مثلث دودزا در کلان‌شهر میلیونی/ عوامل اصلی آلودگی اهواز چیست؟
طی هفته‌های اخیر بوی دود در کلان‌شهر اهواز مردم را کلافه کرده است، در این میان کارشناسان و مسئولان استانی «شهرداری، نیشکر و نفت» را به‌عنوان مثلث عامل انتشار این آلودگی‌ها معرفی کرده‌اند.
خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها - کوثر کریمی: اهواز کلان‌شهری با کلکسیونی از مشکلات است که مردم بار سنگینی از آلودگی آب‌وهوا، پس‌زدگی فاضلاب، مشکلات تنفسی و خدمات‌رسانی‌های ضعیف (حمل‌ونقل عمومی و فضای سبز) را به دوش می‌کشند.
اینجا اهواز است و فلرهای نفتی، سوزاندن نیشکرها و سایت دفع زباله صفیره همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا نفس شهروندان را به شماره بیندازند.
آتش گرفتن زباله‌های سایت دفع زباله صفیره از مشکلاتی است که بارها شهرداری نسبت به تغییر روش برای امحای این پسماندها وعده داده است ولی این وعده عملی نشد؛ این در حالی است که دیگر استان‌ها از این ظرفیت به‌عنوان طلای کثیف بهره‌مند می‌شوند.
نیشکر هم که سوزانده می‌شود و با فلرهای نفتی مزید بر علت شده‌اند تا بوی نامطبوعی در شهر متصاعد شود و مردم علاوه بر تحمل ماسک، درد تنگی نفس بر اثر دود را نیز متحمل شوند.
در ایام شیوع کرونا درد و استرس ابتلاء به ویروس ناشناخته کم بود، مردمی که آن‌چنان سهمی از رفاه شهری ندارند باید باوجود ماسک، از خفگی دودهای ساطع‌شده نیز رنج ببرند.
شکایت‌های محیط زیست ابزار مسئولیت گریزی
«هژیر کیانی» دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به شکایت‌های محیط‌زیست در این رابطه می‌گوید: شکایت همیشه بهترین ابزار برای مسئولیت گریزی است ولی کجا و چه زمانی به نتیجه رسیده است و آیا گزارش آن به مردم ارائه می‌شود؟
کیانی ادامه می‌دهد: همه می‌دانند که نفت، نیشکر و شهرداری (با سایت صفیره) مقصر هستند؛ سال‌هاست که شکایت از سوی محیط‌زیست را اعلام می‌کنند ولی هرگز نتایج آن منتشرنشده است و اگر مدعی این کار هستند باید شفاف‌سازی در این زمینه داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه محیط‌زیست با این کار فقط توپ را در میدان دستگاه قضائی رها می‌کند تا از خود رفع تکلیف کرده و صورت‌مسئله را نیز پاک کند، می‌افزاید: سازمانی که وظیفه‌اش حفاظت از محیط‌زیست انسانی و طبیعی است باید به مردم گزارش شفاف ارائه دهد ولی تاکنون این‌گونه نبوده و نیشکر خودش را به کسی پاسخگو نمی‌داند.
کیانی عنوان می‌کند: سه سال قبل معاون اول رئیس‌جمهور برای ساماندهی زهاب‌های نیشکر دستورات لازم را صادر کرد ولی تاکنون گوش نیشکر بدهکار نیست و هرگز ندیدیم که در این زمینه گزارش اقدامات انجام‌شده را ارائه دهد.
پیامدهای منفی نیشکر برای محیط زیست
دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان یادآور می‌شود: فعالیت نیشکر پیامدهای منفی را برای محیط‌زیست در زمینه‌های مختلف ازجمله خاک، هوا و حتی تالاب‌ها دارد؛ پساب و زهابی که وارد تالاب شادگان می‌شود، منجر به از دست رفتن زیست‌بوم این تالاب می‌شوند که با توجه به ارزش‌های اکولوژیکی خسارت‌های چندمیلیاردی به بار آورده است.
وی در ادامه انتقاد می‌کند: زهاب‌های نیشکر میلیون‌ها تُن نمک را وارد تالاب شادگان کرد و همین یکی از مهم‌ترین عوامل از دست رفتن زیست‌های این تالاب است.
کیانی گلایه می‌کند: نه‌تنها شرکت‌های نیشکر بلکه دیگر نهادهای مختلف به‌صورت شفاف اعلام کنند که چقدر به اصول و اسناد بالادستی کشور پایبند هستند؟
به‌عنوان نمونه چند درصد از سند ملی حفاظت محیط‌زیست را که مقام معظم رهبری ۲۶ آبان ۹۴، ابلاغ فرمودند، اجرایی کردند؟
و یا اینکه چقدر به اصل ۵۰ قانون اساسی اهمیت می‌دهند؟
دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان اضافه می‌کند: همه دستگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهایی که فعالیتی را در محیط‌زیست انسانی یا طبیعی دارند، شفاف اعلام کنند اگر حتی یک بند از این قانون یا سند ابلاغی عمل کره باشند، به نمایندگی از انجمن‌های محیط‌زیست به آن‌ها هدیه می‌دهیم.
انجمن‌های زیست محیطی هم می‌توانند شکایت کنند
وی به لزوم ارائه گزارش‌های مستمر و شفاف‌سازی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست خوزستان اشاره می‌کند و می‌گوید: انجمن‌های محیط‌زیست می‌توانند از همه دستگاه‌هایی که به محیط‌زیست انسانی و طبیعی خسارت وارد می‌کنند، اعلام شکایت داشته باشند.
کیانی ادامه می‌دهد: بیش از ۶۰ انجمن اسمی محیط‌زیست در خوزستان به ثبت رسید که تعداد انجمن‌های فعال در حوزه انجام کارهای پژوهشی و میدانی به ۲۰ مورد نمی‌رسد.
دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان تأکید می‌کند: تا زمانی که کمیته راستی آزمایی با حضور مردم و انجمن‌های محیط زیستی تشکیل نشود، نمی‌توان به سبز بودن برخی از صنایع اعتماد کرد.
وی می‌گوید: در پروژه‌های کلان مرتبط با سازمان‌دهی و پایش مباحث محیط‌زیست مثل شورای حفاظتی رودخانه کارون مردم و انجمن‌های محیط‌زیست ضمن عضویت باید نظارت لازم را داشته باشند.
صرف عوارض آلایندگی برای غیر محیط زیست خیانت به مردم
کیانی با اشاره به اینکه سال‌های بسیاری از فعالیت این شورا با مصوبات و اختصاص اعتبارات مختلف می‌گذرد ولی خروجی کار اصلاً مشخص نیست، می‌افزاید: مردم هیچ اطلاعی از هزینه کرد و یا شفاف‌سازی از نوع صرف هزینه بیش از ۷۰ میلیارد سالانه عوارض آلایندگی ندارند؛ محیط‌زیست خوزستان در صورت دریافت نکردن این عوارض باید علل آن را شفاف اعلام کنند و یا اگر هم عایدی داشته باشد، باید از نحوه استفاده آن اطلاع‌رسانی داشته باشد که بدانیم کدام‌یک از دردهای زیست انسانی و طبیعی درمان شده است.
دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان در ادامه تأکید می‌کند: باید بدانیم که این عوارض آیا در بهبود کیفیت زیست در شهر اهواز تأثیری داشته است؟
صرف هزینه عوارض محیط‌زیست خارج از این حوزه خیانت به مردم است و شورای شهر باید گزارش‌های لازم را در این خصوص ارائه دهد چراکه برخی مواقع این اعتبار حتی برای مسائل جاری شهرداری هزینه شده است.
وی بیان می‌کند: عوارض آلایندگی باید برای نهال‌کاری، توسعه کمربند سبز، حمایت از ایده و طرح‌های پژوهشی و کارآمد حوزه محیط‌زیست هزینه شود.
لزوم برداشت سبز توسط نیشکر
معاون عمرانی استانداری خوزستان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر عنوان می‌کند: یکی از منابع آلودگی هوا در اهواز و برخی شهرهای خوزستان از برداشت مزارع نیشکر است؛ قبلاً به شرکت‌ها اعلام شد که باید سطح برداشت سبز را تا ۱۰۰ درصد افزایش دهد.
«فاضل عبیات» ادامه می‌دهد: شرکت‌ها باید ماشین‌آلات و تجهیزات لازم ازجمله دروگر را خریداری کند که دیگر نیازی به آتش زدن مزارع نباشد.
وی تصریح می‌کند: به واحدهای مختلف نیز تکلیف شد که برداشت سیاه نداشته باشند و برنامه تفضیلی را برای برداشت سبز خود در ظرف یک هفته آینده ارائه دهند.
عبیات به نقش سایت دفع زباله صفیره و سایت برومی (در محدوده نفت) در آلودگی هوای اهواز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در بازدیدهای میدانی از سایت صفیره مشخص شد که آتش‌سوزی‌های طبیعی به دلیل انباشت گاز متان زیر لایه‌های زباله و یا از سوی زباله گردها رخ می‌دهد؛ برای این سایت نیز در کارگروه مدیریت پسماند مصوباتی را داشتیم.
صفیره منبع جدی برای آلودگی شهر اهواز
وی با تأکید بر اینکه محیط‌زیست باید به‌صورت مستمر از سایت دفع زباله صفیره بازدید کند و ارائه گزارش داشته باشد، می‌گوید: این سایت یک منبع جدی آلودگی برای اهواز است.
معاون عمرانی استانداری خوزستان بیان می‌کند: شهرداری اهواز باید نسبت به فشرده کردن زباله‌های جمع‌آوری‌شده در سایت صفیره اقدام کند و لایه‌های باضخامت مناسب را روی آن‌ها قرار دهد تا امکان بروز آتش‌سوزی کاهش پیدا کند.
عبیات با اشاره به اینکه شهرداری باید نسبت به رفع مشکل گاز متان اقدام کند، می‌گوید: استقرار ماشین‌آلات آتش‌نشانی برای اطفای به‌موقع حریق‌های احتمالی، جلوگیری از ورود زباله‌گردها و آماده‌سازی سلول شماره دو و سه نیز از دیگر تعهدات شهرداری اهواز برای سایت صفیره است.
وی با اشاره به لزوم زمان‌بندی مناسب شهرداری برای انجام به تعهدات خود، یادآور می‌شود: در یک برنامه بلندمدت باید به پسماند به‌عنوان محلی برای تولید اشتغال و سرمایه در صنعت بازیافت نگاه کرد.
نقش بنزین غیراستاندارد در آلودگی هوا
معاون عمرانی استانداری خوزستان با اشاره به اینکه فلرهای نفتی نیز در آلودگی هوا مؤثر هستند و شرکت نفت باید در این زمینه ارائه گزارش داشته باشد، گفت: شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز ملزم به رعایت استاندارد یورو چهار برای بنزین توزیعی در اهواز و برخی شهرها بود که گزارش‌ها و نمونه‌گیری‌ها نشان می‌دهد در بعضی از جایگاه‌های سوخت از این استانداردها انحراف شده است.
عبیات در واکنش به خبر اعلامی توسط رئیس سازمان پسماند شهرداری اهواز مبنی بر اینکه سایت صفیره علت آلودگی هوای اهواز نیست، می‌گوید: هواشناسی به علوم پزشکی، بهداشت و محیط‌زیست گزارش می‌دهد و مراجع تعیین‌شده و صلاحیت‌دار برای اعلام آلوده بودن اقدام‌ها و فعالیت‌های هر شرکت یا دستگاه مشخص است و خود آن‌ها نمی‌توانند اظهارنظری را در این زمینه داشته باشند.
وی عنوان می‌کند: مسئله دارای ابعاد مختلف است و کسانی که به ساماندهی این وضعیت ملزم شده‌اند باید هرچه سریع‌تر اقدامات لازم را انجام دهند تا در صورت اضطرار آن‌ها را به توقف تولید و یا فعالیت ملزم کنیم.
یک پزشک متخصص اهوازی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: بیماری‌های ریه در قالب دو نوع «بیماری‌های حاد» در بین افراد با ریه سالم با عنوان برونشیت و ذات‌الریه و «بیماری‌های مزمن» در قالب آسم بروز می‌کند.
«احمد مشکور نیا» به بروز آسم در میان کارگران معدن یا افراد در تماس با دود و گردوخاک اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: یکی از مواردی که باعث ایجاد آزار ریوی و تنفسی و یا باعث بروز بیماری‌های مزمن ریه می‌شود، دود ناشی از آتش‌سوزی به هر دلیل است.
وی یادآور می‌شود: ذرات کربن موجود در دود پس از ورود به سیستم تنفسی در همه مجاری تنفسی فرد از بینی تا انتهایی‌ترین قسمت «آلوئول‌های» ریوی (کیسه‌های هوایی ریوی) رسوب می‌کند و در نهایت منجر به فلج شدن مژک‌های مجاری تنفسی (این مژک‌ها در حالت طبیعی آلودگی‌های ورودی به مجاری تنفسی و ریه‌ها را از بدن بیرون می‌کنند) و انباشت آلودگی در ریه‌ها می‌شود.
این پزشک متخصص داخلی بیان می‌کند: سخت شدن دیواره «آلوئول‌های» ریوی و فلج کردن سلول‌های دفاعی بدن از دیگر اتفاقات ناشی از رسوب ذرات کربن موجود در دود است؛ در حالت عادی فعالیت «آلوئول‌ها» باعث نابود کردن میکروب‌ها، ویروس‌ها و آلودگی‌های راه‌یافته به ریه می‌شوند.
مشکور نیا عنوان می‌کند: استنشاق دود ناشی از آتش‌سوزی انواع تنگی نفس را در پی دارد که ابتدا شاید با از بین رفتن دود این مشکل برطرف می‌شود ولی ذرات کربن دود بعد از ورود به ریه هرگز از ریه و سیستم تنفسی خارج نمی‌شوند و این بیماری‌زایی را حتی تا ۲۵ سال بعد ادامه می‌دهند.
وی به آتش‌سوزی‌های مکرر پسماندهای صفیره اشاره می‌کند و می‌افزاید: این آلودگی خطرناک به شمار می‌رود که با اقدام درست و علمی شهرداری قابل اصلاح است؛ این آلودگی به‌غیراز مسائل زیست‌محیطی اثرات ماندگاری را بر سلامتی افراد به‌ویژه کودکان و نوجوانان به دلیل ریه آسیب‌پذیر و حساس دارد.
این پزشک متخصص داخلی می‌گوید: اگر این رویه کنترل یا اصلاح نشود، در آینده نزدیک نسلی بیمار را خواهیم داشت که به خاطر تنگی نفس حتی قادر به انجام ساده‌ترین فعالیت‌های روزانه خود نیستند؛ به‌طور طبیعی این نسل به‌جای اینکه تولیدکننده باشد صرفاً یک بیمار نیازمند دارو و مصرف‌کننده خواهند بود.
به گزارش خبرنگار مهر، انتظار می‌رود که محیط‌زیست جای ظرفیت قانونی خود را به التماس ندهد و آن‌گونه که باید به این موضوع ورود کند تا نیشکر برداشت سبز داشته باشد، نفت نیز احترام بیشتری را برای زیست شهروندان قائل شود و درعین‌حال شهرداری مکلف به دفع زباله اصولی شود.
درحالی‌که دیگر استان‌ها از زباله به‌عنوان طلای کثیف بهره‌مند می‌شوند و شهرداری آن‌ها درزمینهٔ بازیافت خیلی موفق‌تر از اهواز عمل می‌کنند اما هیچ خلاقیت و عملکرد خاصی در شهر اهواز برای این بخش وجود ندارد.
استقرار کیوسک‌های تحویل گرفتن زباله‌های بازیافتی همراه با جایزه و نواختن زنگ بازیافت برای تعویض زباله با برخی کالاها ازجمله خلاقیت‌های دیگر شهرداری‌های کشور است که حداقل شهرداری اهواز می‌تواند از آن الگوبرداری کند.