«شیر مادر»؛ غذایی بی‌نظیر برای کودک/ اما و اگرهای ایجاد «بانک شیر» در همدان
نباید کودکان را از نعمت شیر مادر محروم کرد، چرا که این ماده بی‌نظیر به گونه‌ای است که باعث می‌شود نوزاد ضمن دریافت میزان هوش و توان جسمی بالا، از بسیاری از بیماری‌ها مصون بماند.
نباید کودکان را از نعمت شیر مادر محروم کرد، چرا که این ماده بی‌نظیر به گونه‌ای است که باعث می‌شود نوزاد ضمن دریافت میزان هوش و توان جسمی بالا، از بسیاری از بیماری‌ها مصون بماند.
خبرگزاری فارس- همدان: اول آگوست هر سال به نام روز جهانی «شیر مادر» نامگذاری شده که در کشورهای مختلف جهان یک هفته برای این مناسبت گرامی داشته می‌شود، در ایران نیز برابر با دهم تا شانزدهم مردادماه هر سال، برنامه‌هایی در این راستا برگزار می‌شود.
هدف از این نامگذاری تشویق مادران به تغذیه فرزندان خود از این موهبت الهی است، هفته جهانی «تغذیه با شیر مادر»، فرصتی می‌دهد تا خانواده‌ها و مردم از مزایای تغذیه زودهنگام و انحصاری با شیر مادر آگاه شوند و به حمایت، ترویج و پشتیبانی از آن همت کنند.
شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتئینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده و بسیاری از روایات دین اسلام و در میان متون فقهی بر این نوع تغذیه تأکید و مدت آن نیز حدود دو سال مشخص شده است.
گاهی ناکافی بودن شیر مادر در ماه‌های اول تولد نوازد باعث می‌شود، مادران برای فرزندان خود از پزشک طلب شیرخشک کنند و علت این امر نیز ناشی از عدم آشنایی اکثر مادران از اهمیت شیر مادر در رشد و بقای کودک از یک طرف و عدم آشنایی به اصول صحیح شیردهی از طرف دیگر است که منجر به کاهش دریافت شیر توسط شیرخوار می‌شود.
از آنجا که آموزش به مادران می‌تواند بسیار موثر باشد که بدانند همه آنها قادر به شیر دادن هستند و تنها باید این باور تفهیم شود و از طرف دیگر حمایت جامعه از زنان و حمایت خانواده از مادران اهمیت ویژه‌ای دارد و نیز آموزش کارکنان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌تواند پاسخگوی مادران به گونه صحیح باشد، به سراغ یکی از مدرسین دانشکده پرستاری و مامایی همدان رفتیم تا صحبت‌های او را در این خصوص بشنویم.
مرضیه اتوگرا با بیان اینکه سال‌هاست نقش اساسی تغذیه با شیر مادر در رشد و سلامت کودکان و همچنین سلامت مادران شناخته شده است اظهار کرد: شیر مادر به تنهایی در ۶ ماه اول تولد برای شیرخوار کافی است و در ۶ ماه دوم تولد انرژی لازم ۵۰ درصد از شیر مادر و ۵۰ درصد از تغذیه تکمیلی تامین می‌شود.
وی با بیان اینکه کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می‌کنند، از میزان هوش و توان جسمی بالاتری نسبت به سایر نوزادانی که از دیگر منابع غذایی تغذیه می‌کنند، برخوردارند گفت: کاهش بیماری‌های عفونی در دوران شیرخوارگی و کاهش بیماری‌های مزمن در بزرگسالی مانند دیابت و چاقی از مزایای شیر مادر است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اهمیت شیر مادر در سلامت روانی کودک و بهبود رابطه عاطفی با مادر افزود: این نوع تغذیه در کاهش سندروم مرگ ناگهانی شیرخوار و بهبود ضریب هوشی شیرخوار بسیار تاثیرگذار است.
وی با اهمیت به تغذیه کودک با شیر مادر، برای مادر گفت: وقتی هورمون شیردهی ترشح و باعث می‌شود شیر خروج پیدا کند، این هرمون همان «اکسی توسین» است که باعث کاهش خونریزی‌ها و افسردگی بعد از زایمان شده و برگشت مادر به وزن قبل از تولد نوزادش را دربردارد و می‌تواند بیماری‌های مزمن ناشی از چاقی و اضافه وزن نظیر دیابت و فشار خون را کاهش دهد.
اتوگرا با اشاره به اینکه شیردهی باعث کاهش سرطان سینه و تخمدان برای مادر می‌شود و از طرفی می‌تواند در فاصله‌‌گذاری برای فرزند هم نقش داشته باشد عنوان کرد: تغذیه با شیر مادر پایه و اساس زندگی است و شعار هفته جهانی این مناسبت نیز امسال به نام «محافظت از تغذیه با شیر مادر یک مسوولیت بزرگ جهانی» نامگذاری شد که نشان از اهمیت موضوع دارد.
وی با بیان اینکه اهداف هفته جهانی تغذیه با شیر مادر این است که اطلاع‌رسانی به مردم نسبت به تغذیه کودک در دستور کار قرار گیرد و آن را تثبیت کنیم افزود: این یک مسوولیت حیاتی است که می‌طلبد همه کارکنان در آن شرکت کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: از زمانی که نوزاد متولد می‌شود باید آن ارتباط پوست با پوست حتما بین مادر و او برقرار شود که در بیمارستانهای استان نیز این اقدامات در حال انجام است.
وی با اشاره به اینکه با توجه بیشتر به شیر مادر کمک می‌کنیم که دوران نوزادی که تا ۲۸ روزگی و دوران کودکی تا ۶ ماهگی بوده، فقط با شیر مادر سپری شود و برای مادر و نوزادش یک دوران لذت بخش باشد خاطرنشان کرد: این موضوع نیاز به حمایت دارد چراکه متاسفانه بسیاری از مادران ناتوانی در تولید شیر دارند.
اتوگرا عنوان کرد: ممکن است مادر دچار استرس شده باشد یا تغییر رژیم غذایی در این مسئله تاثیر بگذارد و حتی عادت ماهانه مادر در شیر دادن تاثیر دارد گفت: ممکن است الگوی شیرخوردن کودک در دوران پریودی مادر تغییر کند.
وی با بیان اینکه استفاده از ادکلن و صابون‌های عطردار بر امتناع شیر خوردن کودک تاثیر می‌گذارد گفت: مشکلات شیر خوردن نیز وجود دارد که گاهی مادران می‌گویند نوزاد شیر نمی‌خورد و سرش را به عقب می‌کشد که این موضوع شاید به یک گرفتگی بینی برگردد و با یک قطره مشکل حل شود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه گاهی مادر شاغل است و با برگشتن به محل کار و جدایی‌اش از شیرخوار، اضطرابی در او طی ۶ تا ۸ ماهگی ایجاد و حتی باعث کم شدن شیر مادر می‌شود افزود: ما به این مادران توصیه می‌کنیم حتما سینه‌های خود را با شیردوش و آن هم برقی بدوشند.
وی گفت: این دسته از مادران حتما از حمایت یکی از کارشناسان مامایی باتجربه بهره‌مند شوند تا بتوانند در طول مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر که فقط ۶ ماه پس از تولد بوده، کودک خود را تغذیه کنند.
اتوگرا تاکید کرد: در این دوران شیر مادر برای کودک مهم بوده و احتیاجی به آب و آب قند و هیچ چیز دیگری نیست، حتی زردی نوزاد نیز هیچ ارتباطی با تغذیه مادر ندارد که متاسفانه دیده می‌شود در باور عموم به کودک ترنجبین یا قطره‌هایی می‌دهند تا به این نحو زردی آنها پایین آید.
تلاش برای ایجاد «بانک شیر» در بیمارستان فاطمیه
وی با بیان اینکه ویزیت و پیگیری‌های پس از زایمان مادر بسیار مهم است افزود: مشکلات شیردهی مانند زخم شدن نوک سینه، احتقان پستان و پری شیر بسیار مهم است و در تمام این موارد کارشناسان مامایی می‌توانند به مادران کمک کنند به شرطی که ماماها باتجربه باشند.
این مدرس دانشکده پرستاری و مامایی همدان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا همدان بانک شیر مادر دارد گفت: در بیمارستان فاطمیه چنین بانک شیری وجود ندارد اما اقداماتی در حال انجام است تا زیرساخت‌های آن فراهم شود.
وی با اشاره به اینکه ۱۰ اقدام بیمارستانهای دوستدار کودک در بیمارستان فاطمیه اجرایی می‌شود گفت: از سوی این بیمارستان گروه مجازی فعالی در شبکه اجتماعی نسبت به حمایت از مادران شیرده پس از زایمان تشکیل شده و کارشناسان شیر مادر، پزشکان اطفال و ماماها در آنجا حضور دارند و مطالبی را برای آگاهی مادران انتشار می‌دهند.
اتوگرا در خصوص تغذیه شیر مادر نوزادان نارس گفت: یکی از آیتم‌های اقدامات بیمارستان دوستدار کودک «هم‌اتاقی مادر و نوزاد» است که برای مادران اتاقی در نظر گرفتند تا اگر به دلیل زردی یا نارسی نوزادش بستری بود، بتواند در آنجا از امکانات ویژه‌ای برخودار شود و در ساعاتی به فرزندش شیر دهد.
وی تاکید کرد: نباید کودکان را از نعمت شیر مادر محروم کرد، چراکه شیر مادر یک ماده بی‌نظیر است و به گونه‌ای آفریده شده که دارای سلول‌های زنده‌ای از بدن مادر است و این سلول‌ها از طریق شیر به نوزاد انتقال پیدا می‌کند که در هیچ ماده دیگری وجود ندارند.
از آنجا که تغذیه با شیر مادر یک ضرورت است که گاهی به دلایل مختلف مثل کم بودن شیر مادر، کودکان چندقلو یا وجود بیماری خاصی در مادران، تحت تاثیر قرار می‌گیرد و برای رفع نیاز نوزاد کافی نیست و تلاش‌ها برای حل اشکالات شیردهی نیز پاسخی نمی‌دهد، در این شرایط، تغذیه با شیرهای موجود در بانک شیر مادران، راهکاری برای رسیدن به هدف تغذیه نوزاد با شیر مادر است که به سراغ کارشناس مسوول نوزادان معاونت درمان همدان رفتیم و از اقدامات آنها برای این منظور در استان پرسیدیم.
همدان پایلوت دوم اجرای طرح بانک شیر وزارت بهداشت
الهه سوری با اشاره به اینکه هنوز اقدامی در این زمینه در استان صورت نگرفته و همدان پایلوت کشوری این طرح نیست اظهار کرد: دانشگاه علوم پزشکی همدان جزو دانشگاه‌های پایلوت بانک شیر مادر انتخاب شده بود اما بعد از شیوع کرونا فعلا منتفی شد چون هنوز در هشت استانی که قبلا پایلوت بودند، طرح به صورت کامل اجرا نشده است.
وی با بیان اینکه اگر این هشت استان به صورت کامل طرح را اجرایی کنند، همدان در پایلوت دوم آن را اجرایی خواهد کرد افزود: هنوز به همدان نامه‌ای مبنی بر اجرای این طرح نیامده است.
این کارشناس مسوول نوزادان معاونت درمان همدان با اشاره به اینکه «بانک شیر» برنامه‌ای است که قرار بود از سوی وزارت بهداشت برای بیمارستانهای سطح سه لحاظ شود و تجهیزات لازم اختصاص یابد گفت: آموزش نیروها نیز توسط وزارت بهداشت انجام می‌شود که هنوز نوبت به همدان نرسیده است.
در ادامه کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز از فواید شیرمادر سخن گفت و اظهار کرد: در مادرانی که شیرخوارشان را با شیر خود تغذیه می‌کنند، انواع سرطان‌های پستان، تخمدان، دهانه رحم و نیز پوکی استخوان، سنگ کیسه صفرا، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی کمتر است.
بنفشه شریفیان با اشاره به اینکه ترکیب شیر مادرانی که نوزاد نارس دارند با بقیه مادران متفاوت است گفت: بهترین تغذیه برای نوزادان نارس، شیر مادر است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن آنها می‌شود.
وی با بیان اینکه نوزادان نارسی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند، در بدو تولد زودتر از بیمارستان مرخص می‌شوند و در سنین بزرگسالی نیز از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند افزود: ترکیب شیر مادر بر حسب سن شیرخوار و تغییر نیازهای او و حتی در هر وعده، تغییر می‌کند و ترکیب شیر در صبح، ظهر و شب متفاوت است.
این کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به اینکه هنگام بیماری مادر ترکیب شیر مادر تغییر کرده و به دفاع کودک علیه بیماری‌ها کمک می‌کند گفت: در آغاز هر وعده شیردهی، شیر مادر آبکی‌تر به نظر می‌رسد و میزان چربی آن کمتر است اما در انتهای هر وعده به مرور که شیرخوار به مکیدن ادامه می‌دهد میزان چربی و در نتیجه غلظت شیر بیشتر شده و به سیر شدن کودک کمک می‌کند.
وی با تاکید به اینکه در هر وعده شیردهی باید شیرخوار هر دو بخش شیر مادر را دریافت کند تا مجموع نیازهای بدن او تامین شود افزود: شیردهی ارتباطی به اندازه پستان ندارد، بلکه ترشح هورمون پرولاکتین در اثر مکیدن بیشتر پستان توسط شیرخوار، تولید شیر را بیشتر می‌کند.
شریفیان با بیان اینکه تغییر شکل پستان‌ها در دوران بارداری رخ می‌دهد به طوری که نوک آن بزرگ می‌شوند گفت: بنابراین چنانچه شیردهی هم صورت نگیرد این تغییرات رخ داده است.
وی با اشاره به اینکه در دوران شیردهی، چربی اضافی و ذخیره شده در دوران بارداری سریع از بین می‌رود و بدن مادر به فرم و وزن قبلی بازمی‌گردد عنوان کرد: تغذیه با شیر مادر هیچ تاثیر نامطلوبی بر شکل و ظاهر پستان ندارد.
کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به اینکه شیرخوار در آغوش مادر با شنیدن صدای قلب مادر و نجوای او احساس آرامش، امنیت و محبت می‌کند گفت: محروم کردن شیرخوار از آغوش گرم مادر به بهانه بغلی شدن او صحیح نیست و نیاز عاطفی کودک تامین نمی‌شود.
وی افزود: مادران شاغل بهتر است در طول دو ماه آخر دوران مرخصی زایمان، هر زمانی که می‌توانند شیر خود را دوشیده و در فریزر ذخیره کنند.
شریفیان با بیان اینکه آنها پس از بازگشت به کار نیز می‌توانند شیر خود را بدوشند و ذخیره کنند تا شیرخوار در ساعاتی که مادر حضور ندارد، توسط مراقب خود با شیر دوشیده شده که از قبل ذخیره شده، تغذیه شود گفت: ایجاد محدودیت در شیردهی به شیرخوار باید مکرر و بر اساس میل و تقاضای شیرخوار باشد.
وی با اشاره به اینکه مادرانی که دارای شیرخواران دوقلو هستند می‌توانند به طور کامل آنها را با شیر مادر تغذیه کنند افزود: از عوامل موثر در افزایش شیر مادر، مکیدن مکرر و صحیح پستان توسط شیرخوار است.
این کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی همدان با بیان اینکه شیرمادر زود هضم بوده و این عامل باعث می‌شود شیرخوار زود به زود نیاز به تغذیه از پستان داشته باشد خاطرنشان کرد: اگر مادران باور دارند با مصرف ماده غذایی خاصی شیر آنها زیاد می‌شود خوردن آن اشکال نداشته و این امر باعث تحریک اکسی توسین و تحریک تولید شیر خواهد شد که متناسب با نیاز شیرخواران و بر اساس تغذیه مکرر آنها از پستان تامین می‌شود.
وی بهترین راه اطمینان از کافی بودن شیر مادر را افزایش وزن شیرخوار و ترسیم منحنی رشد او دانست و گفت: معمولا نوزادان در روزهای اول تولد ممکن است ۷ تا ۱۰ درصد وزن تولدشان را از دست بدهند که باید توسط پزشک بررسی شود.
شریفیان تصریح کرد: اگر این کاهش وزن، بدون علائم کم آبی و بیماری نوزاد باشد و نوزاد به خوبی شیر دریافت کند، طبیعی بوده و معمولا تا ۱۰ تا ۱۴ روزگی به وزن بدو تولد خود خواهد رسید.
وی با اشاره به اینکه شیرخواران در ۲ تا ۳ ماهگی بیشترین وزن‌گیری را داشته و از آن به بعد رشد آنها آهسته خواهد شد گفت: در کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده‌اند بیماری‌های اسهالی، عفونت‌های تنفسی، عفونت ادراری، آلرژی و آسم، پوسیدگی دندان، سوء تغذیه و چاقی، بیماری‌های بدخیم و سرطان کمتر دیده می‌شود.
تکلم کودکانی که از پستانک استفاده می‌کنند با تاخیر انجام می‌شود
این کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه تکلم کودکانی که از پستانک استفاده می‌کنند با تاخیر انجام می‌شود افزود: پستانک در بلندمدت به شکل و حالت فک، دهان و دندان کودک لطمه می‌زند.
عفونت گوش میانی، عفونت قارچی و برفک دهان در کودکانی که از پستانک استفاده می‌کنند نیز افزایش می‌یابد.
وی به برنامه تغذیه با شیر مادر دانشگاه علوم پزشکی همدان اشاره کرد و گفت: مرکز مشاوره شیر مادر و پذیرش مادران مراجعه کننده و آموزش آنها در راستای دستیابی به اهداف تغذیه با شیر مادر که در نهایت به سلامت مادر و کودک منجر می‌شود، راه‌اندازی شده و به صورت تخصصی در زمینه ترویج تغذیه با شیر مادر فعالیت می‌کند، در واقع شرایط بیمار و اپیدمی کرونا نباید مانع شیردهی و تغذیه با شیر مادر شود.
راه‌اندازی مرکز مشاوره شیردهی در همدان
شریفیان با اشاره به فعالیت کلینیک سلامت خانواده همدان و مشاوره شیر مادر و نیز راه‌اندازی مرکز مشاوره شیردهی در شهرستان‌ها افزود: مادران در صورت داشتن سوال مرتبط با شیر مادر اعم از نحوه شیردهی، احساس کمبود شیر، تغذیه با شیر مادر در شرایط خاص مثل بیماری‌های مادر و یا کودک، امتناع کودک از شیر خوردن، دوشیدن و ذخیره کردن شیر مادر، انواع روش‌های شیردهی، آشنایی و استفاده از تجهیزات شیردهی استاندارد مانند شیردوش برقی، شیردهی مستقیم و غیرمستقیم و هر گونه مشاوره تخصصی می‌توانند به این مرکز مراجعه کنند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۲ بیمارستان دانشگاه همدان به عنوان بیمارستان دوستدار کودک فعالیت می‌کنند و شیردهی مادر بلافاصله بعد از تولد آغاز و نوزاد به محض تولد با شیر مادر تغذیه می‌کند گفت: تماس پوست به پوست در آغازین لحظات حیات بین مادر و نوزاد برقرار و شیردهی آغاز می‌شود.
این کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: در مراکز جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت آموزش‌های مرتبط با تغذیه با شیر مادر، روش‌های شیردهی و تغذیه نوزاد و سایر آموزش‌های مرتبط با شیر مادر، در طول دوران بارداری و پس از زایمان به مادران ارائه می‌شود.
وی به حمایت از مادران در دوران شیردهی اشاره کرد و گفت: تمام اقشار جامعه از جمله خانواده، همسر، دوستان، پرسنل بهداشتی درمانی، مدیران و قانون گذاران در حمایت از مادران شیرده نقش مهمی دارند، اعضای خانواده می‌توانند مادر را در انجام کارها و مراقبت از کودکان دیگر کمک کنند و در تشویق مادر به شیردهی موثر باشند.
شریفیان خاطرنشان کرد: در سطح جامعه می‌توان با ایجاد فضاهای حمایتی نظیر اتاق تغذیه با شیرمادر در فرودگاه‌ها، ترمینال‌ها، مکان‌های عمومی و پارک‌ها از مادران شیرده حمایت کرد تا بتوانند با آرامش در هر زمانی و در هر جایی به کودک خود شیر دهند.
وی با بیان اینکه با انجام شیردهی سلامت مادر، کودک و خانواده تامین می‌شود که در نهایت فواید آن به جامعه، سیستم سلامت و بیمه‌ها منتقل خواهد شد افزود: بیمارستان‌ها در موفقیت تغذیه با شیر مادر تاثیرگذار هستند.
این کارشناس سلامت خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با اشاره به ۱۰ اقدام برای موفقیت در تغذیه با شیرمادر گفت: نصب سیاست مدون تغذیه با شیرمادر، آموزش مادران باردار، تماس پوست با پوست مادر و نوزاد در ساعت اول تولد، آموزش روش تغذیه با شیرمادر و چگونگی حفظ و تداوم شیرهی به مادران هنگام جدایی از شیرخوار، تغذیه انحصاری با شیرمادر، برنامه هم‌اتاقی مادر و نوزاد، تغذیه با شیرمادر برحسب میل و تقاضای شیرخوار، عدم استفاده از شیشه و پستانک و تشکیل گروه‌های حامی شیرمادر می‌تواند موثر باشد.
انتهای پیام/۸۹۰۲۶/س
