نداشتن اتاق فکر منسجم پاشنۀ آشیل برنامۀ "همرفیق"

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ سیصد و پنجمین نشست تخصصی کارشناسی اندیشکدۀ فضای مجازی مرکز مطالعات ژرفا و جبهۀ انقلاب اسلامی در فضای مجازی که با مشارکت دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه امام حسین (ع)، خبرگزاری‌های تسنیم، میزان، آنا، فارس، پایگاه خبری جهان نیوز و موسسۀ خبری «خبرفوری» با موضوع «تحلیل محتوایی برنامۀ همرفیق» با حضور استاد مقصود نعیمی ذاکر، «مدیر پیشین مرکز پویانمایی صبا و کارشناس رسانه» در محل مرکز ژرفا برگزار شد.
مقصود نعیمی ذاکر؛ «مدیر پیشین مرکز پویانمایی صبا و کارشناس رسانه» در ابتدای این نشست اظهار کرد: تک‌صدایی در تولید و عدم استفاده از یک اتاق فکر منسجم مهمترین چالش برنامه "همرفیق" است اگر تیتراژ پایانی هم‌رفیق را نگاه کنید با دو اسم آقای خدادادی و حسینی به عنوان عوامل اصلی برنامه روبه‌رو می‌شوید؛ این که آقای شهاب حسینی یکی از اهالی فرهنگ است با توجه به سوابق او برای ما قابلیت پذیرش دارد اما حضورش به تنهایی برای غنای برنامه کافی نیست، قطعاً نقش تهیه‌کننده نیز در محتوا اندک است بنابراین می‌توان گفت که این برنامه محصول ایده و تلاش فکری شهاب حسینی است.
وی اعتقاد دارد که حسینی می‌توانست از تعبیر «یار و دوست و همدم و همراه و همنشین» کهبرای توضیح کلمۀ رفیق در فرهنگ لغات دهخدا استفاده شده به نحو مطلوب‌تری بهره بگیرد؛ او از واژۀ همرفیق در کار خود استفاده کرد که حتی از واژۀ رفیق نیز معنای عمیق‌تری دارد، «همرفیق» در فرهنگ دهخدا به معنای دو انسانی است که پدر و مادر یکسانی دارند حتی در توضیح آن آورده‌اند که «رجوع شود به واژۀ هم‌پدر» اما برنامۀ همرفیق امروز چنین پیامی به مخاطب صادر نمی‌کند به طور معمول، اسم مفهوم محتوایی دارد که مخاطب در طول برنامه به دنبال تحقق آن است؛ سؤال این است که آیا برنامه به دنبال تبدیل «رفاقت» به «همرفیقی» است؟
خیر!
چنین مسئله‌ای احساس نمی‌شود؛ این امکان وجود داشت که عوامل با یک طرح پژوهشی متقن عمق بیشتری به برنامه بدهند بنابراین به اعتقاد بنده مهمترین نقطه ضعف برنامۀ همرفیق، عدم وجود یک «فرآیند دقیق طرح و برنامه‌ریزی» شده است.
مدیر پیشین مرکز پویانمایی صبا معتقد است، عوامل برنامه باید پیش از پخش هر قسمت نشستی مشترک با میهمانان برگزار می‌کردند تا مخاطب به مرور از پرسش‌های تکراری و فاقد طرح فکری دچار دلزدگی نشود.
محیط استودیو باعث می‌شود که مخاطب به دنبال برخی صحبت‌ها یا واکنش‌های میهمان یا میزبان آن‌ها را تشویق کند اما این تحسین بر اثر دریافت پیام شما نیست، بلکه صرفاً شرایط محیطی چنین ایجاب می‌کنند بنابراین طراح یک برنامۀ گفتگو محور باید در جهت تحقق این آرمان حرکت کند که بر اثر دریافت پیام برنامه مخاطب آن‌ها را مورد تحسین قرار دهد.
شما در برنامه احساس نمی‌کنید که همرفیق چند آیتم دارد، گویی یک روند خطی دارد!
نعیمی علت اصلی ناهمگنی نسبی عناصر صحنه و محتوا در همرفیق را رونوشت بودن آن از برنامه‌های غیرایرانی می‌داند.
میزان سن برنامه، عناصر دکور و سایر نمادهای برنامه به دلیل کپی‌برداری صرف از برنامه‌های غربی با مخاطب ایرانی پیوند برقرار نمی‌کند، گویی با استفاده از عناصر معماری غربی به دنبال تصویرسازی از شهر یزد باشیم!
اگر بخواهیم رفاقت ایرانی در این برنامه به نمایش گذاشته شود، اجزای برنامه هریک باید حاوی این باشند.
البته صحبت‌های کارشناسان ناظر به محدود کردن یا حذف این برنامه نیست، بلکه تلاش داریم تا پیشنهاداتی ارائه کنیم که استفاده از آن‌ها روند برنامه را بهبود ببخشد.
نعیمی افزود: سوال ما از عوامل برنامه این است که چرا از گروه ارکستر «جاز» استفاده می‌کنند؟
آیا برنامه پاسخی واضح برای سوال احتمالی مخاطبی که بپرسد چرا از موسیقی ملی ایرانی در برنامه استفاده نشده است، وجود دارد؟
قصد ارزش‌گذاری نداریم که موسیقی جاز را نفی یا تأیید کنیم، صرفاً یک پیشنهاد و پرسش ارائه می‌دهیم.
قویاً اعتقاد دارم که برنامه‌های ترکیبی نیاز به یک تیم طرح برنامۀ قوی دارد، قصد نیت خوانی ندارم که استفاده از این گروه موسیقی با چه نیتی انجام شده است به خصوص که آقای حسینی خود پایبند به ارزش‌های ملی و مذهبی هستند اما چرا باید در همۀ برنامه‌ها یک گروه موسیقی ثابت استفاده شود؟
برای مثال این امکان وجود نداشت که در هر برنامه یک گروه موسیقی از اقوام مختلف ایرانی دعوت کنیم؟
اگر سازندگان برنامه ادعای همرفیق بودن با مخاطب را دارند، آیا این امکان وجود نداشت که رفاقت خود را بین اقوام نیز تعمیم دهند؟همرفیق با توجه به نمادهایی که استفاده کرده است به زعم بنده فقط جلوه‌هایی از رفاقت در الگوی غیر ایرانی را نمایش می‌دهد، مثال آن نیز همین گروه موسیقی است که قرابت فرهنگی با ما ندارد.
آیا این امکان وجود نداشت که گروه موسیقی از آلات موسیقی ایرانی در اجرای خود استفاده کنند؟
نعیمی اضافه کرد: البته تمام این نقص‌ها به عوامل برنامه برنمی‌گردد، دستگاه رگلاتوری نیز در انجام وظایف خود کوتاهی کرده است.
سیستم نظارت چرا طوری رفتار می‌کند که مردم دچار دوگانگی شوند؟
قانون، تکلیف رسانۀ ملی را برای نمایش یا عدم نمایش آلات موسیقی در برنامه‌های رسانه‌ای مشخص کرده است همانطور که می‌دانید طبق نص صریح قانون تمام پیام رسان‌ها و VODها باید تحت نظارت معاونت فضای مجازی سازمان صدا و سیما باشند بنابراین این سوال برای مخاطب ایجاد می‌شود که چرا در یک برنامۀ اینترنتی عوامل این اجازه را دارند که ادوات موسیقی جاز را نمایش بدهند اما همین کار در برنامه‌های تلویزیونی ممنوعیت دارد؟!
تلویزیون کار اشتباهی می‌کند که این ادوات را نمایش نمی‌دهد یا بسترهای اشتراک ویدئو هستند که عمل خلاف قانون انجام می‌دهند؟
وی در خصوص عدم نظارت پذیری سرویس‌های اشتراک ویدئو گفت: تمکین نکردن VODها مسئلۀ ما نیست، پرسش این است که چرا نهاد متولی نظارت از انجام وظیفه کوتاهی می‌کند؟
ممکن است که عوامل اجرایی از برخی موارد غافل شوند یا نخواهند به برخی از فاکتورهای نظارتی تن بدهند اما وظیفۀ سازمان نظارت کننده است که آن‌ها را مجاب به همراهی کند.
صحبت‌های بنده ناظر به توقیف یا پخش برنامه‌های اینچنین نیست، چرا که صلاحیت این کار را ندارم، معیار در این کار ضوابط اعلامی هستند اگر کاری مطابق قاعده تولید شده، پخش آن عاری از اشکال است.
سازندگان اگر ضوابط حاکمیت را قبول دارند که عدم رعایت آن جای تعجب دارد اما اگر اعتقادی به این ضوابط ندارند، پس علت استفاده از منابع مالی و فرصت‌‍‌های فرهنگی حاکمیت برای دیده شدن چیست؟
وجود این دوگانگی ها مردم را دچار تناقض می‌کند!
معتقدم ناظرین باید وظایف نظارتی خود را انجام دهند.
نعیمی تصریح کرد: طرح توجیهاتی مانند غافل شدن از قسمت اول برنامه پذیرفتنی نیست اما حتی اگر چنین بهانه‌هایی را قبول کنیم، علت تکرار اشتباهات در قسمت‌های بعدی را چطور توجیه کنیم؟
نکتۀ بدیهی بعدی لزوم ارائه طرح کتبی برنامه پیش از تولید به مدیران بسترهای اشتراک ویدئو است اگر آن‌ها طرح برنامه را پیش از تولید مطالعه کردند، علت بی توجهی به عناصر غیر بومی فرهنگی در این برنامه مانند جزئیات اجرای موسیقی چیست؟
آیا آن‌ها از ضوابط سازمان صدا و سیما به عنوان ناظر خود بی اطلاع هستند یا تمایلی به رعایت ضوابط ندارند؟
جای تأسف دارد که علیرغم تمام هنجار شکنی‌ها و پخش برنامه بدون کوچکترین رگلاتوری سلبی، مهمان یکی از قسمت‌ها هر آنچه تمایل دارد در طول ضبط مطرح می‌کنند و در خاتمه نیز می‌گوید؛ «احتمال می‌دهم بخش از اعم برنامه پخش نشود!»، سوال بنده از عوامل برنامه این است که چرا به رغم پخش تمام آیتم‌های برنامه همرفیق، اجازۀ طرح چنین دوگانه‌هایی را می‌دهند؟
وی در ادامه گفت: یکی از نقاط ضعف برنامۀ هم‌رفیق این است که پرسش‌های مجری به «پژوهش و کار مطالعاتی» اتکاء ندارد.
هنگامی که پرسش‌های مجری فاقد پشتوانۀ پژوهشی باشد، ناظر به شخصیت میهمان برنامه نیست به این معنا که پرسش‌های شما از دو میهمان متفاوت، یکسان است!
یا امکان دارد که میهمان برنامه پاسخی به شما بدهد که ذهن مجری در لحظه قادر به ادامۀ بحث نباشد، این از خصوصیات بارز اجرای تلویزیونی است، مجری باید این توانایی را داشته باشد که پرسش‌های جدید از پاسخ میهمان طراحی کند.
به زعم وی دکورآرایی ضعیف برنامه یکی از نکاتی است که مخاطب را دلزده می‌کند.
نمایش رفاقت در جامعۀ ایرانی، هدفی است که سازندگان آن برنامه به ادعای خود آن را دنبال می‌کنند، آیا نشستن مجری در پشت میز اداری سنخیتی با هدف برنامه دارد؟
محیط برنامه به سازمان‌های اداری شباهت پیدا کرده است، گویی مهمان برنامه یک ارباب رجوع در سیستم اداری مقابل مجری قرار دارد.
این در حالی است که در فرهنگ ایرانی جمع‌های دوستانه به این نحو شکل نمی‌گیرد.
بنابراین حتی دکوراتور نیز معنای نام برنامه را متوجه نشده است!
نعیمی معتقدم است علت، تقلید کورکورانه از نمونه‌های غربی است، اگر دکور، موسیقی و پرسش‌های مجری با فرهنگ ایرانی همخوانی نداشته باشد به موفقیت دست پیدا نمی‌کند.
نعیمی اضاغه کرد: برنامۀ همرفیق در مقاطعی دارای تلاقی‌های معنایی با برخی از عبارات است.
رفاقت می‌تواند در ساحت خانواده نیز تداعی پیدا کند، انسان می‌تواند رفیق مادر، برادر، پدر یا خواهر خود باشد، هر فردی در محیط مدرسه هم این امکان را دارد که رفاقت صمیمانه با دوستان خود پیدا کند، یک دانشجو نیز می‌تواند رفاقتی صمیمانه با استاد خود داشته باشد و مصادیقی متعددی از این دست که عوامل برنامه از آن غافل شدند، چرا سازندگان این برنامه رفاقت را محدود به هنرمندان کرده‌اند و سوژه‌هایی از این دست را برای برنامه سازی استفاده نکردند.
نمی‌دانم قاعدۀ انتخاب میهمان در برنامه‌های رسانه‌ای چیست، ولی نمی‌توان در تمام برنامه‌های رسانه‌ای به سلبریتی‌ها رسمیت داد، آن‌ها را تحت عنوان گروه مرجع به مردم معرفی کنیم و مدتی بعد از آن‌ها گله کنیم که چرا در فرآیندهای سیاسی از این قشر پیروی می‌کنند!
وی در خاتمه گفت: اشعاری که مجری برنامه حین اجرا از آن‌ها برای بهبود کیفیت همرفیقی استفاده می‌کند، نشأت گرفته از حافظۀ قوی وی است.
این امکان وجود داشت که عوامل برنامه بتوانند با استفاده از همین شعر فارسی معنای بهتری از واژۀ رفیق به جامعۀ ایرانی ارائه دهند.
فقدان طرح مدون باعث شده است که گاهی مهمانان برنامه گفتگو را طوری هدایت کنند که بیشتر جنبۀ شخصی پیدا کند و اطلاعات ارائه شده برای مخاطب جذابیتی نداشته باشد.
باز هم تکرار می‌کنم که نداشتن طرح جامع تولید، مهمترین نقطه ضعف برنامۀ همرفیق است، پیشنهاد مشخص ما افزودن تیم طرح و برنامه به عوامل اجرایی همرفیق است بنابراین آقای حسینی برای ارتقاء این برنامه باید به تمام ارکان همرفیق توجه کند و از مشورت یک تیم قدرتمند طرح‌ریزی استفاده کند.
انتهای پیام/