دامداران خراسان شمالی، قربانی سیاست غلط دولت/سومین استان تولید کننده گوشت، در پیچ و خم کمبود نهاده

خراسان شمالی سومین تولیدکننده گوشت کشور بوده و تقریباً ۵۰ درصد درآمد مردم این خطه از راه کشاورزی و دام‌پروری است؛ به همین سبب تصور آنکه مشکلی در حوزه دامداری یا کشاورزی بی‌راه حل باقی بماند نیز چندان خوشایند نیست و موجب بحران جدی و ایجاد مشکل در امنیت غذایی نه‌تنها خراسان شمالی بلکه کشور خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از بجنورد، این روزها صحبت از دام که به میان می‌آید لاجرم کلماتی شبیه به نهاده، گندم، کمبود نان، خرید تضمینی، کشاورزی و دیگر واژه‌هایی که در وهله اول به نظر بی‌ربط با موضوع دام‌پروری هستند خودنمایی می‌کند.
مشکلات دامی مسئله‌ای مختص به یک استان نبوده و این معضل نیز از دستاوردهای دولت تدبیر وامید در بیشتر استان‌ها و موضوعی کشوری است اما بررسی استانی آن شاید بتواند مسئولان مربوطه را از خواب ناز و منتظرانه‌ای که چشم‌به‌راه اسب سپید تدبیر دولت‌اند بیدار کرده و به فکر چاره‌ای استانی باشند.
سومین تولیدکننده‌ی گوشت کشور در آستانه ورشکستگی
اگر تا چند سال پیش تنها دغدغه رئیس اتحادیه عشایر استان کم بودن انبار برای نگهداری نهاده‌های دامی بود اکنون دیگر خوراک دام مقرون‌به‌صرفه‌ای نیز به دست نمی‌آید که نگران انبار آن باشد.
خراسان شمالی سومین تولیدکننده گوشت کشور بوده و تقریباً ۵۰ درصد درآمد مردم این خطه از راه کشاورزی و دام‌پروری است؛ به همین سبب تصور آنکه مشکلی در حوزه دامداری یا کشاورزی بی‌راه حل باقی بماند نیز چندان خوشایند نیست و موجب بحران جدی و ایجاد مشکل در امنیت غذایی نه‌تنها خراسان شمالی بلکه کشور خواهد شد که البته ناگفته نماند شواهد دال بر این قضیه است که در این دولت هرسال همین موقع دامداران با مشکلاتی همچون کمبود و یا گرانی نهاده‌های دامی به نسبت سود حاصله بوده‌اند که به نظر مسئله تازه‌ای نیست.
به فرض مثال اگر روند دامداری در چند سال اخیر را بررسی کنیم خواهیم دید که مشکل گرانی، کمبود و دسترسی به نهاده‌های دامی از سال ۹۷ مکرراً در استان تکرار شده و هر بار نیز مسئولان مربوطه وعده حل شدن مشکل را داده‌اند و احتمالاً نیز حل‌شده اما حل‌شدنی کوتاه‌مدت که دردی از این مسئله دوانکرده است.
مشکلاتی بر سر راه دامداران خراسان شمالی وجود دارد که باید علت آن بررسی شود.
از کمبود تا گرانی؛ زمزمه کمبود نهاده‌های دامی از تیرماه ۹۹
تیرماه سال گذشته فضای ملتهب برای تهیه‌ی نهاده دامی موجب شد که محمود قنبری معاون اقتصادی استاندار قول رفع آن مشکل را بدهد و گفت: سهم نهاده‌های دامی خراسان شمالی افزایش می‌یابد و مدیرکل جهاد کشاورزی نیز قول مساعد داد که به‌زودی حل خواهد شد.
اما حالا درست یک سال بعد در تیرماه امسال نه‌تنها افزایش نداشته بلکه کاهش نیز یافت.
حالا اگر بخواهیم به‌طورکلی مشکلات حوزه دام‌پروری استان را ازنظر بگذرانیم باید به مواردی همچون گرانی نهاده‌های دامی، توزیع نامناسب نهاده، قیمت تضمینی پایین گندم به نسبت قیمت نهاده‌ها، خشک‌سالی و کمبود علوفه طبیعی و دیگر موارد اشاره‌کنیم که به‌تفصیل ذکر خواهد شد.
۱.
گرانی نهاده‌های دامی
در فروردین سال جاری، شکاری، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی یکی از اصلی‌ترین مشکلات دامداران را مشکل نهاده‌های دامی دانست و آن را معضلی کشوری عنوان کرد.
وی گفت: در حال حاضر دامداران استان به‌طور واقعی برای تأمین خوراک دام با مشکل مواجه‌اند؛ کمبود نهاده یک‌سو و گرانی آن از سوی دیگر بازار را دچار تزلزل کرده است.
در همین مورد حصاری، رئیس اتحادیه گاوداران بجنورد نیز اظهار کرد: درست است که مقداری نهاده دامی به‌صورت یارانه‌ای داده‌شده اما این میزان کفاف یک ماه خوراک موردنیاز دام نیز نبوده دامدار ناچار است تا آن را از بازار آزاد باقیمت بالا دریافت کند.
در دی‌ماه سال ۹۹ معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی یکی از اهداف پلاک‌کوبی دام را داشتن آمار جمعیتی درراستای توزیع صحیح نهاده‌های دامی عنوان کرد‌.
حالا باید به این داعیه‌ی مسئول گفت: آمار دام سبک استان بالای ۲ میلیون رأس و دام سنگین بیش از ۸۰ هزار رأس است و لذا آمار مشخص‌شده اما ظاهراً از توزیع هدفمند خوراک دام خبری نیست!
در حال حاضر که دامدارانی همچون دامدار مانه و سملقانی، برای تهیه خوراک دام به چغندر و ضایعات کشاورزی و نان خشک متوسل شده‌اند این برنامه‌های هدفمند چه سودی برای دامدار و علاوه بر آن کشاورزان داشته است؟
البته رئیس جهاد کشاورزی استفاده از چغندر را تکذیب کرده است!
۲.
کمبود ارز دولتی
سید محمد پاکمهر نماینده مجلس شورای اسلامی دراین‌باره گفت: کمبود ارز دولتی یکی از عوامل ایجاد مشکل در حوزه نهاده‌های دامی است لذا اگر بنا باشد باقیمت ارز آزاد نهاده وارد شود، این جنس گران‌تر به دست دامدار خواهد رسید.
وی افزود: باید نهاده‌های دامی مانند برنج، شکر و دارو جزو کالاهای اساسی قرارگرفته و ارز دولتی به‌اندازه کافی به آن تخصیص داده شود.
۳.
پایین بودن ارزش غذایی
پاکمهر در خصوص کنسانتره‌ها نیز گفت: دامداران معتقدند ارزش غذایی کنسانتره‌ها پایین است لذا مشخص می‌شود نظارت کافی انجام نمی‌شود؛ کارخانه‌های متخلف باید مجازات شوند و این نیاز به نظارت دقیق‌تر جهاد کشاورزی دارد.
البته رئیس جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این موضوع اظهار کرد: تبدیل نهاده به کنسانتره ابتکار استان است و چون نهاده خام به مقدار کافی نداشتیم لذا این طرح را اجرا کردیم که بعداً به دستورالعمل کشوری تبدیل شد.
وی همچنین مدعی است که ۱۱ واحد تولیدی خوراک دام تنها یک واحد آن غیرفعال است و باقی در حال تولیدند.
جدای از این موضوع طرح کشت علوفه موردنیاز دام نیز امری بود که می‌توانست مشکل را به‌خوبی حل کند اما مشخص نیست چرا خروجی آن در وضعیت دامداران اثری نگذاشته است.
کاظمیان گفت: برنامه کشت گیاهان علوفه‌ای در قالب پروژه امنیت غذایی در سایت تحقیقاتی سیساب در شهرستان بجنورد در حال اجرا است تا ترویج آن انگیزه‌ای برای کشت این محصول در دیم‌زارهای استان بشود.
این موضوع نیز نه‌تنها انگیزه دهنده نبود بلکه مشکلات متعدد دامی این صنعت را به سمت ورشکستگی برده است.
۴.
توزیع نامناسب خوراک دام
سید محمد پاکمهر، در این خصوص نیز با تأکید بر اینکه یکی از مشکلات حوزه نهاده‌های دامی سیستم عرضه آن است، اظهار کرد: طبق گفته مسئولان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در سال ۹۸ نزدیک به ۱۵ هزار تن نهاده در بازار توزیع می‌شد اما این رقم در سال گذشته ۶۰ هزار تن بوده است که این امر نشان می‌دهد سیستم توزیع کارآمد نیست.
۵.
کمبود نهاده‌های دامی
اگر کمبود نهاده‌های دامی را در اولویت‌های بعدی مشکلات دامی ذکر کردیم ازاین‌روی است که سخنان نشان می‌دهد کسی قائل به کمبود خوراک دام در استان نبوده و مدعی‌اند اگر مشکلی هست در توزیع است اما سخن رئیس جهاد کشاورزی شاهدی عیان بر کمبود نهاده است که گفت: به خاطر کمبود نهاده خام به کنسانتره روی آوردیم.
پس نمی‌توان گفت که کمبود نهاده اصلاً وجود نداشته و تمامی مشکل از سیستم توزیع است.
۶.
خشک‌سالی و بارندگی ناکافی
شکاری، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: خراسان شمالی در سال گذشته با حدود ۴۰ درصد عقب‌ماندگی بارندگی مواجه شد و امسال نیز خشک‌سالی این مشکل را برای نهاده‌های دامی افزون‌تر کرد.
همین موضوع کشاورزی استان را نیز تحت تأثیر قرارداد و اوضاع وقتی بدتر می‌شود که دامداران برای تهیه خوراک دامشان به محصولات کشاورزی همچون گندم و یا نان خشک پناه می‌برند و حالا تیزی مشکلات دامی کشاورزی استان را نیز زخمی کرده است.
۷.
خرید دام مولد باقیمت گران!
رضا ریحانی، یکی از دامداران در این مورد بیان کرد: جهاد کشاورزی طرحی ارائه داده که بر اساس آن دام زنده مولد و غیر مولد کیلویی ۴۵ هزار تومان خریداری شود.
وی افزود: خرید این‌چنینی دام ظاهر خوبی دارد زیرا دام مولد باقیمت بالاتر خریداری می‌شود اما باعث خواهد شد دام مولد با سرعت بیشتر برای ذبح آورده شود؛ نگرانی ما برای اکنون نیست زیرا این نوسانات همواره بوده؛ اما این طرح جمعیت دام مولد را کاهش می‌دهد.
ریحانی ادامه روند فعلی را غیرقابل‌جبران دانست و گفت: با ادامه این روند تا چند ماه آتی، طی یک دهه آینده با مشکلاتش مواجه خواهیم بود زیرا ذخایر ژنتیکی دام درخطر نابودی است.
۸.
کشتار بی‌حدوحصر دام!
چند روز پیش که ماجرای خونابه‌های کشتارگاه بجنورد رسانه‌ای شد شهردار بجنورد به مسئله‌ای اشاره‌ای کرد که جای تأمل دارد.
وی گفت: به دلیل گرانی نهاده‌های دامی دامداران به فروش دام‌های خود هجوم آورده و حالا روزی سیصد دام کشتار می‌شود درحالی‌که همین میزان قبلاً صد عدد بوده است و موجب شده خونابه‌های چند برابری تولید شود.
اگر مسئولان استان برای هر معضلی این‌گونه راه‌حل پیداکرده و اصل صورت‌مسئله را حذف می‌کنند دیگر جای تعجب نیست که اقتصاد خراسان شمالی جز متضرر شدن نتیجه‌ای نبیند.
وقتی بجای رفع مشکل نهاده دامی به کشتار دام مولد که موجب نابودی ژنتیک و حتی امنیت غذایی کشور است می‌پردازند دیگر جایی برای تأمل و تفکر نمی‌ماند.
۹.
کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان
شکاری مدیر امور دام جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: یکی از موانع بزرگ موضوع خروج دام زنده از استان به علت نبود صنایع تکمیلی است که طی سفر وزیر جهاد کشاورزی در زمستان سال گذشته این موضوع مطرح شد و درصدد هستیم تا این مشکل حل شود.
وی تصریح کرد: کشتارگاه صنعتی خراسان شمالی فاقد واحد فعال بسته‌بندی است و اگر شهرداری بجنورد در کشتارگاه صنعتی این واحد را فعال کرد از آن استفاده خواهیم کرد در غیر این صورت مجبور به راه‌اندازی یک واحد کشتارگاه دیگری خواهیم بود.
این مقام مسئول گفت: یک واحد بسته‌بندی گوشت توسط بخش خصوصی در بجنورد طی چند سال گذشته راه‌اندازی شده است اما در این واحد امکان کشتار دام وجود ندارد به همین دلیل خیلی نمی‌توان از آن استفاده کرد چراکه باید هر دو زیرساخت در یک محل باشد.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه از خروج ۷۰ درصدی شیر تولیدی در خراسان شمالی به سایر استان‌ها خبر داد.
۱۰.
صنایع لبنی نیز درگرو مشکل نهاده‌های دامی
شکاری در ادامه بیان کرد: نبود صنایع لبنی خیلی قوی در استان موجب شده تا قسمت اعظم شیر تولیدی نیز از این استان به سایر استان‌ها صادر شود.
وی با اشاره به موضوع رقابتی بودن قیمت شیر تولیدی افزود: این امر سبب شده تا دامداران تمایل به تحویل شیر به کارخانه‌ها لبنی خارج استانی شوند.
شکاری میزان شیر تولیدی سالانه در استان را ۱۷۴ هزار تن اعلام کرد و ادامه داد: اما متأسفانه افزایش قیمت نهاده‌های دامی بر روی تولید این محصول نیز اثر گذاشته است‌.
آشفتگی بازار دامداری از کجا آب می‌خورد؟/ پای بی‌کفایتی در میان است
دلیل این نوسان و سردرگمی دنیای دام و کشاورزی که همچون ویروس واگیردار، تمامی کشور را دچار مشکل کرده و اکنون به خاطر به مصرف رسیدن نان مردم برای خوراک دام کمبود نان را نیز رقم‌زده، دلیلی جز سیاست‌های غلط دولت ندارد که موجب ایجاد اختلال زنجیره‌ای در بسیاری از بخش‌ها می‌شود و مشکل خوراک دام نیز چیزی متفاوت‌تر از کمبود مرغ، روغن و یا دیگر اقلام نیست.
کلام آخر؛ آفت میوه‌ی درخت از ریشه‌ی کرم‌خورده‌ی آن است
حسن علمی، محقق علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در یک جمله کلیدی، اصلی‌ترین مشکل به وجود آمده را بیان کرده و حالا علی‌رغم تلاش‌های جهاد کشاورزی استان که از هر نقطه، مشکل را رفع می‌کنند و از جایی دیگر معضلی می‌روید، دردی از دامداران دوا نشده است.
علمی بابیان اینکه نظام دام‌پروری در کشور باید از وابستگی خارج شود، گفت: مقوله دام در بحث امنیت غذایی کشور نقش دارد و نباید آن را به خارج وابسته کرد که با کوچک‌ترین مشکلی این حوزه دچار چالش شود.
وی افزود: متأسفانه دامداران متکی به دام‌های لوکس وارداتی شده‌اند، دام‌های لوکس نیاز به خوراک‌های لوکس ازجمله سویا، کنسانتره و جو دارند که این امر نیاز آبی آنان را نیز افزایش می‌دهد.
سخنان این محقق بیانگر این است که طبق معمول سیاست دولت در این محصول آشفتگی عجیب و گسترده‌ای در کشور ایجاد کرده است.
سیاست تکراری نگاه به بیرون و در حقیقت له کردن توان داخلی، مثل همیشه مرام و مسلک این مدیران دولتی قرارگرفته است.
به خاطر وابسته کردن دامداری به خارج از کشور این‌همه نوسان و به‌هم‌ریختگی در دامداری ایجادشده که البته دلایل دیگر نیز به کمک این سیاست غلط آمده و چرخه‌ی نابودی دامداری را سرعت بخشیده است.
صنعت دامداری سنتی در حال ورشکستگی بوده اما آقایان تدبیر و امید در سودای رابطه و وابستگی به دیگر کشورها هشت سال را به سر بردند و حالا در آخرین روزها دولت فعلی درحالی‌که سیستم اجرایی را به ریاست جمهوری بعدی تحویل می‌دهد که اقتصادی با معضلات جدی و تعطیل شدن بسیاری از تولیدی‌های داخل روی دوش اقتصاد کشور سنگینی می‌کند.
باشد که در دولت بعدی شاهد ایرانی قوی و مستقل باشیم.
انتهای پیام/ج/ی