رازهای یک شهر زیرزمینی در آران و بیدگل/داستان قهوه‌ای که تلخ نیست
اصفهان – « اویی» یکی از شهرهای زیرزمینی استان اصفهان است که با به رخ کشیدن راز و رمزهای مختلف، گردشگران نوروزی را به سمت خود جذب می‌کند در شهرستانی که به قهوه‌ای خوشمزه و شیرین‌اش معروف است.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، فاطمه کازرونی: دنیای زیرِ زمین همیشه برای انسان‌ها جذاب بوده است، این دنیای شگفت‌انگیز که حکایت از گنج، راه‌های زیرزمینی، دنیای ناشناخته زیستی و غیره دارد همیشه جایگاهی ویژه در ادبیات جهان نیز داشته است به نوعی که نویسندگانی مانند ژول‌ورن که داستان‌های خیالی زیادی از کشفیات بشری نگاشته است نیز در کتابی به نام «سفر به مرکز زمین» به دنیای پر رمز و راز زیرِ زمین می‌پردازد.
آری؛ این زمین که بی ادعا و خاکی زیر پای انسان‌ها گسترده شده است همیشه پناهگاه ذهن و جسم آدمیان بوده است، طبیعتی بکر که حتی در ساختن پناهگاه برای فرار از دست دشمنان این سرزمین نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
اصفهان دیار فرهیختگان و نام‌آوران به راه‌های زیرزمینی شهرت دارد اما در ۲۱۶ کیلومتری این شهر و در دیار تاریخی آران و بیدگل یک شهر کامل زیرزمینی حکایت از قرن‌ها فرهنگ و تاریخ این دیار را به تصویری کشیده است، شهری سه طبقه به نام اویی در نوش‌آباد که هنوز پس از گذشت سال‌ها از زمان کشف رازهای ناگفته بسیار دارد.
در طول این سال‌ها تنها دو طبقه از این ساختمان برای بازدید عموم حاضر شده است اما ما به حرمت نام خبرنگاری تا نیمه‌های طبقه سوم نیز پیش می‌رویم و شگفتی‌هایی بیشتری از طبقات دو و سه را کشف می‌کنیم.
راهنمای گردشگری این شهر زیرزمینی در نوش آباد در این گردش با ما همراه است و علاوه بر اینکه در ارتباط با اویی به تمام مراجعان توضیح می‌دهد و هر جا با سوالی روبرو می‌شویم با مهربانی به پرسش‌های ما پاسخ می‌دهد.
در گذر از تونل طبقه‌های مختلف این شهر زیرزمینی بلند، گاه مجبور هستیم خم شویم تا سرمان با سقفِ «اویی» برخورد نکند اما در بیشتر اتاق‌ها و راهروها ارتفاع ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتری باعث می‌شود به راحتی قادر به عبور باشیم.
به طور کلی روش‌های مختلفی برای گیر انداختن دشمنانی که احتمال ورود به این شهر زیرزمینی داشتند استفاده می‌شده که از جمله آنها ایجاد چاه‌های گول‌انداز بوده است
گاهی در هنگام ورود از یک اتاق به اتاق دیگر در این شهر زیرزمینی چاه‌هایی در گوشه راهرو دیده می‌شود، بخش‌هایی از تونل کاملاً تاریک است و بخش‌هایی با نور شمع روشن شده است، این تضاد عجیب نیز دلیلی در خود نهفته دارد.
میترا نام‌آوران کارشناس میراث فرهنگی در این ارتباط با اشاره به اینکه این چاه‌ها راه‌های مخفی وردی به شهر زیرزمینی اویی است، در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: نام اویی به نوعی برگرفته از آوایی است که افرادی که می‌خواستند از این راه‌های مخفی وارد تونل شوند به عنوان اسم رمز از آن استفاده می‌کردند.
گیر افتادن دشمنان در چاه‌های گول‌انداز اویی
وی افزود: به طور کلی روش‌های مختلفی برای گیر انداختن دشمنانی که احتمال ورود به این شهر زیرزمینی داشتند استفاده می‌شده که از جمله آنها ایجاد چاه‌های گول‌انداز بوده است.
آب انبار راهی به اویی نداشته است بلکه پس از کشف اتفاقی این شهر زیرزمینی توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود را داشت به دلیل عدم کشف ورودی اصلی از آب انبار مجاور راهی به آن به شکل دستی گشوده شد
این کارشناس میراث‌فرهنگی با بیان اینکه فضای تاریک اتاق‌ها و دیوارهای کوتاه برای افرادی که آشنا به این محل نیستند مشقت آفرین بوده است، بیان داشت: گاه دو چاه خروجی در یک اتاق وجود داشته که یکی در تاریک مطلق بوده و در در کنار چاه دیگر پیه سوزی روشن می شده است به نوعی که دشمن چاه دیگر را خروجی اصلی تصور کرده و با ورود به آن گیر می‌افتاد.
قهوه نوش آباد و شیرینی دیدار از شهر زیرزمینی اویی
در کنار شهر زیرزمینی اویی آب انباری مشهور آن وجود دارد که ابتدا گردشگران به داخل این مکان رفته و توضیحات مختصری را راجع به شهر زیرزمینی می‌شوند و شاید اگر بخت به آنها را آورد از قهوه ویژه اویی نیز بنوشند؛ قهوه‌ای که تلخ نیست و شیرینی دیدار از یک شهر تاریخی را دلچسب‌تر می‌کند، این قهوه که ویژه این منطقه است قرار است ثبت جهانی شود.
به گفته رئیس سابق میراث فرهنگی آران و بیدگل این آب انبار راهی به اویی نداشته است بلکه پس از کشف اتفاقی این شهر زیرزمینی توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود را داشت به دلیل عدم کشف ورودی اصلی از آب انبار مجاور راهی به آن به شکل دستی گشوده شد اما امروز درب اصلی نیز کشف شده و به عنوان ورودی دوم در روزهای شلوغ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جواد صدیقیان با بیان اینکه شهر زیرزمین نوش آباد با ۱۵۰۰ سال قدمت در سال ۱۳۸۲ به شکل اتفاقی کشف شد، ابراز داشت: تاکنون تنها دو طبقه از این تودرتوی عجیب مورد کاوش و آواربرداری قرار گرفته است و برای بازدید عموم آماده شده و یک طبقه از آن همچنان در حال پاکسازی است.
وی بیان داشت: این شهر زیرزمینی در تمام ایام سال به ویژه در ایام نوروز مورد بازدید قرار می‌گیرد چراکه آران و بیدگل یکی از مهم‌ترین شهرهای ارتباطی و ترانزیتی کشور است.
شهر اویی یک از زیباترین و شگفت‌انگیزترین دست کنده‌ای بشری به شمار می‌رود
کارشناس میراث فرهنگی افزود: این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی ایجاد شده است و در سه طبقه و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است.
وی بر ضرورت فرهنگ‌سازی در ارتباط با حفظ بناها و میراث فرهنگی شهرهای تاریخی کشور تاکید کرد.
شهر زیرزمینی اویی نیازمند توجه بیشتر است، از چند سال گذشته تاکنون اقدامات مختلفی برای احیای این شهر زیرزمینی انجام شده است و پایگاه جهانی نیز برای آن تشکیل اما پس از گذشت این مدت تمامی طبقات آن برای بازدید آماده نیست.
مدیر پایگاه نوش آباد نیز در ارتباط با جدیدترین تحولات این شهر زیرزمینی نیز بیان داشت: در کاوش‌های باستان شناسی سال ۹۳ در مجموعه شهر زیرزمینی نوش آباد پایاب‌هایی به دست آمد که سال ۹۵ یکی از این پایاب‌ها مورد مرمت و احیا قرار گرفت.
سیستم آبرسانی زیر شهر تاریخی نوش آباد تبدیل به سایت موزه آب می‌شود
زهراساروخانی افزود: به دلیل تعدد پایاب‌های منطقه نوش آباد و همچنین مسیر قنات‌هایی که از دل شهر زیرزمینی نوش آباد می‌گذرد به زودی سیستم آبرسانی زیر شهر تاریخی نوش آباد تبدیل به سایت موزه آب می‌شود.
مدیر پایگاه پژوهشی نوش‌آباد با بیان اینکه سال ۹۵ پس از کاوش‌های باستان شناسی دو حوض‌خانه در شهر زیرزمینی نوش آباد کشف شد، ابراز داشت: این حوض‌خانه بلافاصله با استفاده از اعتبارات سایت موزه، کمک مالی شهرداری و اهالی محل مورد مرمت قرار گرفت و به بخش آموزشی شهر زیرزمینی نوش آباد تبدیل می‌شود.
نبود شبکه فاضلاب نقش زیبای تاریخ در اویی را مورد تهدید قرار داده است
امروز نبود شبکه فاضلاب نقش زیبای تاریخ در اویی را مورد تهدید قرار داده است و اجرای شبکه برای این شهر ۱۵۰ میلیارد ریال برآورد شده است.
این موضوع با توجه به اینکه به زودی شهر زیرزمینی «اویی» در بین یکی از ۱۰ اثر تاریخی برتر کشور قرار می‌گیرد از اهمیت وافری برخوردار شده است.
بنا بر گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی مطالعات طرح فاضلاب نوش آباد انجام شده و لازم است دولت اختصاص بودجه آن را در دستور کار قرار دهد؛ بر این اساس تعاملاتی بین استانداری اصفهان و شهرداری نوش آباد برای تقبل هر کدام ۵۰ میلیارد ریال هزینه اجرای این طرح انجام شده است و قرار است سازمان میراث فرهنگی نیز با اختصاص ۵۰ میلیارد ریال برای انجام این طرح کمک کند.
از هر زخمه کلنگ بر زمین اصفهان عطر فرهنگ و تاریخ تراوش می‌کند
گویی باید به کلنگ‌های اشتباهی که بر زمین می‌تازد ایمان بیاوریم چراکه کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند از هر زخمه کلنگ بر زمین اصفهان طراوت و عطر فرهنگ و تاریخ تراوش می‌کند.
راهروی زیرزمینی مسجد امام، کاخ جهان‌نما و بسیاری از آثار تاریخی اصفهان از دل زمین برخاسته‌اند و شهر زیرزمینی اویی نیز به عنوان نمادی از تمدن، فکر و شعور بشری از دل خاک برخواسته است و گویی ندای وجدان در گوش آدمیان برمی‌انگیزند که ما برای تاریخ و فرهنگ این سرزمین چه کرده‌ایم جز اینکه بر بستر تاریخ یکه سواری کرده و یادگارهای فرهنگی این سرزمین را با غول‌های مدرن شهری از میان برداشته‌ایم.
