جارو زدنِ غبار بیکاری، با هنر جارو بافی در مانه‌وسملقان/ هنری رو به فراموشی
جارو بافی یکی از شغل های دیرینه‌ای است که ثبت ملی شده و در جای‌جای ایران طرفداران خود را دارد، اگرچه مانند سابق تولید نمی‌شود اما کماکان رونق داشته و موجب اشتغال‌زایی و درآمد اهالی برخی مناطق کشور است.
جارو بافی یکی از شغل های دیرینه‌ای است که ثبت ملی شده و در جای‌جای ایران طرفداران خود را دارد، اگرچه مانند سابق تولید نمی‌شود اما کماکان رونق داشته و موجب اشتغال‌زایی و درآمد اهالی برخی مناطق کشور است.
به گزارش خبرگزاری فارس از مانه و سملقان، بیشتر از ۳٠ سال است که صنعت جاروبرقی، وارد کشور ما شده و این روزها اگر در آپارتمان‌های قوطی‌کبریتی شهر، تفحصی کنیم شاید خبری از جارو و وسیله‌ای نوستالژی به نام جارو و خاک‌انداز نباشد و در حال حاضر جای آن را خرطوم سیری‌ناپذیر جاروبرقی گرفته است.
همان قدری که نسل حالا با سبک زندگی قدیمی غریبه بوده و ممکن است تابه‌حال تجربه‌ی نظافت با جاروهای سنتی را نداشته باشد، همان اندازه نیز دهه‌های قبل‌تر با این دست‌سازها خو گرفته و برای خود خاطراتی از آن را دست‌وپا کرده‌اند که یادآوری‌شان نشاطی دوباره به ارمغان می‌آورد.
کمتر کسی هست که اهل دهه ۶٠ و ۵٠ باشد و صدای گوش‌نواز جارو کردن صبحگاهان خانم همسایه و آب‌پاشی جلوی درب منزل را فراموش کرده باشد.
صبح‌ها که هنوز آفتاب به قلب آسمان نرسیده، خانم‌ها به کوچه رفته و آنجا را آب‌وجارو می‌کردند تا بلکه اطراف محل زندگی‌شان نیز مانند دل‌هایشان پاک شود.
رد جارویی که خاک نم خورده زمین را نوازش می‌کند و اگر عابری ازآنجا عبور کند تازگی و نشاط اهل آن خانه را حس خواهد کرد، نشانه‌ای از سرزنده بودن و سرپا بودن زندگی‌های چند سال پیش است.
اما حالا از آن نوع زندگی فقط در برخی روستاها و محله‌‌ها اثری کمرنگ باقی‌مانده و اگر کسی بخواهد خاطرات آن زمان‌ها را زنده کند، شاید فقط مجبور باشد به رفتگران زحمت‌کشی که صبح‌ها با صدای دل‌نشین جاروهایی از جنس همان دوران به تمیزی شهر می‌پردازند متوسل شود تا بلکه سرزندگی گذشته برای وی تداعی شود.
بنا به جبر مدرنیته شدن برخی آداب‌ورسوم و سبک زندگی شاید در انظار عموم کمرنگ شود اما در ذهن و قلب همین انظار ماندگار خواهد شد.
ملاحسنی‌ها همیشه جارو به دست‌اند/هشتاد درصد روستای ملاحسن شغل‌شان جاروبافی است
جارو بافی نیز یکی از سنت‌‌های دیرینه‌ای است که ثبت ملی شده و در جای‌جای ایران طرفداران خود را دارد، اگرچه مانند سابق تولید نمی‌شود اما کماکان رونق داشته و موجب اشتغال‌زایی و درآمد اهالی برخی مناطق کشور است.
روستای ملاحسن در حومه بخش مرکزی شهرستان مانه و سملقان استان خراسان شمالی نیز یکی از این مناطق است.
این روستا به دلیل کشت و بافتن جاروی باکیفیت به شهرک جارو معروف شده است.
طبق سرشماری سال ۹۵ جمعیت این روستا ۱۷۳۴ نفر و ۵۵۰ خانوار بوده است که حدود۸۰ درصد مردم این خطه به جارو بافی مشغول‌اند و بقیه مردم نیز کشاورزی و دامداری میکنند.
کاشتن جارو در این روستا قدمتی ۱۰۰ ساله دارد و همین موجب میشود جوانان دیگر برای کار به شهر نروند و در روستای خود در کنار پدرومادر به شغل جارو بافی بپردازند.
در این روستا ۱۸۰ کارگاه جارو بافی وجود دارد و با توجه به کم‌آبی شهرستان مانه و سملقان، روستاییان بیشتر جارو کشت کرده و نسبت به کشت گوجه، پیاز و دیگر محصولات به‌صرفه‌تر است.
کشت اردیبهشتی و برداشت شهریوری
اهالی این روستا در فصل اردیبهشت‌ماه جاروهای خود را کاشته و شهریورماه زمان برداشت آن فرامی‌رسد.
جارو بافی برای ۲ هزار نفر به‌صورت مستقیم و ۳هزارنفر به صورت غیرمستقیم شغل ایجاد کرده است و مردان وزنان روستاهای اطراف مانند روستاهای کال ایمانی، ناظر آباد، مهمانک،کشانک و قره مصلی برای کارکردن به این روستا عظمیت میکنند.
بعد از جمع‌آوری جاروها آن را به حیاط منزل آورده وزنان مردان مشغول پوست کندن جارو می‌شوند؛ همچنین اهالی این روستا از برگ‌های جارو برای علوفه دام‌های خود استفاده میکنند.
بعد ازآن جاروهای پوست شده را خشک میکنند و به کارگاه‌های خود می‌برند و مشغول بافتن جارو می‌شوند.
مردان جاروها را روی‌هم می‌گذارند و زنان با نایلون می‌بافند و برای فروش جاروهای خود به مشهد، گیلان مازندران، بابل می‌روند و همچنین بذرهای جارو برای خوراک دام به شهرهای نیشابور، سبزوار، مرغداری استان می‌برند.
پاکزاد، یکی از اهالی این روستا اظهار کرد: من هم جاروکشت می‌کنم وهم جارو بافی انجام می‌دهم و هم‌اکنون که اردیبهشت‌ماه است ما جاروهای خودراکاشته ایم و تا به ثمر رسیدن جاروی تازه روستاییان فعلاً در حال بافتن جاروهای سال قبل هستند.
جارو داریم، انبار نداریم
حسن پاسبان دهیار ملاحسن گفت: تقریباً تمامی مردم، شغل جارو بافی دارند و جارو در تمام فصل در این روستا وجود دارد که حیاط منزل اهالی تبدیل به کارگاه جارو بافی شده است و در این روستا از هر هکتار، ۱۲ تن جارو برداشت میشود.
در این روستا سالانه هزار تن بذر جارو بوجاری میشود و حدود ۵۰۰ تن به خارج از کشور ازجمله عراق و ترکیه صادر میشود.
هر جا رونق اقتصادی صورت بگیرد معمولاً موانعی نیز بر سر راه این رونق قرار خواهد داشت که جزئی انکارناپذیر از مسیر پیشرفت است و اگر در طی جریان آب یک رودخانه نیز سنگ وجود نداشته باشد نه سنگ‌ها صیقل پیدا میکنند و نه رودخانه شفاف و زلال میشود.
در بحث جارو بافی منطقه مانه و سملقان نیز موانعی وجود دارد که تدبیری متفاوت نیاز دارد.
نبود فضا برای ایجاد انبار یکی از مسائلی است که از سال‌ها پیش مطرح بوده است، اما مسئله این است که اهالی این روستا ضمن نیاز به انبار با احداث آن چندان موافق نیستند!
در حال حاضر جارو بافی در این روستا از صرفه اقتصادی خوبی برخوردار است و اگر فضایی برای ساخت انبار با مساحت بیشتر باشد تولید ۲ برابر خواهد شد.
در خارج از روستا نیز امکان انبارداری وجود دارد اما ازآنجایی‌که رفت‌وآمد را برای کارگران دشوار می‌کند استقبال نمی‌شود.
۹۰ درصد از تولیدکنندگان جارو در این روستا به علت مشکل مذکور نمی‌توانند جاروها را نگه‌دارند و مجبور هستند هرچه سریع‌تر جاروهای انبارشده را به فروش برسانند.
حسن پاسبان نیز در همین باره اظهار کرد: کسانی که طالب ساخت انبار هستند می توانند در داخل روستا در محدوده طرح هادی انبار ایجاد کنند اما خود متقاضیان به علت وجود برخی عوامل همچون ایجاد مزاحمت و گرد و خاک برای روستاییان تمایلی به ساخت انبار در داخل روستا ندارد و بیشتر خواهان ایجاد انبار در مکانی خارج از روستا و مجاور به آن هستند.
وی گفت: البته زمینی در خارج روستا برای ایجاد انبار با مساحت شش هکتار در نظر گرفته‌شده اما چون خرده‌مالک است و مالک خصوصی دارد هنوز اقدامی انجام‌نشده است.
فن جاروبافی میراث ناملموس است
محمد حسین پناه، معاون میراث مردمی اداره کل میراث فرهنگی خراسان شمالی در خصوص جاروبافی در روستای ملاحسن اظهار کرد: ازآنجایی‌که بالغ‌بر پنج دهه است که از آغاز کاشت تا فروش جارو در روستای ملاحسن می‌گذرد، ما آن را به‌عنوان یک فن و حرفه محلی ثبت ملی و کشوری کرده‌ایم.
وی گفت: متأسفانه پیش‌ازاین هم که برای مطالعه به این روستا رفته بودیم ازآنجایی‌که این‌ها صنف خاصی هم ندارند اطلاعات و آمار دقیقی از میزان درامد سالانه آنها نیست اما با توجه به فعالیت دائمی و همچنین خوداظهاری هایی که انجام میشود و خرید جارو خام از سایر استان ها بعد از اتمام انبار هایشان احتمال وجود دارد صرفا اقتصادی در این شغل برای اهالی وجود دارد.
حسین پناه بیان کرد: جارو بافی جزو صنایع‌دستی قرار نمی‌گیرد و باید به بخش اصناف برگردد، چون صنایع‌دستی باید قدمت بالا داشته باشد و از ابزار جدید به‌کارگیری نشود.
با توجه به اینکه کارهایی همچون حرفه جاروبافی، آهنگی از سبک زندگی قدیم و البته پر از سرزندگی را دارد باید قدر این نوع میراث ناملموس و مردمی دانسته و مانع از فراموشی آن در طولانی مدت شود.
انتهای پیام/ظ/ی
