روایت آسمانی شب‌چله
ایرانیان از دیرباز با آیین شب چله به پیشواز زمستان می‌روند؛ شبی که به اعتقاد نیاکانمان بلندترین شب سال است و آن را با دورهمی در کنار خانواده و بزرگان فامیل سپری می‌کنیم.
ایسنا/اصفهان ایرانیان از دیرباز با آیین شب چله به پیشواز زمستان می‌روند؛ شبی که به اعتقاد نیاکانمان بلندترین شب سال است و آن را با دورهمی در کنار خانواده و بزرگان فامیل سپری می‌کنیم.
طولانی‌ترین شب سال حکایت از رخدادی نجومی در آسمان دارد؛ جایی که خورشید در حرکت سالیانه خود در اول زمستان در جنوبی‌ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی‌ترین نقطه غرب، غروب می‌کند و در این سیر شاهد انقلاب زمستانی و بلندترین شب و کوتاه‌ترین روز سال هستیم.
عضو شورای علمی مرکز نجوم ادیب اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا در توضیح دلیل علمی شب چله، اظهار کرد: شب یلدا مقارن است با انقلاب زمستانی، موقعیتی که وابسته به نجوم و حرکت زمین به دور خورشید است و موجب تغییر فصل می‌شود.
عمران مرادی افزود: پیش از تعریف انقلاب زمستانی باید به ویژگی زمین اشاره کرد.
زمین حول یک محور فرضی در حال چرخش است و اگر این میله فرضی را از مرکز و قطب شمال و جنوب زمین عبور دهیم، این میله محور زمین است و نسبت به مدار عمود نیست و در واقع موجب می‌شود که زمین در ماه‌های مختلف و موقعیت‌های مختلف مدار تابش متفاوتی از خورشید دریافت کند.
این مدرس و پژوهشگر نجوم ادامه داد: مدار زمین نسبت به خورشید حدود ۲۳.۵ درجه کج است و دلیل اصلی گرم و سرد شدن هوای زمین مایل بودن محور است.
یعنی در هنگام چرخش به دور خورشید، گاهی قطب شمال و نیم‌کره شمالی زمین به سمت خورشید قرار می‌گیرد که در این زمان در نیم‌کره شمالی تابستان است و برعکس نیم‌کره جنوبی که از خورشید دور می‌شود، زمستان را تجربه می‌کند و زمانی که زمین دور می‌زند و سمت دیگر آن به سوی خورشید قرار می‌گیرد و روند فصول در نیم‌کره‌های زمین برعکس می‌شود.
مرادی با بیان اینکه در دو نقطه از آسمان، تابش خورشید در همه جای زمین یکسان خواهد بود که اول بهار و آخر پاییز است، یادآور شد: این دو نقطه با نام انقلابین تابستانی و زمستانی می‌شناسیم.
آخرین روز آذر که زمین در نیم‌کره شمالی انقلاب تابستانی را تجربه می‌کند، در نیم‌کره جنوبی انقلاب تابستانی احساس می‌شود.
وی توضیح داد: امسال انقلاب زمستانی در روز ۳۰ آذر در ساعت ۱۹:۲۹ دقیقه رخ می‌دهد.
این مدرس نجوم در توضیح اینکه این رویداد نجومی از روی زمین چگونه است، تصریح کرد: خورشید در نقطه انقلاب زمستانی از جنوبی‌ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی‌ترین نقطه غرب، غروب می‌کند.
به همین دلیل انحنای کوچکی در آسمان طی می‌کند که روزهای آن کوتاه و شب‌ها بلندتر می‌شود.
مرادی با بیان اینکه از گذشته‌های دور ایرانیان این تفاوت‌ها را دریافته بودند، خاطرنشان کرد: از دیرباز مرسوم بود که ایرانیان شامگاه ۳۰ آذر را با عنوان شب چله یا یلدا گرامی می‌داشتند.
در این روز به منزل یکی از بزرگان فامیل دور هم جمع می‌شدند و با خوردن تنقلات، گفت‌وگوی صمیمانه و کتابخوانی و از جمله شاهنامه‌خوانی و تفال بر دیوان حافظ، کوچک‌ترها از تجارب بزرگ‌ترها بهره‌مند و با رسم و رسوم ملی و طریق صحیح زندگی آشنا می‌شدند.
این پژوهشگر، شب یلدا را یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان خواند و گفت: نیاکان ما یلدا را شب چیرگی روشنایی بر تاریکی می‌دانستند و سعی می‌کردند در طولانی‌ترین شب سال شاد باشند.
دلیل علمی آن نیز این است که از فردای این روز جهت حرکت خورشید به صورت آهسته عوض می‌شود و به تدریج روزها بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود تا به اول فروردین و اعتدال بهاری برسیم.
مرادی گفت: به طور کلی یلدا به زمان بین غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب یکم دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود.
واژه یلدا به معنای زایش است و ایرانیان شب چله را زایش خورشید می‌دانستند.
نامگذاری شب چله نیز به این دلیل است که ۴۰ روز اول زمستان را چله بزرگ و ۲۰ روز بعد را چله کوچک می‌نامیدند.
وی اضافه کرد: ابوریحان بیرونی از شب یلدا با نام میلاد اکبر یا میلاد خورشید نام برده است.
همچنین ایرانیان باستان از شب یلدا با نام شب خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ نیز یاد می‌کردند که دلیل آن نیز بازگشت خورشید به وسط آسمان و بلند شدن روزها بود و چون از این روز آغاز می‌شد، خوش یمن بوده و آن را گرامی می‌داشتند.
این مدرس نجوم گفت: ماه آذر در قدیم با صورت فلکی قوس متناظر است و طالع ماه دی صورت فلکی جدی است.
یلدا یعنی زمانی که خورشید از صورت فلکی قوس خارج و به صورت فلکی جدی وارد می‌شود.
البته این نظام در گذشته بوده و اکنون این زمان‌ها جابجا شده است.
مرادی به شرایط متفاوت امسال در پی شیوع ویروس کرونا اشاره کرد و گفت: یلدای امسال همچون سال گذشته به دلیل شیوع ویروس متفاوت است و مراسم‌ها با بیماری کووید ۱۹ که دنیا را دگرگون کرده دستخوش تغییر شده است.
برای جلوگیری از انتشار بیشتر این ویروس، باید امسال یلدا را متفاوت برگزار کنیم.
وی گفت: شب چله امسال برای علاقه‌مندان به نجوم شگفت‌انگیزتر است، به این دلیل که در یکم دی‌ماه تلسکوپ فضایی «جیمز وب» پس از سال‌ها تأخیر به فضا پرتاب می‌شود.
مرادی با بیان اینکه این تلسکوپ احتمالاً دنیای علم را با دگرگونی مواجه خواهد کرد، گفت: تلسکوپ‌ها با سفر به فضا می‌توانند یافته‌های جدید را برای انسان مشخص کند.
تلسکوپ فضایی جیمز وب برای دید ما نسبت به جهان هستی بسیار حائز اهمیت است.
این مدرس نجوم در توضیح این تلسکوپ، گفت: گروهی از دانشمندان حدود ۲۵ سال است بر روی این تلسکوپ کار می‌کنند و ده میلیارد دلار برای ساخت آن هزینه شده است.
وی توضیح داد: سرعت نور ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه و محدود است، به این معنا که نور خورشید، ماه و ستارگان با فاصله زمانی به زمین می‌رسد.
برای مثال نور خورشید با هشت دقیقه تأخیر به زمین می‌رسد.
انتهای پیام