روایت کارتنخوابی پدر و پسر ثروتمند سنندجی/پاکی هنرمند نقاش بعد از 32 سال مصرف مواد
آمارها در کردستان نشان از افزایش ۲۹ درصدی مجرمین مرتبط با مواد مخدر و بیشترین میانگین را ردههای سنی ۳۱ تا ۴۵ سال تشکیل میدهند. اعتیاد، بلایی خانمان سوز، که هر روز زندگیهای بیشتری را به ورطه نابودی میکشاند.

آمارها در کردستان نشان از افزایش ۲۹ درصدی مجرمین مرتبط با مواد مخدر و بیشترین میانگین را ردههای سنی ۳۱ تا ۴۵ سال تشکیل میدهند.
اعتیاد، بلایی خانمان سوز، که هر روز زندگیهای بیشتری را به ورطه نابودی میکشاند.
خبرگزاری فارس کردستان/ سمیه صمدنیا؛ شاید هزاران بار در میان ازدحام شلوغیها و با دیدن آدمهای سالم حسرت آرزوی زندگی عادی را داشتهاند و شاید بارها در گورستانها و در خلوتهای خود تصمیم به خودکشی گرفتهاند.
روزانه شاهد صحنههای دلخراشی از آدمهایی هستیم که شاید همان یار دبستانی ما بودند و روی نیمکتهای مدرسه کنار آنها مینشستیم و با شور و شوق کودکانه زندگانی میکردیم اما اکنون آنها را با قامتهای خمیده و لاغر در گوشه و کنار خیابان و یا در ساختمانهایی متروکه در محلهها، با نگاههای حقارتآمیز شب را تا صبح سپری میکنند و در میان سطلهای زباله دنبال لقمهای نان میگردند.
آمارها در کردستان نشان از افزایش ۲۹ درصدی مجرمین مرتبط با مواد مخدر و بیشترین میانگین را ردههای سنی ۳۱ تا ۴۵ سال تشکیل میدهند.
اعتیاد، بلایی خانمانسوز، که هر روز زندگیهای بیشتری را به ورطه نابودی میکشاند.
براساس اعلام اداره سلامت روان اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، ۱۱ هزار نفر معتاد در استان از سیستم بهداشتی و درمانی روزانه متادون دریافت میکنند که حدود ۶۳ درصد آنها متأهل و ۳۲ درصد مجرد هستند ضمن اینکه حدود پنج درصد افراد بزرگسال از سنین ۱۵ تا ۶۴ سال در استان مصرف کننده مواد مخدر هستند که از این تعداد 90.7 درصد مرد و 9.3 درصد را زنان تشکیل میدهند.
پای درددل معتادادن کمپ «تولد دوباره» سنندج
وارد کمپ که شدیم سالن مملو از جوانهایی بود که احساس پشیمانی و حقارت در چشمان آنها به وضوح دیده میشد، مسوول کمپ ما را راهنمایی میکرد، دیوارهای کمپ با طراحیهای بسیار زیبا تزیین شده بود، نقش و نگارههایی که هر کدام از آنها دنیایی از قصهها داشت.
«نادر» یکی از افرادی که به مدت سه ماه است اعتیاد به مواد مخدر را ترک کرده است، وی قلمی توانا و استعدادی ذاتی در طراحی و نقش و نگارههای ساختمان دارد و با طراحی بر روی دیوارهای کمپ هنرش را به نمایش گذاشته بود.
او میگوید؛ در دوران نامزدی در سن ۲۳ سالگی با استعمال حشیش و تریاک به مواد مخدر اعتیاد پیدا کردم.
از او میپرسم که به چه علت به مصرف مواد مخدر روی آوردی؟
با احساسی از پشیمانی میگوید؛ چه بگویم!!
جوانی و لذتجویی مرا به این روز انداخت.
۳۲ سال است که مواد مخدر مصرف میکنم و در آن زمان هیچ گونه آگاهی نسبت به مواد مخدر و اعتیاد نداشتم و دوستانم مرا به لذت مصرف مواد تشویق میکردند و من هم جوانی جاهل و در پی لذتجویی بودم.
نادر از همسر و خانوادهاش میگوید؛ همسرم بعد از یک سال و نیم زندگی مشترک به اعتیاد من پیبرد اما چون همسرم نیز آگاهی نسبت به اعتیاد و مواد مخدر نداشت و همچنین از لحاظ اقتصادی میتوانستم خرج و مخارج زندگی را تامین کنم او نیز به اعتیاد من اهمیت بسیاری نمیداد اما با مرور زمان و با آگاهسازی از طریق رسانهها و با صدماتی که به زندگی خانوادگیمان وارد شد همسرم نیز به مضرات مصرف مواد آگاه شد به این دلایل فرزندانم را از خطر مواد مخدر آگاه کرد به لطف خدا فرزندانم تحصیل کرده و کارمند دولتی و پاک هستند.
از او میپرسم چطور شد که به کمپ آمدی؟
میگوید؛ هفت سال است که به مصرف شیشه روی آوردم و شغلم، زندگیام و همه چیزم را نابود کرد، همسرم چندین بار تصمیم به خودکشی گرفت، خودم نیز هزاران بار آرزوی مرگ میکردم، در این اواخر کارتنخواب شده بودم و پلیس مرا به این مرکز تحویل دادند.
قبلا هم یک بار به کمپ آمدهام و بعد از خروج از کمپ وسوسه شدم و به خودم قول دادم که فقط یک بار دیگر مصرف میکنم و دوباره ترک خواهم کرد اما متاسفانه نتوانستم موفق شوم اما این بار که به اینجا آمدهام سه ماه است که پاک هستم و ارادهای محکم برای پاکی و تولدی دوباره را خواهم داشت و میخواهم با طراحیهایم بر روی ساختمانها و با هنری که لطف الهی به من عطا کرده به سرزمینم خدمت کنم.
روایتی از جوان 19 ساله که 5 سال است اعتیاد دارد
با دیدن کم سن و سالترین فرد کمپ احساس غمی پنهان در دل ما نقش بست، نامش دانیال بود ۱۹ ساله که حدود ۵ سال است به مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده بود.
او میگوید؛ در میانه راه در داخل خودرو که به اجبار مرا به اینجا میآوردند، خیلی ترسیده بودم، حتی میخواستم در میانه راه برگردم، اما اکنون که ۵۶ روز است در اینجا پاک هستم فهمیدم که کمپ، آن طور که مرا از قبل ترسانده بودند اصلاً ترسناک نبود و فقط در دو هفته اول کمی درد داشتم که بعد از آن نیز کمکم بهتر شد و مسئولان کمپ نیز بسیار مهربان و دلسوزانه به ما رسیدگی میکنند.
دانیال داستان زندگیاش را اینطور بیان میکند؛ پدرم هیچ وقت حتی یک جفت جوراب بیارزش هم برای ما نخرید و آرزو میکردم پدرم یک بار به مدرسه برای ملاقات من بیاید، اما پدرم ۱۵ سال است شیشه و تریاک مصرف میکند و مادرم به تنهایی مسئولیت و بار زندگی را به دوش میکشید، که حتی آنقدر گرفتار مشکلات زندگی بود که حواسش به من نبود که معتاد شدهام.
شغل دستفروشی و دیپلم نقشهکشی دارم، فرزند دوم خانواده هستم، مادرم در میان مابقی فرزندان مرا بیشتر دوست داشت و تمام خواستههایم را برآورده میکرد حتی خیلی سریع با درخواست من برای خرید موتورسیکلت موافقت کرد، من صدای خوبی برای آواز خواندن دارم دوستانم مرا تشویق میکردند که اگر حشیش مصرف کنم، صدای بهتری خواهم داشت و من هم وسوسه شدم تا اینکه به مصرف حشیش و تریاک و ترامادول اعتیاد پیدا کردم.
از او میپرسم تو که پدر معتادی داشتی و مشکلات را به وضوح میدیدی چرا به اعتیاد روی آوردی؟
میگوید؛ گمان میکردم که من مانند پدرم نخواهم شد و مصرف مواد نیز مرا از غصهها به دور و آرام میکرد.
از کارتنخوابی پدر و پسر تا پاکشدن آنها در کمپ
حبیبالله ۵۸ ساله میگوید در راهروی بیمارستان در حالی که بر روی برانکارد مرا به داخل اورژانس منتقل میکردند گریه و زاری اطرافیانم را میدیدم و پزشکان از زنده ماندنم قطع امید کرده بودند وقتی که به هوش آمدم بعد از 8 روز بستری در بیمارستان مرا به کمپ منتقل کرده بودند، مخارج بیمارستان را نیز مسئولان کمپ پرداخت کرده بودند.
او میگوید؛ ۳۸ سال قبل که ۲۳ سال داشتم به دلیل داشتن ثروت زیاد جوانی خوشگذران بودم و با دوستانم برای تفریح به کرمانشاه رفتیم و در آنجا دوستانم مرا به زور به گرمابهای بزرگ بردند، وارد گرمابه که شدیم افراد زیادی به صورت گروههای چهار نفری زیر پتو مشغول مصرف مواد مخدر بودند، کمی ترسیدم و آگاهی کمی نسبت به اعتیاد داشتم، خواستم از گرمابه خارج شوم که دوستانم مرا به زور و اصرار به زیر پتو بردند، آنها به من هروئین تعارف کردند، من هم که آدم خجالتی بودم و گمان میکردم که اگر تعارف آنها را پس بزنم آبروریزی میشود، تعارف آنها را قبول کردم اما از شدت سرفه ویران شده بودم.
از خانوادهاش میپرسم؟
میگوید؛ سال ۶۴ به خواستگاری دختری تهرانی رفتم و از همان روز اول اعتیاد به مواد مخدر را با آنها در میان گذاشتم و خانواده همسرم مشروط به اینکه بتوانم خرج و مخارج زندگی را تامین کنم و اینکه مصرف مواد به اقتصاد خانواده لطمه وارد نکند شرایط من را قبول کردند.
همسرم نیز در دوران زندگی مشترک به دلیل ناآگاهی از اعتیاد و عشق و علاقه زیادی که نسبت به من داشت، حتی شرایط را برای من فراهم میکرد که راحتتر بتوانم مشغول مصرف مواد باشم.
«اشکان» پسر آقا حبیبالله هم به دلیل اعتیاد در کمپ است، او در حین این گفتوگو سخنان پدرش را قطع کرد و گفت؛ مادرم بعد از ۱۱ سال به دلیل اختلافات خانوادگی از پدرم جدا شد و من تنها فرزند خانواده هستم که متاسفانه من هم به دلیل کنجکاوی به مصرف مواد مخدر روی آوردم که اکنون حدود ۱۸ ماه است در این کمپ پاک هستم.
وی گفت: من و پدرم دوتایی با هم مواد مصرف میکردیم و با وجود دارایی زیادی، کارتنخواب شده بودیم و در مکانهای متروکه بسر میبردیم تا اینکه توسط مامورین انتظامی دستگیر شدیم و به این کمپ منتقل شدیم.
عهدی که عطا سلیمی با خدایش بست...
عطا سلیمی مسوول کمپ « تولد دوباره» سنندج هم میگوید؛ خاک این کمپ را باید بوسید به عقیده من اینجا مکانی مقدس است مکانی که میتواند تولدی دوباره به زندگیها ببخشد و عشق را نثار خانوادهها کند، این مکان همانند دانشگاهی است که نور الهی در آن جریان دارد.
سلیمی میگوید؛ در سن ۱۱ سالگی به مصرف مواد مخدر اعتیاد پیدا کردم و حدود ۳۴ سال آلوده به مواد مخدر و به موجودی آزاردهنده برای خانواده و جامعه تبدیل شده بودم بطوریکه که از خود نفرت پیدا کرده بودم و حتی در اواخر روزهای اعتیادم یک بار در گورستان تایله تصمیم به خودکشی گرفته بودم، تا اینکه به لطف خدا یک پزشک زندگی مرا نجات داد و مرا به مشاورههای ترک اعتیاد راهنمایی کرد و اکنون 20 سال است از اعتیاد به مواد مخدر بهبود پیدا کردهام و پاک هستم.
میگوید؛ از روزی که اعتیاد را ترک کردم با خدا عهد بستم که تولدی دوباره در بسیاری از خانوادهها را احیا کنم به همین سبب حدود ۱۹ سال است که کمپ (تولد دوباره) را که اولین کمپ در غرب کشور بود، به کمک سازمان بهزیستی تاسیس کردم.
سلیمی اظهار داشت: که اکنون حدود ۹۰ نفر در این کمپ اسکان دارند و بیشترین آمار را جوانان و از انواع مختلف قشرهای جامعه را تشکیل میدهند و بسیاری از این افراد به دلایل ناامیدی از آینده به طرف اعتیاد سوق پیدا کردهاند.
وی بیان کرد؛ که بسیاری از افراد بعد از خروج از کمپ به دلیل ترک و عدم حضور در جلسات مشاوره به صورت مداوم، متاسفانه مجدداً به اعتیاد روی میآورند.
سلیمی با اشاره به خدمات کمپها از جمله مشاورههای روانشناختی، خدمات مددکاری، پزشکان متخصص و ارائه سه وعده غذایی به افراد و....به مشکلات کمپها نیز از جمله مشکلات اقتصادی و نداشتن حق بیمه برای افراد اشاره کرد.
شناسایی ۳۳۴ کیلوگرم انواع مختلف مواد مخدر در استان کردستان
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان کردستان در گفتوگو با ما اظهار داشت: امروزه مواد مخدر یکی از چهار بحران اجتماعی جهان است لذا نیروی انتظامی نیز یکی از اولویتهای کاری و ماموریتی را بحث مقابله با مواد مخدر قرار داده است.
فرامرز شاکری بیان کرد؛ در طول سه ماه نخست امسال حدود ۳۳۴ کیلوگرم انواع مختلف مواد مخدر در استان کشف شده است که به ترتیب فراوانی تریاک، هروئین و گل بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادهاند.
وی اذعان داشت: از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون حدود ۸۵۴ مجرم مرتبط با مواد مخدر دستگیر شدهاند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۹ درصد افزایش داشته است.
شاکری به میانگین سنی مجرمین مرتبط با مواد مخدر اشاره داشت که ۴۰ درصد ما بین ۳۱ تا ۴۵ سال سن دارند و ۲۹ درصد ۴۶ تا ۶۰ سال و ۲۲ درصد از مجرمین ۲۱ تا ۳۰ سال سن را به خود اختصاص دادهاند.
وی همچنین ۲۵ درصد از تحصیلات مجرمین را سطح ابتدایی و ۱۷ درصد را دیپلم و ۲ درصد از آنها را تحصیلات عالی عنوان کرد.
شاکری اعلام کرد: ۵۶ درصد از مجرمین را مشاغل کاذب و بیکار تشکیل میدهند، بطوریکه ۱۸ درصد کارگر ۸ درصد راننده ۷ درصد کشاورز و یک درصد را دانشجو تشکیل میدهند.
وی به اقدامات نیروی انتظامی و طرحهای در حال اجرا از جمله شناسایی ۶۰ منطقه آلوده و جرمخیز و اجرای طرح پاکسازی این مناطق و همچنین پاکسازی محیط پیرامونی مراکز دانشگاهی و مدارس و طرح کنترل محورهای مواصلاتی استانهای همجوار و اجرای ۳۸۸ طرح مرتبط با دستگیری مجرمین مواد مخدر اشاره کرد.
علتهای پدیده اعتیاد از دیدگاه یک مشاور خانواده
عطاالله شاکریان عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس مشاوره خانواده هم در گفتوگو با خبرنگار فارس میگوید؛ امروزه اعتیاد را پدیدهای چند عاملی میدانند و متغیرهای گوناگونی چون عوامل اجتماعی ،اقتصادی،سیاسی،زیستی و روانی از دلایل واقعی وقوع اعتیاد است.
وی افزود: شواهد محکمی وجود دارد که نشان میدهد که در سببیابی سوءمصرف مواد یا وابستگی به مواد و نیز در شکلگیری آنها، الگوی ژنتیک دخالت دارد و یک فرضیه وجود دارد که مصرف کنندگان مواد به احتمال زیاد آسیب پذیری در برابر وابستگی به مواد را به ارث میبرند.
شاکریان در رابطه با عوامل خانوادگی به این نکته اشاره کرد؛ که خانواده آشفته و ارتباطات خانوادگی ناسالم از عوامل زمینه ساز اعتیاد است.
فضای خانوادگی پر تنش، مشاجرات و اختلاف میان والدین، محیط خانوادگی را ناامن می سازد.
همچنین آشفتگیهایی از این دست باعث می شود والدین نتوانند نظارت و سرپرستی کافی بر فرزندان داشته باشند، عواملی مانند کمبود محبت از طرف والدین، افراط در محبت و جلوگیری از رشد استقلال فردی ، محدودیت بیش از اندازه، تبعیض بین فرزندان، رفاه بیش از اندازه، اعتیاد یکی از اعضای خانواده ، فقر مالی و دانش ناکافی والدین نیز از عوامل موثر دیگراست.
وی اذعان داشت: مطالعات مختلف و فراوانی در کشورهای مختلف جهان نشان دادهاند افراد به این دلیل به مصرف مواد میپردازند که بسیاری از مهارتهای شخصی مهم برای زندگی سالم را نیاموختهاند یا به صورت بد آموختهاند.
ضعف در مهارتهایی مانند تفکر نقادانه، حل مسئله، رفتار قاطعانه، برقراری ارتباط، کنترل و مقابله با استرس، مقابله با هیجانها و ...
میتواند منجر به اعتیاد شود.
جوانانی که در مهارتهای اجتماعی و برقراری رابطه با دیگران ضعیف باشند، رنج و ناراحتی زیادی تحمل میکنند، به دوستیهای ناسالم احتمالی ادامه میدهند، چون این نگرانی را دارند که اگر دوستان خود را از دست دهند نتوانند ارتباط برقرار کنند و تنها خواهند ماند و به دلیل فرار از انزوا و کاهش رنج تنهایی به مصرف مواد می پردازند، اختلال شخصیتی نیز بیش از همه چیز فرد را در برابر اعتیاد آسیبپذیر میسازد.
علاوه بر این، اعتیاد خود نیز اختلالهای موجود را تشدید میکند و این دایره معیوب ادامه مییابد.
خطر گرایش به مواد مخدر از سنین نوجوانی آغاز میشود
این کارشناس میگوید؛ مصرف سیگار که با اعتیاد رابطه تنگاتنگی دارد و زمینهساز آن است اکنون در بین نوجوانان ۱۳ و ۱۴ ساله به شدت افزایش یافته است و متأسفانه این مساله سبب شده که در دبیرستانها نیز شاهد افزایش تمایل به مواد مخدر باشیم.
طبق آمار موجود بیشترین مصرفکنندگان مخدرهای جدید جوانان هستند و خطر گرایش به مواد مخدر از دوره نوجوانی آغاز میشود در این دوره رشدی فرد حساسترین دوران زندگی خود را تجربه میکند ویژگیهایی چون استقلالطلبی، مخالفت با والدین، گرایش به گروه همسن و...
نوجوان را مستعد گرایش به رفتارهای پرخطر چون مصرف مواد مخدر میکند، همچنین زنگ خطری میان دانشآموزان و نوجوانان وجود دارد که با توجه به افزایش مصرف مواد صنعتی و گروه آمفتامینها که تبلیغات وسیعی مبنی بر اعتیادآور نبودن آنها میشود، تعداد مصرفکنندگان تفننی به ویژه میان نوجوانان و جوانان را در حال افزایش نشان میدهد.
خانوادههای مبتلا به اعتیاد چه نوع خانوادههایی هستند؟
این عضو هیئت علمی دانشگاه میگوید؛ افراد معتاد بیشتر از میان خانوادههای از هم گسیخته هستند، جدایی و طلاق بیشترین صدمه را به کودک وارد میسازد و تعداد زیادی از معتادان، نداشتن پدر و مادر یا وجود ناپدری و نامادری را به عنوان عامل اعتیاد خود ذکر کرده اند و برای گریز از احساس کمبود محبت و احساس بی پناهی و ناایمنی و فراموش کردن غمها و رنجهای خود به دامن مواد مخدر پناه بردهاند.
وی افزود: ریشههای اعتیاد را میتوان در روابط بین اعضای خانواده جستجو کرد، از جمله؛ اعتیاد یکی از والدین یا هر دو، زندانی بودن، انحراف جنسی یا انحرافات اخلاقی پدر و مادر، غیبت والدین از خانه، اختلاف والدین، عقب ماندگی فرهنگی خانواده، طلاق و جدایی، رفتارهای ضداجتماعی والدین و بسیاری عوامل مشابه در شکلگیری پدیده اعتیاد موثر هستند.
مدیرکل زندانها و اقدامات تامینی استان کردستان نیز اظهار داشت: یکی از اهداف و سیاستهای سازمان زندانها توانمندسازی زندانیان جرائم مواد مخدر در زندانها با تمرکز ویژه به اشتغال و حرفهآموزی و ارتقاء سطح مهارتهای اساسی زندگی و با هدف باز اجتماعی کردن و بازگشت سالم آنها به اجتماع است.
مراد فتحی خاطرنشان کرد: با توجه به عنوان اصلاح قانون مواد مخدر هیچ گونه افرادی به اتهام استعمال مواد مخدر در زندان نگهداری نمیشوند.
کمااینکه افراد مبتلا به اعتیاد مواد مخدر به اتهام خرید و فروش و سرقت مواد مخدر و بعضاً نگهداری مواد مخدردر زندان نگهداری میشوند.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای پیشگیری و درمان اعتیاد در داخل زندانهای استان به مشاورههای روان شناختی و برگزاری جنگهای شادی، کلاسهای آگاهسازی در بحث سو مصرف مواد مخدر و همچنین غربالگری افراد در بدو ورود به زندان و انجام اقدامات مراقبتی بهداشتی و پزشکی و همچنین ارتقاء سطح مهارتهای اساسی زندگی و اقدامات پیشگیری و مراقبتی از خانواده زندانیان با حمایتهای مادی و معنوی که از سال گذشته بصورت ویژه توسط ریاست سازمان زندانها هدف گذاری و به زندانهای کشور تکلیف و ابلاغ شده اشاره کرد.
وی بیان کرد: تعداد دو هزار و ۶۳۱ نفر در سال ۹۹ در داخل زندان موفق به اخذ گواهینامه فنیو حرفهای در رشتههای مختلف شغلی شدهاند و همچنین با اعطای وام و تسهیلات به این افراد و با کسب مهارتهای شغلی میتوانند بعد از خروج از زندان به چرخه کار و اشتغال ورود پیدا کنند.
وی به اقدامات انجام شده در بحث درمان اعتیاد در داخل زندان به سه نوع درمان از جمله سم زدایی با متادون، نگه دارنده و درمان بوپرنورفین( قرصهای زیرزبانی) اشاره و اذعان داشت که افرادی که به سطح پایینتری از اعتیاد مبتلا هستند، در دوره های کوتاه مدت ۱ تا ۶ ماهه تحت درمان به عنوان درمان(سم زدایی) قرار میگیرند، و افرادی که به اعتیاد شدیدتر و یا اعتیاد به هرویین دارند تحت درمان طولانی مدت به عنوان (درمان نگه دارنده) قرار میگیرند، کما اینکه بعد از خروج از زندان نیز این نوع درمان برای این افراد ادامه و انجام خواهد شد.
وی در رابطه با درمان بوپرنورفین ( قرصهای زیر زبانی ) اظهار داشت که استان کردستان در سطح کشور جزء اولین استانهایی است که این نوع درمان بوپرنورفین ( قرص زیر زبانی ) را در زندانهای استان به کار گرفته است به طوریکه تنها ۳ استان در سطح کشور از این نوع درمان بهره مند شدهاند، که از مزیتهای این نوع درمان میتوان به کمتر بودن عوارض جانبی نسبت به متادون و نداشتن مسمومیت و کمتر بودن مدت زمان وابستگی به این دارو اشاره کرد.
فتحی خاطرنشان کرد: خوشبختانه زندانهای استان کردستان در مقایسه با مابقی استانهای کشور از سطح پایینتری از اعتیاد قرار دارد.
و اما....
از مهمترین راهکارهای پیشگیری از اعتیاد میتوان تمرکز بر آگاهسازی افراد بخصوص نوجوانان وجوانان در مورد خطرات و مضرات مواد اشاره کرد و همچنین از دیگر راهکارها که متاسفانه در آموزش وپرورش ما تا حد زیادی مغفول مانده است توجه به مهارتهای زندگی و آموزش آن مانند مهارت تصمیمگیری، حل مسئله، ارتباطات اجتماعی است که میتواند تا حد زیادی عامل پشگیرانه در تمایل وگرایش به اعتیاد باشد.
تقویت فعالیتهای جایگزین به جای مواد برای ارضای نیازهای روانی اجتماعی نوجوانان و جوانان و مشاوره و ارتقاء سطح فرهنگی و معنوی جامعه و....
میتواند موثر باشد و همچنین طبق آمار موجود در کردستان که ۵۶ درصد از مجرمین به مواد مخدر را مشاغل کاذب و بیکار تشکیل میدهند، نشان از این است که اگر حوزه اشتغال برای جوانان فراهم باشد امکان گرایش به مواد مخدر کمتر خواهد شد.
انتهای پیام/2330/87/س