مداخلات انسانی از دلایل اصلی از بین رفتن و کاهش بستر رودخانه‌ها است
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی گفت: مداخلات و فعالیت‌های انسانی از دلایل اصلی از بین رفتن و کاهش بستر رودخانه‌ها است. برای برون رفت از این مساله نیز باید فعالیت‌های انسانی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم تا کمترین آسیب را در بستر رودخانه ایجاد کند. اگر سازمان‌های متولی رودخانه‌ها به درستی قوانین را اجرا کنند، مشکلات کمتر رخ می‌دهد.
ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی گفت: مداخلات و فعالیت‌های انسانی از دلایل اصلی از بین رفتن و کاهش بستر رودخانه‌ها است.
برای برون رفت از این مساله نیز باید فعالیت‌های انسانی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم تا کمترین آسیب را در بستر رودخانه ایجاد کند.
اگر سازمان‌های متولی رودخانه‌ها به درستی قوانین را اجرا کنند، مشکلات کمتر رخ می‌دهد.
علی‌نقی ضیایی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص علم هیدرولیک، تاثیر سدسازی و اثرات مدل‌سازی سامانه‌های آبی در کاهش سیلاب‌ها در بستر و حریم رودخانه‌ها اظهار کرد: علم هیدرولیک شاخه‌ای از مکانیک سیالات است.
در علم هیدرولیک به مطالعه جریان سیال در مجاری باز و بسته پرداخته می‌شود.
بررسی جریان در خلل فرج ریز، سطح زمین، بررسی جریان آب پشت سدها، جریان مجاری در کانال‌ها، لوله‌های آب رسانی، لوله‌های جمع‌آوری فاضلاب، و ...در علم هیدرولیک بررسی می‌شوند.
وی افزود: در علم مدل‌سازی سامانه‌های آبی جریان رودخانه‌ها، برهم کنش بین آب سطحی و زیر زمینی و ...
در کامپیوتر شبیه‌سازی شده تا بتوان سامانه‌های پشتوانه را توسعه داد تا از این طریق قبل از اینکه در زمین تصمیمی گرفته شود، تصمیمات در کامپیوتر شبیه‌سازی شود تا کمترین خطرات را پی داشته باشد.
این حوزه ابزاری در اختیار ما قرار داده که قبل از اینکه تصمیمی اجرایی شود اثرش در کامپیوتر شبیه سازی شود.
برای مثال بدانیم در 20 سال آینده چه تغییراتی در آب و هوا اتفاق خواهد افتاد.
بارندگی و دما چگونه تغییر خواهد کرد و این بارندگی و دما چه تاثیری بر روان آب‌های سطحی، لایه‌های آب زیر زمنی و ...
خواهد گذاشت.
مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد در مورد ساخت سدها و تاثیرات آن‌ها عنوان کرد: تمام فعالیت‌های انسانی در مواقعی که هم‌راستا با طبیعت نبوده آسیب‌های زیادی به طبیعت وارد کرده است.
ولی بخشی از فعالیت‌های انسانی اجتناب ناپذیر است.
وجود انسان به ذات خود باعث آسیب به طبیعت می‌شود.
ولی باید تلاش کنیم و برنامه‌ریزی‌ها را گونه‌ای انجام دهیم که آسیب‌های کمتری را به طبیعت وارد کنیم.
این استاد دانشگاه افزود: برای مثال ایجاد سد اجتناب ناپذیر است.
سدسازی حرکت موجودات پایین دست و بالادست را محدود می‌کند، ولی اگر سدسازی انجام نشود آیا می‌توانیم برای جامعه انسانی آب تولید کنیم.
آیا می‌توانیم سیلاب‌ها را مدیریت کنیم؟
البته گاهی هم ساخت سدهایی که با مطالعات کاملی انجام نشده آسیب‌های زیادی ایجاد کرده است.
وی در مورد اثرات سدها از بعد زیست‌محیطی در کشور ادامه داد: از نظر بنده و به طور کلی می‌توان گفت در زمان سد سازی باید نیاز زیستی رودخانه را در نظر گرفت.
وقتی نیاز زیست محیطی کنار گذاشته شده و تمام آب رودخانه مصرف شود این مشکلات اجتناب ناپذیر است.
تا جایی که بنده در جریانم بخش محیط‌زیستی در طراحی سدها هیچ وقت جدی گرفته نشده است.
از سمتی دیگر کشور از سال 1380 تا 1395 با دوره خشکسالی رو به رو بوده و اثرات سدها در خشکسالی نمود برجسته‌تری داشته است.
در چند سال اخیر به دلیل افزایش بارندگی در کشور تا حدی اثرات حضور سدها بر این مسائل کمرنگ‌ترشده و اثرات مثبت سدها در زمینه جلوگیری از سیلاب‌ها پررنگتر شده است.
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی در مورد دلایل وقوع سیلاب‌ها در مسیر رودخانه‌ها بیان کرد: در حدود چهل سال گذشته شرایط حدی در جهان افزایش یافته است، طوری که خشکسالی‌های شدید یا تر سالی‌های جدید در دنیا تجربه می‌شود.
متخصصان اعتقاد دارند که شرایط حدی به دلیل شرایط تغییر اقلیم و مسائل تغییر اقلیم اتفاق افتاده است.
این استاد دانشگاه افزود: از طرفی دیگر نیز در حوزه‌های شهری و خارج شهر دست اندازی‌هایی به مسیر رودخانه‌ها انجام شده است.
در مسیرهای رودخانه حریم رودخانه رعایت نشده است و دست اندازی‌هایی به حریم رودخانه صورت گرفته، این مساله در وقوع سیلاب‌ها موثر است.
برای مثال دست اندازی‌ها باعث می‌شود زمانی که سیلابی با دوره 50 ساله ایجاد شود آسیب شدید به پیرامون خود وارد نماید.
وی با اشاره به اینکه «یکی از این کارکردهای رودخانه‌ها انتقال جریان سیلابی و روان آب¬ها به پایین دست است» گفت: کارکرد مهم دیگر رودخانه‌ها تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی است.
اگر رودخانه‌ها جاری نشده و مواد رسوبی که باعث کاهش کیفیت آب می‌شود خارج نشود، با تجمع آّب مواجه هستیم.
حتی مشاهده شده در برخی از سدها کیفیت آب کاهش یافته است.
ضیایی با بیان اینکه دو سوم سطح زمین را آب پوشانده و کل موجودی آب زمین ثابت است، افزود: همچنین مقدار تبخیر و تعریق از سطح اقیانوس‌ها نیز در سال‌های مختلف تفاوتی ندارد.
اما چیزی که متفاوت است اشکال این آّب و توزیع و دسترسی به آن در بخش‌های مختلف کره زمین است.
فعالیت‌های انسان در بخش‌های مختلف کره زمین کیفیت آب را تغییر داده است.
وی در مورد مهمترین دلایل از بین رفتن بستر رودخانه‌ها تصریح کرد: مداخلات و فعالیت‌های انسانی از دلایل اصلی از بین رفتن و کاهش بستر رودخانه‌ها است.
برای برون رفت از این مساله نیز باید فعالیت‌های انسانی را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم تا کمترین آسیب را در بستر رودخانه ایجاد کند.
اگر سازمان‌های متولی رودخانه‌ها به درستی قوانین را اجرا کنند، مشکلات کمتر رخ می‌دهد.
به نظر بنده در کشور به قدر کافی آیین‌نامه و دستور العمل‌های مختلف برای بستر و حریم رودخانه وجود دارد.
اما چیزی که باعث این اتفاقات شده این است که این قوانین رعایت نشده و آموزش‌های عمومی به مردم نیز به خوبی انجام نشده است.
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی در مورد نقش انجمن علمی هیدرولیک ایران گفت: در انجمن ما باید دستور العملها و آیین‌نامه را به روز و سازمان‌دهی کرده و بتوانم اطلاع رسانی مناسبی را انجام دهیم.
انجمن نیز با برگزای این همایشها در طول سالیان گذشته اهداف فوق را دنبال کرده است.
وی در مورد دلایل ساخت و سازها در بستر رودخانه‌ها و میزان نظارت‌های انجام شده بر رودخانه‌ها خاطر نشان کرد: در بعضی از نقاط چه در خراسان رضوی و چه در سایر بخش‌های کشور ساخت و سازها در بستر و حریم انجام شده است.
این ساخت و سازها ممکن است به دلایل مختلف انجام شود.
شاید پشتوانه کافی برای اجرای احکام یا اجرای قانون به خوبی وجود نداشته یا مقداری در این امر تساهل صورت گرفته است.
ضیایی بیان کرد: بر اساس تخصص بنده ما می‌توانیم شرایطی که ممکن است در طبیعت رخ دهد را با مقداری خطا در سامانه‌های شبیه‌ساز، شبیه‌سازی کرده و برآورد خسارت نماییم.
طبیعتا با توجه به این مساله می‌شود به افرادی که در حریم یا بستر رودخانه ساخت و ساز کرده‌اند، هشدار داد.
وی در مورد همکاری بین انجمن علمی هیدرولیک ایران با سازمان متولی مسائل آب عنوان کرد: هر سال در کشور سازمان متولی در حوزه مسائل آب فراخوان‌هایی را اعلام می‌نمایند و از متخصصین در این حوزه‌ها در خواست می‌شود تا پژوه‌هایی را انجام دهند.
اما متاسفانه حوزه پژوهش به دلیل کمبود بودجه به این مسائل بنیادی نمی‌تواند بپردازد.
مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد در مورد اثرات این پیشگیری‌ها در جلوگیری از خسارت‌ها با استفاده از این شبیه‌سازها بیان کرد: این مسائل باید با عدد و رقم مشخص بیان شود، ولی می¬توان گفت پیشگری بهتر از درمان است.
بخشی از این خسارات غیر قابل اجتناب است؛ اما برخی از پیش‌بینی‌ها قابل انجام است.
می‌توان با انجام هشدارها در این زمینه خسارات را تا حدودی کاهش داد.
وی در مورد میزان آسیب‌پذیری خراسان رضوی در برابر این سیلاب‌ها و ضرورت بررسی این موضوع تصریح کرد: تمام حوزه‌های آبریز پتانسلی سیل را دارند ولی مکان‌هایی اهمیت حفاظت را دارند که ارزش بیشتری دارند.
در مکان‌هایی اولویت حفاظت وجود دارد.
در استان نیز شهرهای بزرگی هستند که اهمیت بالایی داشته و از سمتی پتانسل آسیب پذیری را دارند.
اما خوشبختانه در استان شدت بارش خیلی شدیدی در حوزه‌های آبریز وجود ندارد.
با این وجود گاهی حوزه‌های ابریز تحت تاثیر این مساله قرار می‌گیرد.
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی در مورد تغییرات اقلیمی در آینده و پیش‌بینی این تغییرات گفت: این مساله باید از متخصصین اقلیم‌شناسی سوال شود، اما باید بدانیم شرایط حدی در حال افزایش است.
این مساله اثرات سیلاب، خشکسالی و ...
را تشدید می‌کند.
اگر با همین شرایط به سمت جلو برویم با خشکسالی رو به رو خواهیم بود.
تغییر اقلیم به راحتی قابل پیش‌بینی نیست، اما باز هم می‌توان با استفاده از این سامانه‌های پیش‌بینی اکستریم‌ها را بر اساس فرض مورد نظر انجام دهیم و تصمیماتی برای برون‌رفت از آن اتخاذ کنیم.
در شرایط تغییر اقلیم پیش‌بینی‌ها سخت‌تر از گذشته شده و ما درکشور در زمینه تجارت خیلی موفقی نداشته‌ایم.
وی در مورد میزان اثر بزرگی یا کوچکی یک رودخانه و سرعت آب در ایجاد تخریب گفت: جریان آب از یک سری قوانین تابعیت می‌کند که قوانین شناخته شده‌ای هستند.
در مقیاس بزرگتر این مسائل تا حدودی توانایی فرموله شدن دارد و می‌شود آسیب‌ها در این زمینه پیش‌بینی کرد.
همچنین محیط و سازه‌ها نیز بسیار بر میزان این آسیب‌ها تاثیرگذار است.
انتهای پیام
