داوطلبان در کشورهای دیگر چگونه به دانشگاه می‌روند؟!/ 5 چالش کنکور فعلی
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: گردش مالی سرسام آور مؤسسات کنکوری در حال حاضر از مهم‌ترین موانع اصلاح نظام سنجش و پذیرش دانشجو است.
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: گردش مالی سرسام آور مؤسسات کنکوری در حال حاضر از مهم‌ترین موانع اصلاح نظام سنجش و پذیرش دانشجو است.
به گزارش خبرنگار گروه تعلیم و تربیت خبرگزاری فارس، هشتمین جلسه از سلسله نشست‌های «روایت قرن» در مرکز مطالعات راهبردی ژرفا وابسته به معاونت فرهنگی اجتماعی سپاه پاسداران برگزار شد؛ سید جلال موسوی مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تبیین موضوع «فراز و فرودهای آموزش عالی در ایران با تأکید بر بررسی نظام سنجش و پذیرش (کنکور)» پرداخت.
موسوی با بیان اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال حاضر سه خط کلی را در ارتباط با مسأله کنکور دنبال می‌کند، اظهار کرد: مسأله کنکور از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم و مسؤولین کشور است که رسانه‌ها نیز به سبب همین توجه، بارها آن را مورد توجه قرار داده‌اند؛ به همین جهت قصد داریم تا در این نشست به بیان نکاتی درباره کنکور، مصوبات و طرح‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص کنکور بپردازیم.
* تاریخ تولد کنکور در نظام آموزش عالی ایران
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تاریخچه برگزاری آزمون سراسری در ایران، گفت: نخستین بار در سال ۱۳۴۳ پذیرش دانشجو در ایران از طریق برگزاری آزمون سراسری انجام شد و پس از آن برای چند سال دانشگاه‌ها به طور متمرکز پذیرش دانشجو انجام می‌دادند.
وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۶۱ کنکور در کشور برگزار نشد اما پس از سال ۱۳۶۱ مجدداً کنکور به صورت متمرکز در کشور برگزار شد؛ بیشترین تعداد داوطلبین کنکور مربوط به سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ است و از سال ۱۳۸۶ بحث حذف کنکور در مجلس مطرح بود که در نهایت چنین اتفاقی نیفتاد.
* شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اصلاح کنکور وارد کارزار می‌شود
موسوی گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی از سال ۱۳۹۸ در حال برگزاری جلسات هم‌فکری با ذی‌نفعان کنکور است که طی این نشست‌ها متوجه شدیم هیچ یک از ذی‌نفعان کنکور از فرایند کنونی رضایت ندارند به همین جهت شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اصلاح وضعیت فعلی وارد فاز مطالعاتی شد و پژوهش‌های جامعی در حوزه مطالعات اسنادی و تطبیقی بین کشورهای دارای نظام سنجش و پذیرش دانشجوی مشابه صورت گرفت.
وی ادامه داد: بعد از جمع‌آوری نتایج حاصل از این تحقیقات میدانی جلساتی با ذی‌نفعان کنکور برگزار شد تا بهترین نتیجه از فرایند اصلاحی قانون در شورای عالی انقلاب فرهنگی حاصل شود؛ اعضای شورا در قوانین اصلاحی به طور جدی دغدغه رفع مشکلات و چالش‌های ذی نفعان کنکور را دارند؛ البته نقص‌های احتمالی و مشکلات این طرح‌ها را انکار نمی‌کنیم چرا که هیچ طرح و پژوهشی فاقد نقطه ضعف وجود ندارد .
* تغییر ذائقه داوطلبان در انتخاب رشته تحصیلی ملموس است
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: سیکل تغییر میزان داوطلبان رشتههای تحصیلی در دهه‌های اخیر قابل توجه است.
وی اضافه کرد: اوایل دهه ۸۰ بیشترین شرکت کنندگان مربوط به گروه علوم انسانی بود اما در حال حاضر رشتههای مربوط به علوم تجربی از بیشترین تعداد داوطلب در کنکور سراسری برخوردار هستند، البته در همین دوره بیشترین تعداد قبولی مربوط به گروه علوم انسانی است.
* چالش‌های برگزاری آزمون سراسری در نظام آموزش عالی کشور
موسوی به بیان چالش‌های پذیرش دانشجو به شیوه فعلی پرداخت و معایب احصاء شده را شامل موارد ذیل عنوان کرد.
1ـ آزمون تستی بیانگر توانایی دانش‌آموزان نیست: استفاده از روش سنجش تستی برای ارزیابی میزان دانش و توانایی علمی دانش‌آموز، روش معقولی نیست.
2 ـ سنجش توانایی فردی و دانشی که یک دانش‌آموز در طی ۴ سال آموخته است، فقط در سه ساعت: متأسفانه کنکور فرایندی است که قصد دارد تا هر آنچه دانش‌آموز ایرانی در ۴ سال آموخته است فقط طی ۳ ساعت مورد ارزیابی قرار دهد!
اما واقعیت این است که باید به این سوال جدی در کشور پاسخ داده شود، چطور می‌خواهیم حجم انبوهی از اطلاعات که طی ۴ سال به دانش‌آموز آموخته شده است را فقط در طی ۳ ساعت مورد سنجش قرار دهیم؟!
آیا عدالت است که ساختار فعلی سبب شود تا دانش‌آموز بی بضاعت از آموزش عالی محروم بماند صرفاً به این دلیل که امکان پرداخت شهریۀ یک میلیون تومانی به ازای هر جلسه کلاس کنکور را ندارد؟!
3 ـ آسیب‌های اقتصادی کنکور: گردش مالی سرسام آور موسسات کنکوری در حال حاضر از مهم‌ترین موانع اصلاح نظام سنجش و پذیرش دانشجو است که مطلوب ما نیست.
هزینه‌های گزاف کنکور معیشت خانواده‌های ایرانی را تحت تأثیر قرار داده است.
4 ـ گرایش افراط گرایانه دانش‌آموزان و والدین به رشتههای پزشکی: متأسفانه فضای فرهنگی کشور به نحوی است که امروزه داوطلبان گروه تجربی تصور می‌کنند صرفاً اگر در رشته پزشکی قبول نشوند از هر لحاظ عاقبت به خیر نمی‌شوند؛ جالب است بدانید که در سال گذشته از مجموع حدود یک میلیون و۳۰۰ هزار داوطلب کنکور ، بیش از ۶۰۰ هزار نفر متقاضی گروه آزمایشی علوم تجربی بودند که اغلب این داوطلبان قصد داشتند در رشتههای پزشکی پذیرفته شوند، گروهی که فقط ظرفیت پذیرش ۱۰ هزار دانشجو در طول سال را دارد.
یکی از معضلات نظام آموزشی ما افزایش پیدا نکردن سهمیه رشتههای پزشکی برای کنکور است، برخی علت را انحصار طلبی جامعۀ پزشکی برای حفظ درآمد هنگفت خود می‌دانند اما گروهی دیگر معتقدند با توجه به اینکه پزشکی با سلامت انسان‌ها سر وکار دارد، نباید تعداد سهمیه افزایش پیدا کند تا شایسته سالاری از بین نرود.
5 ـ تکیه روش فعلی بر حفظیات: تکیه روش فعلی بر حفظیات معضل دیگر نظام آموزشی ایران است.
دانش‌آموز را مجبور می‌کنیم مطالبی را حفظ کند و در آزمون شرکت کند که الزاماً به معنای درک صحیح دانش‌آموز از دانش مورد سنجش نیست.
* داوطلبان در کشورهای دیگر چطور به دانشگاه می‌روند؟
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به نظام سنجش و پذیرش دانشجو در کشورهای دیگر اشاره و روند ورود به دانشگاه در چند کشور را تشریح کرد.
آمریکا: مبتنی بر سوابق تحصیلی است که در کنار آن دانش‌آموز می‌تواند ۷ بار آزمون هدایت تحصیلی بدهد.
انگلیس و فرانسه: این کشورها کنکور برگزار نمی‌کنند و نظام سنجش پذیرش آنها به سوابق تحصیلی تکیه دارد.
ترکیه: نظام آموزشی و سنجش کشور ترکیه بیشترین قرابت با جمهوری اسلامی ایران را دارد؛ این کشور در سال دو مرتبه کنکور برگزار می‌کند.
ترکیه و چین از جمله کشورهایی هستند که نظام سنجش و پذیرش دانشجو در آنها شباهت بسیاری با ایران دارد.
فنلاند: در میان کشورهای جهان از جمله تکامل یافته‌ترین نظام سنجش پذیرش دانشجو برخوردار است، باید بپذیریم که امروز نظام آموزش عالی جهان به سوی اتکا به سوابق تحصیلی در حرکت است.
وی تصریح کرد: حقیقت این است که اغلب کشورهای جهان در حال حذف نظام کنکور و سنجش توانایی علمی دانش‌آموزان در چند ساعت هستند؛ آنها سعی بر جایگزینی نظام سنجش و پذیرش مبتنی بر سوابق تحصیلی به جای کنکور هستند.
* پذیریش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی چه مزایایی دارد
موسوی اظهار کرد: باید بپذیریم که تکیه بر سوابق تحصیلی مزایای بسیاری دارد از جمله اینکه دانش‌آموز ۳ بار در طی سال مورد سنجش قرار می‌گیرد بنابراین اگر به طور مثال در یک آزمون به دلیل اتفاق پیش بینی نشده‌ای موفق عمل نکند، امکان جبران دارد همچنین آزمون تشریحی سبب می‌شود که دانش فرد با عمق بیشتری مورد سنجش قرار بگیرد.
* معایب پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی چیست؟
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: شیوه پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی معایبی نیز دارد از جمله اینکه در حال حاضر امتحانات نهایی با سؤالات استاندارد برگزار نمی‌شود و موارد زیادی از جمله تفاوت سطح دانش و یادگیری دانش‌آموز منطقه محروم و مناطق برخوردار در طراحی این سؤالات لحاظ نمی‌شود.
وی ادامه داد: وجود خطای تصحیح دیگر چالش شیوۀ پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی است، کارشناسان متعددی معتقدند که فرایند تصحیح اوراق امتحانی در آزمون نهایی باید اصلاح شود؛ مصحح که در موارد بسیاری یکدیگر را می‌شناسند امکان خطای انسانی آنها به دلایل مختلف از جمله سرگرم صحبت شدن افزایش پیدا می‌کند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی سعی کرده است که معضلات مربوط به کنکور را کاملاً علمی رفع کند تا دانش‌آموزان ایران به عنوان آینده‌سازان کشور در سیکل هدایت تحصیل صحیح قرار بگیرند.
* کنکور تغییر پیدا می‌کند
موسوی خاطرنشان کرد: به طور قطع شیوۀ برگزاری آزمون سراسری در آیندۀ نزدیک تغییر پیدا خواهد کرد اما میزان و نحوۀ اعمال اصلاحات هنوز به طور قطعی مشخص نیست.
امروزه در جهان پذیرش دانشجو روش‌های مختلفی انجام می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:
1 ـ سنجش غیرمستقیم و مراجعه مستقیم دانشجو به دانشگاه: روش غیر متمرکز به این صورت است که دانش آموز به طور مستقل به دانشگاه مطلوب خود که موقعیت مکانی و امکانات‌های مورد انتظار دانشجو را دارد مراجعه می‌کنند، دانشگاه درخواست دانشجو را بررسی می‌کند تا چنانچه واجد شرایط بود ، دانشگاه وی را به عنوان دانشجو بپذیرد.
2 ـ پذیرش غیر متمرکز مستقیم توسط دانشگاه: این روش به این صورت است که هر دانشگاه برای خود آزمون مستقل برگزار می‌کند و دانشجو می‌پذیرد.
3 ـ روش متمرکز: روش فعلی کشور ایران است که بر اساس آن سنجش و پذیرش دانشجو به صورت متمرکز با آزمونی یکسان انجام می‌شود، برخی کشورها یک مرتبه در طول سال آزمون برگزار می‌کنند اما دانشگاه‌های کشورهایی مانند چین یا ترکیه بیش از یک مرتبه در طول سال دانشجو می‌پذیرند.
وی ادامه داد: نتیجۀ مطالعات شورای عالی انقلاب فرهنگی این بود که فرآیند سنجش و پذیرش دانشجو در کشور با تجمیع ویژگی‌های مثبت همۀ روش‌های موجود در کشور اجرا شود که در زمان مقتضی کلیات این طرح اجرا و اطلاع رسانی خواهد شد.
مشکلات موجود در کوتاه مدت چطور برطرف خواهد شد
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد:
1- برگزاری 3 مرتبه کنکور: یکی از راهکارهای شورای عالی انقلاب فرهنگی برای رفع معضلات فعلی کنکور برگزاری ۳ مرتبه آزمون سراسری در طول سال توسط سازمان سنجش است تا اگر دانش‌آموز ما مشکلات مقطعی داشت، امکان شرکت مجدد در کنکور را داشته باشد، راهکاری که بسیاری از معضلات و چالش‌های روحی و روانی دانش آموزان را کاهش می‌دهد، البته امکانات زیر بنایی سازمان سنجش در حال حاضر برگزاری بیش از دو مرتبه آزمون سراسری در طول سال را میسر نخواهد کرد بنابراین این سازمان در آیندۀ نزدیک برگزاری دو آزمون سراسری در طول سال را برنامه ریزی خواهد کرد.
2- اعتبار نتیجه آزمون سراسری برای دوسال: امکان دارد که بر فرض مثال دانش‌آموزی از نتیجۀ کنکور خود رضایت نداشته باشد و تصمیم بگیرد تا یک بار دیگر شانس خود را برای پذیرش در دانشگاهی با رتبۀ علمی بالاتر امتحان کند اما بنا به دلایل خاصی در سال بعد امکان شرکت در کنکور را پیدا نکند، تصمیم بر این شد که نتایج کنکور برای ۲ سال اعتبار داشته باشد تا چنانچه بعد از گذشت این مدت همان نتیجه اولیه مورد اقبال دانش‌آموز بود، وی امکان ادامۀ تحصیل در همان کد رشته محل اولیه را داشته باشد.
3 ـ اصلاح روند تصحیح اوراق: در اصلاحیه جدید روش تصحیح اوراق نهایی به این صورت است که اوراق امتحانی اسکن خواهد شد و هر تصحیح کننده فقط یک سوال را بررسی می‌کند؛ البته برخلاف گذشته مصحح‌ها از استان‌های مختلف هستند و اگر نمره نهایی برگه تصحیح شده اختلاف زیادی با یکدیگر داشته باشد ، سیستم برگه را از دور خارج خواهد کرد .
* ظرفیت پذیرش در رشتههای پزشکی باید اصلاح شود
موسوی گفت: مطالعات تطبیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی حاکی از این است که بسیاری از کشورها پذیرش در رشتههای پزشکی را معطوف به کنکور نمی‌کنند، دست کم تمام ظرفیت را در اختیار کنکور قرار نمی‌دهند.
یکی از راهکارهای برای افزایش ظرفیت پذیرش در رشتههای پزشکی این است که اگر داوطلب در دوره لیسانس در رشتۀ دیگری مانند پرستاری پذیرش شد، پس از فارغ التحصیلی امکان ادامه تحصیل در رشتههای پزشکی را داشته باشد یا تعدادی سهمیه برای تغییر رشته وجود داشته باشد.
وی افزود: شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال اجرای مقدمات اعمال این روش در نظام آموزش و پرورش و سنجش و پذیرش دانشجو در کشور است تا معضلات موجود کاهش پیدا کند.
* تغییرات در کنکور با هدف حذف آزمون سراسری در بلند مدت اعمال می‌شود
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: در شرایط فعلی امکان حذف کنکور نیست، دانشگاه‌های کشور دارای ۸۰ هزار صندلی هستند که دانش‌آموزان برای کسب آن به طور جدی با یکدیگر رقابت می‌کنند بنابراین تا زمانی که این رقابت وجود دارد، امکان حذف کامل کنکور فراهم نیست.
وی ادامه داد: به زعم بنده این نظام در یک فرایند پلکانی باید حذف شود اما در کوتاه مدت چنین مسأله‌ای امکان ندارد.
* سهمیه‌های کنکور با کمک مجلس شورای اسلامی نیاز به اصلاح اساسی دارد
موسوی عنوان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی طرح جدید سهمیه‌ها را نیز مورد بررسی قرار داده است، البته کنکور یک بحث چالشی است که همین اختلاف نظرها سبب شده تا برخی مصوبات نهایی نشود اما شورای عالی انقلاب فرهنگی به بحث سهمیه‌ها ورود کرده است.
وی اضافه کرد: نظر شخصی بنده این است که نظام آموزشی کشور نیاز مبرم به اصلاح سهمیه‌های موجود دارد.
نگاه کارشناسی این است که سهمیه‌های کنونی عدالت محور نیستند اما با توجه به اینکه این سهمیه‌ها مصوب مجلس شورای اسلامی هستند، برای اصلاح آنها نیز مجلس شورای اسلامی باید به مسأله ورود پیدا کند.
سهمیه مناطق از جمله سهمیه‌های عادلانه‌ای هستند که در سال‌های آتی نیز در فرآیند سنجش و پذیرش دانشجو لحاظ خواهند شد تا حق دانش‌آموزان شهرهای کوچک تضییع نشود.
مدیرکل دفتر تدوین و راهبری اسناد و سیاست‌های آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: شورا در مصوبات اصلاحی خود امکانی را نیز برای دانش‌آموزانی در نظر گرفته است که بین ورود آنها به دانشگاه و پایان تحصیلات متوسطه فاصله افتاده است، تصور کنید که دانش‌آموزی بعد از اخذ دیپلم تصمیم گرفته است تا وارد بازار کار شود اما بعد از گذشت ۴ سال مجدداً قصد ادامۀ تحصیل پیدا می‌کند، این وقفه سبب شده تا فرد از سوابق تحصیلی لازم برخوردار نباشد.
وی افزود: برای پذیرش دانش آموزانی که مشمول این فرض هستند، این امکان فراهم شده است تا در آزمون‌های سالانه ترمیمی وزارت آموزش و پرورش شرکت کنند و نمرات این آزمون‌ها برای آنها در حکم سوابق تحصیلی محسوب خواهد شد.
انتهای پیام/