نفسهای آخر هنر "سماورسازی" در کردستان؛ استادکارانی که این روزها تعمیرکار شدهاند- اخبار کردستان - اخبار استانها تسنیم
گروه استانها ـ سماور سازی از جمله مشاغل جامانده از هویت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشورمان ایران است که نسل به نسل گشته و به قول معروف ته مانده آن به دست ما رسیده اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و تغییر در سبک زندگی، این شغل به خاطرهها پیوسته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، سیر تحولات اجتماعی و سرعت فزاینده تکنولوژی، جامعه را با چنان شتابی در تغییرات مواجه کرده که بسیاری از خدمات رایج در گذشته امروز به خاطره تبدیل شده است و در این میان نام چند مشاغل به چشم میخورد به طوریکه با گذر از کوچه پس کوچهها و محلات قدیمی سنندج شاهد مغازههایی کوچک و خاک نشسته از غبار تاریخ هستیم که به دست فراموشی سپرده شدند اما صاحبانشان همچنان به پشتوانه تجربه و تواناییهای حرفهای خود در این دسته از مشاغل فعالیت دارند.
سماور و چراغ سازی یا همان دوات گری از این دسته مشاغل هستند که جامانده از هویت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشورمان ایران هستند که نسل به نسل گشته و به قول معروف ته مانده آن به دست ما رسیده است.
شغلی کاملا سنتی با هنر دست استادانی که با قطعاتی همچون ورق، چند انبر و چکش سماور و چراغ های مختلف میسازند و تعمیر میکنند تلفیق شده البته این شغل که تقریبا تا چند صد سال پیش جزء مشاغل اصلی و مورد نیاز مردم ایران بوده در حال حاضر بیشتر نقش تعمیراتی را دارند.
«منصور بیاتی» متولد سال 1354 از جمله افرادیست که حرفه سماور سازی و تعمیر آنها را که از پدر و پدربزرگ خود به ارث برده و با عشق و علاقه وافر آن را ادامه میدهد.
بیاتی بعد از فوت پدرش شغل قبلی خود را رها کرده و به ساخت و تعمیر سماور روی آورد تا میراث خانوادگی آنها که جزء اولین سماور و چراغ سازی های شهر سنندج بوده، حفظ شود.
بیاتی در مورد فعالیت خود در گفتوگو با خبرنگار تسنیم گفت: با وجود کارخانههای بزرگ سماورسازی و همچنین سماورهای وارداتی سلیقه مردم تغییر کرده و سماورهای دستساز در میان مردم کم رونق شده است بنابراین در این مغازه بیشتر به تعمیرات سماورهای نفتی، زغالی، گازی و برقی و تبدیل سماورهای قدیمی و نفتی به گازی میپردازم تا تولیدات آنها.
وی افزود: به دلیل سختی، پوشش خاص چراغ سازی و لباسهای همیشه روغنی، نسل های جدید علاقهای به این دسته از مشاغل ندارند و همین امر بر فراموشی این شغل دامن زده است و علاوه بر آن از طرف هیچ ارگان و نهادی حمایت نمیشویم تا بتوانیم با استفاده از تسهیلات، کسب و کار خود را گسترش و رونق داده و در کنار آن برای چند نفر هم اشتغالزایی کنیم.
بیاتی با اشاره به علاقهاش درباره سماورسازی بیان کرد: حرفه سماور و چراغ سازی همچون حکاکی روی چوب منبع درآمد زیادی نداشته باشد اما پایان کار بسیار لذتبخش است بنابراین علاقه زیاد به این شغل من را در این راه قرار داد و باوجود اینکه درآمد اقتصادی چندانی ندارد اما از نتیجه کار خود لذت میبرم و در هر صورت آن را ادامه خواهم داد.
وی در خصوص هنر سماورسازی گفت: سماورهای گذشته همه کارشان در هنر خلاصه میشد.
از خم کردن تا نقش انداختن و نصب تنوره اما سماورهای امروزی تمام قطعاتش پیچی شده است؛ یعنی از ابتدای تولید تا انتها مرحلهبهمرحله کار با پیچ و لولا کردن پیش میرود.
این کار باعث تسهیل در روند تولید میشود اما هنری را در دل خود جای نمیدهد.
در گذشته بعد از خم کردن فلز باید سنگدان مخصوص زده و چکشکاری می شد و کف تخت میزدند.
برخی سماورهای بزرگتر را هم باید با شترگَردن صاف میشدند.
آن زمان باید اول ورق برنج را لوله کرده و هر دو سر تاخورده را آنقدر با چکش ضربه میزدند که به اندازه 20سانتیمتر از فلز خورده میشد و دو سطح روی هم قرار میگرفت اما در حال حاضر فروشندگان یا همان سازندگان قدیمی هم دیگر رغبتی به تولید سماور ندارند؛ چون نه از نظر مالی برایشان صرف میکند و نه از نظر هزینه و صرف زمان و حال اکثر خریدهای مردم به تزیینات اختصاص دارد.
آنها بیشتر از سماورهای طلاییرنگ با پاسماوریهای کارشده استقبال میکنند.
خیلیها هم برای گذاشتن داخل کمد یا روی میز، سماور دکوری میخرند.
بیاتی با فوت و فن کار آشناست، نمیگذارد کار مردم لنگ بماند.
او درباره مشکلات و خرابیهای سماورها اینگونه توضیح داد: گاهی ممکن است تنوره سماور که نقش محوری در گرم کردن آب دارد، به تعمیر یا تعویض نیاز داشته باشد.
به اصطلاح در این مورد باید تنوره را آشخور کرد.
گاهی چرنه کتری کنده میشود و یا سماور سوراخ میشود که به جوش دادن نیاز دارد.
اگر تعمیر سماور خرج زیادی داشته باشد همان اول به مشتری میگویم که اصلاً سماور ارزش تعمیر دارد یا نه.
برعکس هم پیش میآید بعضیها با کوچکترین مشکلی که پیش میآید به کارگاه میآیند و میخواهند آن را بفروشند.
اول سماور را بررسی میکنم و توضیح میدهم با مبلغی کم میتوان مشکلش را حل کرد.
این سماورساز قدیمی در سنندج در مورد فعالیت خود در زمینه طراحی و تولید سماورهای جدید تصریح کرد: در زمینه طراحی سماور فعالیتهایی داشتهام و آن را به چند کارخانه بزرگ ارائه دادهام اما این کارخانهها تنها طرحهای خود را اجرا میکنند بنابراین برای تولید طرحهای خود و اشتغالزایی در استان، نیازمند ایجاد یک کارگاه در سنندج هستم و به دلیل نبود اسپانسر و عدم حمایت مسئولان متاسفانه راهاندازی چنین کارگاهی میسر نیست و من نیز همان راه تعمیر و بازسازی سماورهای قدیمی را ادامه خواهم داد.
وی ادامه داد: یکی از ویژگیهای عمده مشاغل فراموش شده همچون سماورسازی به شیوه قدیمی، تولید محور بودن این مشاغل است که در این اوضاع بیکاری شاید راهاندازی کسب و کارهای سنتی به شیوهای نو بتواند ضمن نقش در فعالیت گردشگری، در رونق هر شهری نیز تأثیرگذار باشد به طوریکه راهاندازی یک کارگاه سماورسازی در سنندج برای چندین نفر اشتغالزایی را به همراه داشته باشد.
این سماورساز کردستانی از مسئولان خواست به شغلهای قدیمی بیشتر بهاء دهند و به آنها توجه کنند و مکانها و امکاناتی را در اختیار استادان قرار دهند تا جوانان علاقهمند، با این حرفهها آشنا شوند چون متأسفانه این میراث ماندگار در حال فراموشی است.
فرهاد حامدی، معاون صنایعدستی ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کردستان نیز در پاسخ به سؤال خبرنگار تسنیم که آیا برنامهای برای حمایت از مشاغل قدییمی سماروسازی دارید، توضیح داد: این شغل جزو مشاغل قدیمی محسوب نمیشود و برنامهای برای حمایت از آنان نداریم.
انتهای پیام/485/ش