
این هویت‌های جمعی در ایجاد معرفت‌های جمعی نقش بسزائی دارد.
تأثیر همه این عوامل، به شکل علیت ناقص بوده، حتمی نیست و در چارچوب اختیار و فطرت انسان شکل می‌گیرد؛ به علاوه، به دلیل حاکمیت ممتاز فطرت و اختیار در پیامبران و امامان معصوم (صلوات الله علیهم اجمعین) و نیز توفیقات الهی، ایشان از تاثیرات گمراه‌کننده‌ی این عوامل مصون‌اند.
همه این اثرگذاری‌ها، البته، با اراده و مشیت حضرت حق، و در پرتو احاطه و حضور باری‌تعالی است: «وَ اللَّهُ مِنْ وَرائِهِمْ مُحیط؛ و خدا از هر سو برایشان محیط است»(بروج/ ۲۰).
پس از ارائه اژدری‌زاده، عبدالرضا علیزاده به عنوان یکی از اساتید ناقد، مهم‌ترین نظرات خود را چنین بیان کرد: چرا تحقیق به این مهمی پیش‌فرض ندارد.
خداوند را به عنوان یکی از عوامل نام برده‌اید.
آیا خداوند یک مفهوم اجتماعی است یا ارزش اجتماعی؟
آیا فطرت یک مفهوم اجتماعی است یا ارزش اجتماعی؟
و … .
چند صفحه در مورد عوامل اجتماعی معرفت نوشته‌اید و این مجمل و لازم است که بیشتر مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد.
بحث روش‌شناسی شما بسیار اندک و لازم است این قسمت را تقویت کنید.
بخشی از این مقاله در خصوص مبانی معرفتی آمده است، این‌ها را باید به عنوان پیش‌فرض می‌گرفتید.
لازم است پیش‌فرض‌های قرآن‌پژوهانه تحقیق (مانند: زبان قرآن و…) مطرح و مبنای خود را در این زمینه مشخص کنید.
داوری کلی کرده‌اید که معیار درستی معارف، مطابقت با واقع است.
پس معارف اعتباری چه می‌شود؟
معیار حق بودن این معارف اعتباری چیست؟
شما به عاملیت عوامل الهی اشاره کرده‌اید.
درجه‌ این تعین‌ها چقدر است؟
ارتباط این عوامل با یکدیگر چگونه است؟
در ادامه، عطاءالله رفیعی‌آتانی دیگر استاد ناقد نشست گفت: جهت بهبود این مقاله لازم است این موارد مدّنظر قرار گیرد: با توجه به عنوان، ۷۰- ۸۰ درصد مطالب مقاله، خارج از موضوع است.
معرفت چیست؟
این را باید کاملاً تبیین کنید.
بایستی ابتدا یک نظریه در مورد معرفت را بپذیرید و سپس وارد اصل مقاله شوید.
بحث هستی‌شناسی جامعه را در پیش‌فرض‌ها بیاورید و به صورت دقیق تبیین کنید.
پس از تعریف معرفت و جامعه، باید ارتباط این دو مشخص شود.
ابتدا فروض پژوهش را به صورت دقیق تبیین و چند نظریه پایه را انتخاب نمائید و سپس وارد مباحث اصلی شوید.
نام روش ذکر شده اما روش را پیاده نکرده‌اید.
مبادی هستی شناختی درست و کامل تبیین نشده است.
سعی نمائید در بحث‌های قرآنی، خودتان هم استنباط داشته باشید نه اینکه فقط حرف مفسران را بیاورید.
اشاره‌ای به پیشینه نشده و بهتر است پیشینه‌ی این کار را ببینید.
در پایان نشست، صاحب‌نظر به توضیحاتی در رابطه با نقدهای اساتید ناقد پرداخت و مقرر شد پیشنهادات اساتید در اصلاح و تکمیل مقاله مدنظر قرار گیرد.